Xitayning b d t omumiy munazirisige yandash pa'aliyetni tosimaqchi bolushi naraziliq qozghidi

Amérika tashqi ishlar ministirliqining yer shari jinayi ishlar edliyesige mes'ul alahide elchisi bet wan shak (Beth Van Schaack) kéngesh palatasi tashqi munasiwetler komitétining 2023-yili 5-ayning 31-küni amérikining washin'gtondiki parlamént binasida, “Rosiyening ukra'inadiki wehshiylikining jawabkarliqi” toghrisidiki ispat anglash yighinida guwahliq berdi. 2023-Yili 31-may, washin'gton

B d t omumiy kéngishining 2023-yilliq omumiy munazirisi 19-séntebir küni bashlinidighan bolup, bu omumiy munaziride herqaysi döletler we hökümetler bashliqliri b d t bash shtabigha jem bolup, nöwettiki dunya tertipidiki jiddiy mesililerni muzakire qilidu. Mushundaq bir peytte, amérikadiki nopuzluq aqillar ambiri bolghan “Atlantik kéngishi” we hemde “Kishilik hoquqni közitish teshkilati” birlikte b d t omumiy munazirisige yandash bir pa'aliyet uyushturup, xelq'araning diqqitini Uyghur mesilisige tartmaqchi bolghan.

Mezkur pa'aliyette Uyghurlarning adaletke érishishini kapaletke ige qilishning yolliri üstide muzakire bolidighan bolup, yighinda hökümet erbabliri, diplomatlar, kishilik hoquq pa'aliyetchiliri we tetqiqatchilardin bolup nurghun yuqiri derijilik méhmanlar sözge chiqidiken. Yighin'gha b d t gha eza herqaysi döletlerning wekilliri teklip qilin'ghan.

Halbuki, mezkur yighin échilishtin awwal, xitayning birleshken döletler teshkilatida turushluq wekilliri ömikining aldinqi hepte bu teshkilatqa eza döletlerning wekilliri ömikige mexpiy xet yézip, ularni bu yighin'gha qatnashmasliqqa chaqirghanliqi ashkarilandi. Xitayning ewetken xéti resimi bilen ijtima'iy taratqularda tarqalghandin kéyin, küchlük naraziliq qozghidi. Mezkur xette éniq qilip, “Biz bu ishqa qet'iy qarshi turidighanliqimizni ‛sherep bilen‚ bildürimiz, silerning wekiller ömikinglarnimu xitaygha qarshi bu pa'aliyetke qatnashmasliqqa küchlük dewet qilimiz” déyilgen.

Mezkur xette yene bu pa'aliyetni uyushturghuchi ikki orun “Xitaygha qarshi dangliq teshkilatlar” dep eyiblen'gen bolup, bu muhakime yighinining “Xitayning ishigha arilashqanliq” bolidighanliqi qeyt qilin'ghan. Xitayning b d t diki wekiller ömikining xétide yene munular déyilgen:

“Ular yalghanni oydurup, heqiqetke hörmet qilmay shinjang heqqide yaman gherezlik xata uchurlarni tarqitishqa qiziqidu. Ular yene kishilik hoquq mesilisini siyasiy qoral süpitide ishlitip, shinjangning muqimliqini buzup, xitayning tinch tereqqiyatigha tosqunluq qilmaqchi. ”

Yuqiriqi bu xet ijtima'iy taratqularda ashkarilan'ghandin kéyin, küchlük inkas qozghidi. Mezkur pa'aliyetni uyushturghuchi sahibxan orunlarning biri bolghan kishilik hoquqni közitish teshkilatining aliy tetqiqatchisi maya wang radiyomizgha qilghan sözide xitayning bu herikitini “Kishini chöchütidighan heriket” dédi. U mundaq dédi:

“Herqaysi dölet bashliqliri yighilip dunya mesililirini muzakire qilidighan bir yighin mezgilide, kishilik hoquqni kapaletke ige qilish mejburiyiti bolghan eza döletning bashqa eza döletlerni bu pa'aliyetke qatnashmasliq toghrisida tehdit qilishi kishini heqiqetenmu chöchütidighan bir nachar heriket. Biz eza döletlerni kishilik hoquqni közitish teshkilati we atlantik kéngishi teripidin orunlashturulghan bu yandash pa'aliyetke choqum qatnishishqa hemde b d t omumiy kéngishi munazirisidimu xitayning Uyghurlargha qaritiwatqan insaniyetke qarshi jinayitini otturigha qoyushqa chaqirimiz. ”

