Рабийә қадир: “хитай сода сарайлиримизни чеқиветәләйду, әмма у сарайларни тиклигән роһимизни сундуралмайду”

2009-Йили печәт селинип тиҗарәттин тохтитилған “рабийә қадир сода сарийи” ниң аридин 15 йил өткәндә чеқилиши җәмийәттә кишиләрниң диққитини тартти. Биз чеқилиш сәвәбини айдиңлаштуруш үчүн уйғур аптоном районлуқ партком вә һөкүмәттики алақидар идарә-органларға телефон қилдуқ. Көпинчә хадимлар соаллиримизға нәқ җаваб бериштин өзлирини қачурди. Рабийә қадир ханим өзиниң маңлай тәри вә әқлий иқтидариниң мевиси болған бу бинаниң чеқилишидин көңли йерим болғанлиқини, әмма чүшкүнләшмигәнликини тилға алди һәмдә диний етиқади сәвәблик кишиниң һәққигә чаң салғучиларниң җазасиз қалмайдиғанлиқиға чәксиз ишинидиғанлиқини тәкитлиди.

Телефонимизни қобул қилған аптоном районлуқ һөкүмәттики алақидар бир хадим, бинаниң шәһәр қурулуш пилани сәвәблик чеқилғанлиқ еһтималини тилға алди.

AFP / PHILIPPE LOPEZ

Үрүмчи шәһәрлик партком тәшвиқат бөлүминиң бир хадими, рабийә қадир сода сарийиниң чеқилиш сәвәбини ашкарилашқа болмайдиғанлиқини, бу һәқтә мәлумат бериши үчүн аз дегәндә аптоном район дәриҗилик 3 органдин тәстиқ елиши керәкликини баян қилди.

Мәзкур сода сарайниң чеқилиши һәққидә дәсләптә учур алған зумрәт давут ханимму, мәзкур сарайниң чеқилишиға аит учурларниң қаттиқ контрол қилинғанлиқини, униң үстигә рабийә ханимға қарита давам қилип кәлгән әйибләш вә тәнқидләр сәвәблик, кишиләрниң сарайниң чеқилиши һәққидики учурларни тарқитишқа петиналмиғанлиқини тәкитлиди.

Рабийә ханимниң қаришичә, хитай даирилири бинани чеқиш арқилиқ, уйғур хәлқигә бир мәйдан күч (һәйвә) көрсәткән, шуниң билән бирликтә “рабийә қадир” дегән намни уйғур хәлқиниң қәлбидин өчүрүветишкә урунған. Рабийә қадир ханим зораванлиқ күчигә тайинип сода сарайларни чеқивәткили болидиғанлиқи, әмма бинани барлиққа кәлтүргән уйғурлардики сода еңи, игилик тикләш ирадиси вә коллектип һәмкарлиқ роһини йоқиталмайдиғанлиқини тәкитлиди.

 Рабийә қадир ханим радийомизға бәргән бу һәқтики язма баянатида, хәлқара җамаәткә хитаб қилип, “хәлқара иқтисадий, иҗтимаий вә мәдәний һәқләр әһдинамиси” бойичә, хитайниң, өз һакимийити астидики ғәйрий етник милләтләрниң мәвҗутлуқи вә ронақ тепишиға тосқунлуқ қилмаслиқи керәкликини, әмма хитайниң бу әһдинамигә дәврләрдин бери изчил хилаплиқ қилип келиватқанлиқини хатириләтти. У йәнә хәлқара җамаәттин мәзкур сода сарийиниң тартивелиниши вә чеқилиши, шундақла түрмиләрдә җаза өтәватқан уйғур сода-карханичиларниң җан вә мал бихәтәрлики һәққидә мәхсус тәкшүрүш елип беришни тәләп қилди.