Amérika hökümiti Uyghur mejburiy emgiki sewebidin chekligen xitay shirketliri 107 ge yetti

Amérika ana weten xewpsizliki ministiri alihandro mayorkas (Alejandro N. Mayorkas) Uyghur mejburiy emgek mehsulatlirining amérikigha kirishini qattiq chekleydighanliqini bildürdi.

Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi yéqinda yene 29 xitay shirkitini “Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni” boyiche jazalighan bolup, buning bilen mezkur qanun boyiche jazalash tizimlikige kirgüzülgen xitay shirketlirining sani 107 ge yetken. Bu qétim 29 xitay shirkitining jazalinishi Uyghur mejburiy emgikige chétilghan xitay shirketlirining birla waqitta köp sanda jazalinishi hésablinidiken.

22-Noyabir, amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi tor bétide élan qilin'ghan axbaratta déyilishiche, mezkur ministirliq qarmiqidiki “Mejburiy emgek qanunini ijra qilish xizmet guruppisi” (FLETF), 29 xitay shirkitini “Uyghur mejburiy emgikini cheklesh qanuni” (UFLPA) gha asasen jazalash tizimlikige kirgüzgen. Buningdiki meqset, bu shirketlerning mallirining amérika bazirigha kirishini cheklesh, amérikaning mal teminlesh zenjiride mejburiy emgek mallirining bolushigha yol qoymasliq, shundaqla Uyghur élide yüz bériwatqan irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayetlerdin hésab élip, uni toxtitishqa bésim qilish üchün iken.

AFP

Amérika ana weten xewpsizliki ministiri alihandro mayorkas (Alejandro N. Mayorkas) Mundaq dégen: “Mejburiy emgek insanlarning eng asasliq kishilik hoquqini depsende qilishtur. Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ni ijra qilip, mejburiy emgek mallirining amérika bazirigha kirishini cheklidi؛ mejburiy emgekke chétilghan, shundaqla bilip-bilmey bu zamaniwi qulluqtin menpe'et éliwatqan amérika shirketlirige yardem bériwatqan 100 din artuq xitay shirketlirini tekshürüp éniqlidi. Hökümet, karxana we ammiwi jem'iyetlerning hemkarlishishi bilen, amérikada mejburiy emgek mallirini yoqitish, iqtisadta adil bolushni qollash, shundaqla kishilik hoquqni qoghdash we jinayi qilmishlarning jawabkarliqini sürüshtürüsh ishlirimizda ilgirilesh boluwatidu”.

Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqining siyaset ishlirigha mes'ul mu'awin ministiri robért silwérs (Robert Silvers) mundaq dégen: “Biz bügün ijra qiliwatqan bu qanun, amérikaning öz bazirigha hergiz mejburiy emgek mallirini kirgüzmeydighanliqini körsitidu. ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ qul emgikige zerbe béridighan küchlük qoraldur. Biz uningdin toluq paydiliniwatimiz hemde karxanilarni mes'uliyetchan bolushqa, teminlesh zenjirini obdan bilishke we soda exlaqigha ri'aye qilishqa chaqiriwatimiz”.

REUTERS

22-Noyabir, amérika soda wekili ishxanisi 29 xitay karxanisining cheklinishi munasiwiti bilen, öz tor bétide élan qilghan axbaratta, amérika soda wekili ketirin tey (Katherine Tai) mundaq dégen: “Baydin we harris hökümiti qara tizimlikke kirgen karxanilarni köpeytish arqiliq, xitayning Uyghur we bashqa az sanliq milletlerni mejburiy ishlitish arqiliq ishlepchiqarghan mehsulatlirini amérikagha kirgüzmeslik iradisini qayta ipadilidi. Shirketler ishchilarni ézish yoli bilen üstünlükke érishiwalmasliqi kérek. Biz mejburiy emgek mesilisini hel qilish, shundaqla ishchilarning qan-terini sümüridighan shirketlerning amérika baziridin nep élishini cheklesh üchün bu qanunimizni qet'iy ijra qilimiz”.