Yuqiriqi bu ikki organ teripidin orunlashturulghan yandash pa'aliyettiki sözligüchiler amérika tashqi ishlar ministirliqining yer shari jinayi ishlar edliyesige mes'ul alahide elchisi bet wan shak xanim (Beth Van Schaack) , yawropa ittipaqi tashqi heriket mulazimiti (EEAS) ning köp tereplik ishlarni bashqurush diréktori bélén martinéz karbonél (Belén Martinez Carbonell) , b d t ning kishilik hoquq sabiq aliy komissari, xelq'ara tinchliq instituti bash ijra'iye emeldari shahzade zeyd ra'ad el hüseyin qatarliqlarni öz ichige alidiken. Bundin bashqa yene xelq'ara kechürüm teshkilati we kishilik hoquqni közitish teshkilatining mes'ullirimu sözligüchiler qatarida orun alidiken.

Mezkur yighinning sahibxan orunlirining biri bolghan atlantik munbirining tekliplik tetqiqatchisi, adwokat reyhan esetmu bu yandash pa'aliyettiki sözligüchilerning biri. U radiyomizgha qilghan sözide, xitayning b d t diki omumiy munazire mezgilide Uyghurlar mesilisining küntertipke kélishining aldini élishqa urunuwatqanliqini, buninggha yol qoyulmasliqi lazimliqini bildürdi.

U radiyomizgha ewetken élxétide mundaq dep yazghan: “Xitay öch élish taktikisini qollinip, b d t ning sabiq emeldarliri we aldinqi qatardiki kishilik hoquq teshkilatlirining yuqiri derijilik mutexessislirining xitayning toxtawsiz wehshiylikini ashkarilishini tosmaqchi boluwatidu. Men b d t ning bash katipi we shuningdek bashqa dunya rehberlirining kishilik hoquq depsendichilikining bu endizisini bayqishini, bizning tehlillirimizni anglishini we hel qilghuch heriket qollinip, Uyghurlargha qaritilghan wehshiylikni tügitishini telep qilimen. ”

Xitayning bu herikitidin kéyin, amérikaning b d t da turushluq wekiller ömikining bayanatchisimu “Dölet obzori” torigha söz qilip, amérikaning xitayning bu bésimini qattiq tenqid qilidighanliqini hemde özlirining her pursette Uyghurlar mesilisini tilgha élishtin toxtap qalmaydighanliqini tekitligen.

Tetqiqatchi maya wang, herqaysi eza döletlerning b d t omumiy kéngishi munaziriside we bashqa her pursette Uyghurlarning mesilisini otturigha qoyup, b d t din heriket telep qilishi lazimliqini bildürdi. U héch bolmighanda kishilik hoquq aliy komissarliqining doklati üstidin iz qoghlap tekshürüsh élip bérilishi lazim, dédi. U mundaq dédi:

“Biz kishilik hoquq aliy komissari wolker türkni öz ishxanisi élan qilghan doklat üstidin iz qoghlash qilishini telep qilimiz. U gerche doklattin kéyin tekshürüsh bashlaydighanliqini dégen bolsimu, emma hazirghiche konkrét bir pilanini otturigha qoymidi yaki heriket bashlimidi. Biz uning chaqqanraq bolushini telep qilimiz”

Atlantik kéngishi bügün, yeni 19-séntebirde échilidighan bu yandash pa'aliyet heqqidiki chüshendürüshide b d t ning doklatining xelq'ara jem'iyetke zörür bolghan bir oyghinish chaqiriqi ikenlikini eskertken. Doklatta mundaq déyilgen: “Rayonda dawam qiliwatqan keng kölemlik tutqun, mejburiy emgek, a'ililerni parchilash, Uyghur tili, medeniyiti, dini we kimlikini basturush ré'alliqi shuni ispatlayduki, xelq'ara qilishqa tégishlik yene nurghun ishlar bar. Xelq'ara jem'iyet dawamlishiwatqan wehshiylikni toxtitishi, a'ililerni yéqinliri bilen jem qilishi we insaniyetke qarshi jinayet ötküzüwatqan xitay hökümitining jazasiz qélishini ret qilishi kérek. ”