Xitayning ish heqqini nési qaldurushni tüzesh herikiti némini meqset we nishan qilghan?

Muxbirimiz gülchéhre
2021.08.12
Hazirqi zamandiki qulluq: Uyghurlarning omumyüzlük mejburiy emgek küchlirige aylandurulushi Ishchilar ürümchidiki dawalash üsküniliri zawutida qoghdash kiyimi tikiwatqan körünüsh. 2020-Yili 27-yanwar, ürümchi.
REUTERS

Aqsu xewer toridin melum bolushiche, 8-ayning 5-küni da'iriler wilayette ish heqqini nési qaldurushni tüptin tüzesh yazliq mexsus herikiti bashlighan. Bu mexsus herikiti teshwiqatida da'iriler, 9-ayning 30-künigiche dawam qilidighan ish heqqini nési qaldurushni tüptin tüzesh üchün alaqidar tarmaqlarni küchlük tedbir qollinishqa, heqiqiy türde déhqan ishlemchilerge hoquq menpe'et “Muhapizet künlüki” tutup bérish chaqiriq qilin'ghan.

Uyghur aptonom rayoni her qaysi wilayet (oblast, sheher) lerning adem küchi bayliqi we ijtima'iy kapalet idariliri öz rayonidiki karxanilarning ish heqqini nési qaldurushni tüzesh xizmiti heqqide oxshash teshwiqat tarqatqanliqi melum.

Xitayda meyli dölet igilikidiki weyaki shexsi karxanilarda bolsun ish heqqini waqtida bermeslik, nési qaldurushqa oxshash ishchi-xizmetchilerning heq we hoqoqlirigha dexli terz qilishtek qanunsiz qilmishliri éghir bolup kelmekte. Shundaqla xitay adem küchi we ijtima'iy kapalet tarmaqliri bolupmu yuqum bashlan'ghan 2020-yilidin buyan “Ish heqqini nési qaldurush mesilisi” ning éghirlighanliqini étirap qilip kelgenidi.

Emma bu nöwet Uyghur aptonom rayonida xitay da'irilirining bu türdiki mexsus tüzesh herikiti heqqidiki teshwiqatining muhim nuqtisi shuki, xelq'arada Uyghur mejburiy emgiki mesiliside küchlük tenqidle uchuwatqan we amérika bashchiliqidiki oxshimighan döletler buni tüptin cheklesh iradisini ashkara ipadilep, Uyghur mejburiy emgiki qoshulghan mehsulatlarni bayqut qilish tedbirliri terep tereptin élan qiliniwatqan oxshash bir mezgilde, xitayning dölet ilikidiki karxanilar qurulush qildurghuchi orun, karxana dégendek orunlarda, ish heqqini nési qaldurush délolirini tügitishni ishqa ashuridighanliqi élan qilishidur.

Halbuki Uyghur mejburiy emgikini öz ichige alghan lagérlar heqqide xelq'araliq metbu'at we Uyghur musteqil sotida guwahliq bergen shahitlardin hazir gollandiyede turuwatqan qelbinur sidiq xanim, buni xitayning bir köz boyamchiliqi deydu. U Uyghur élide déhqan ishlemchilerla emes hetta özige oxshash hökümet xizmetchisi, memuriy xadimlarningmu ma'ashi xalighanche totup qélinip, nési qélishning chongqur we keng kölemlik yiltiz tartqan mesile ikenliki, bolupmu Uyghurlar qulluq emgekke keng kölemde mejburlan'ghan yéqinqi yillarda bu ehwalning téximu éghirlighanliqini bayan qildi.

Biz aqsu wilayetlik adem küchi bayliq we ijtima'iy kapalet idarisige téléfon qilip, bu heriketning da'irisige peqetla xitaydin kélip aqsuda ishlewatqan déhqan ishlemchiler kiremdu yaki atalmish kespiy terbiyelesh merkezliridin zawut karxanilargha orunlashturulghan yerlik déhqan ishlemchilerningmu menpe'eti oxshash qoghdilamdu? dep soriduq.

Téléfonni alghan xadim: “Bu herikette déhqan ishlemchilerning hemmisini öz ichige alidu, yerliklernimu öz ichige alidu” dégen bolsimu, emma u bizning dölet we xitay igidarchiliqidiki karxanilarda hazirghiche mejburlash xaraktéridiki emgekke qatnashturuluwatqan Uyghurlar bar iken ularning menpe'etimu qoghdilandu? dep sorighinimizda, derhal sezgürlük bilen “Bundaq so'alliringizgha men jawab bérelmeymen, partkom axbarat ishxanisi bilen alaqilishing” dep téléfonni qoyuwetti.

Aptonom rayonluq adem küchi bayliq we ijtima'iy kapalet bash idarisi xadimi oxshash, ish heqqini nési qaldurushni tüzesh da'irisige yerlik déhqan ishlemchilerning hoquq menpe'etini qoghdashnimu öz ichige alidighanliqini éytti. Emma biz uningdin “Amérikada “Uyghur mejburiy emgikini cheklesh qanun layihesi” ni maqullash chaqiriqi kücheygen bir peytte rayonda bu tedbirning yolgha qoyulushining bir baghlinishi barmu?” dep sorishimizgha téléfonni üzüwetti.

Amérikadiki küzetküchilerdin élshat hesen ependi déhqan ishlemchilerning ish heqqini waqtida, toluq tarqitishqa kapaletlik qilmasliq ishlemchilerning emgek, ish heqqi hoquq-menpe'etining qoghdalmasliqi gerche xitayda kesh kölemde mewjut bolup kéliwatqan mesile bolsimu, Uyghur rayonida bu heqte mexsus heriket bashlighanliqi bir tereptin, rayondimu ish heqqini nési qaldurushning zor bir mesilige aylan'ghanliqini körsitip béridu dep mulahize qildi.

Uning qarishiche, xitay hökümitining bu xil teshwiqat arqiliq kéngesh palatasi'ida awazdin ötüp pat arida awam palatasi we prézidéntning imzalinishni kütüp turuwatqan “Uyghur mejburiy emgikini cheklesh qanun layihesi” ge tosqunluq qilish meqsitini yoq dégili bolmaydiken.

Derweqe xitay hökümiti ötken yili 11-ayning 23-küni, Uyghur aptonom rayonida téléwiziye-téléfon yighini échip, dölet ishliri kabinétining déhqan ishlemchilerning ish heqqini nési qaldurushni tüp yiltizidin tüzesh xizmiti rehberlik guruppisi yighinining rohini emeliyleshtürüshni telep qilghanidi. Eyni waqittimu oxshashla da'iriler “Shinjangda ish heqqini nési qaldurushni tüp yiltizidin tüzesh qishliq mexsus herikitini qanat yaydurush” ni bashlighanliqini élan qilghan. Halbuki ta yéqinqi künlergiche, Uyghurlarning yalghuz zawut karxanilarda mejburlash xaraktérini alghan her türlük emgekke tutulghandin bashqa hasharning keng türde dawam qiliwatqanliqidek éghir mesililerning mewjutluqi, tik-tok qatarliq ijtima'iy taratqulardiki widiyolardin ashkarilinip kelmekte.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.