Amérika ana weten xewpsizliki ministirliqi tor bétide élan qilin'ghan axbaratta bildürülüshiche, 2024-yil 25-noyabirdin bashlap, amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi küchlük tedbir qollinip, “Shinjangdin xam eshya sétiwalghan, shinjang hökümiti bilen hemkarlashqan, mejburiy emgek mallirini yoshurghan, yötkigen we toshughan her qandaq shirket” ni jazalaydiken. Bu qétim jazalan'ghan 29 shirket ichide tyenjin tyenwéy yémek-ichmek cheklik shirkiti méwe, köktat we déhqanchiliq mehsulatliri, bolupmu “Shinjang pemiduri” ni pishshiqlap ishleydighan shirket bolup, bu pemidurlar korlidin kélidiken. Shinjang jungxé cheklik shirkiti bolsa, éléktir üsküniliri matériyalliri, alyumin we bashqa alyumin qétishma matériyallirini tetqiq qilip, sap alyumin, alyumin qeghez, éléktir yapraqchisi qatarliqlarni ishlepchiqirish we sétish bilen shughullinidiken. Bu shirket “Yéngisar nahiyelik hökümetning namratlarni yölesh pirogrammisi” boyiche, Uyghur emgek küchlirini qobul qilish we yötkesh ishlirigha qatnashqan.

cbp.gov

Amérika Uyghur birleshmisining re'isi elfidar iltebir xanim bu heqte radiyomizgha qilghan sözide, “Xitayning 29 shirkitining birla waqitta cheklinishi ‛Uyghur mejburiy emgikining aldini élish qanuni‚ning ünümlük ijra qiliniwatqanliqini körsitidu” dédi.

Amérika tamozhna we chégra qoghdash idarisi bu qétim qara tizimlikke alghan 29shirketni öz ichige alghan 107 xitay shirkitining mallirini cheklesh arqiliq, xitayning qul emgiki jinayitidin hésab élishni dawamlashturghan.

Yene bir yaqtin en'giliye parlaménti kéngesh palata ezasi dawid alton (David Alton) 25-noyabir küni en'giliye parlaméntida ötküzülgen yighinda hökümetning yéngilinidighan énérgiye pilanigha xitayni hergiz qatmasliqi kéreklikini, chünki litiyum bataréyesini ishlepchiqirishqa xitaydiki Uyghurlarning we kon'godiki bala qul ishchilirining séliniwatqanliqini otturigha qoyup mundaq dégen: “Shinjangda Uyghurlar qul emgikige sélinip küntaxta bataréyesini ishlepchiqiriwatidu, kon'go démokratik jumhuriyitide bolsa, 25 ming bala ishchi litiyum ishlepchiqirishqa séliniwatidu, bu mehsulatlar bizning yéshil énérgiye téxnikimiz üchün nahayiti muhim”. Buninggha jawab bergen hökümet terep wekili bu mesililerni bilidighanliqini hem ularni hel qilishqa tirishiwatqanliqini, “Shinjang bilen soda qilish” ning xetirini körsetkenlikini, shundaqla “Zamaniwi qulluqqa qarshi turush qanun layihesi” ge asasen, import qilin'ghan mehsulatta mejburiy emgek amilliri bar-yoqluqini melum qilmighan shirketlerge jaza béridighanliqini bildürgen.

Amérikada pirézidénti tramp bashchiliqidiki yéngi hökümetning xitaydin hésab élish istratégiyesining éniq bolushigha egiship, yawropa diki döletlerningmu mejburiy emgek mehsulatlirini cheklesh jehette amérikaning izini bésip mangidighanliqi texmin qilinmaqta. Elfidar iltebir xanim xitayning mejburiy emgek jinayetlirini chekleshte amérikadiki her ikki partiyening birdek meydanda ikenlikini, tramp hökümitiningmu buningdin kéyin xitaygha qattiq siyasetlerni qollinishigha ishinidighanliqini bildürdi.