Awam palata ezasi karlos gimenez “Newrilirimning xitay kommunstliri höküm süridighan dunyada yashishini esla xalimaymen!”

Amérika dölet mejlisi qarmiqidiki amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitéti chaqirghan mexsus guwahliq yighinidin körünüsh. 2023-Yili 23-mart, washin'gton.

Amérika awam palatasidiki “Amérika we xitay kompartiyesi otturisidiki istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitéti” (töwende qisqartilip ‛amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitéti‚ déyilidu) da échilghan Uyghur qirghinchiliqi heqqidiki guwahliq yighini amérika tarixidiki Uyghurlargha munasiwetlik guwahliq anglash yighinliri ichidiki tarixiy ehmiyetke ige bir yighin boldi.

Yighin'gha qatnashqan amérika dölet mejlisining ezaliri, xitay hökümitining Uyghurlargha qiliwatqan ziyankeshlikliri, yuqiri pen-téxnikagha tayinip turup pütkül bir milletni yoqitishni nishan qilghan basturushliri heqqidiki guwahliqlarni anglidi. Ular birdek Uyghurlar yoluquwatqan irqiy qirghinchiliqqa qarshi küresh qilishning intayin muhimliqini, xitay kompartiyesige oxshash “Zalim we yawayi” bir hakimiyetni bitchit qilishning insaniyetning kelgüsge chétilidighan hel qilghuch bir mesile ikenlikini bes-beste tekitleshti.

Mezkur komitét ezaliridin awam palata ezasi karlos gimenez (Carlos Gimenez) yighindiki sözide “Men balilirimning, newrilirimning xitay kommunstliri höküm süridighan bir dewrde yashishini xalimaymen” dédi.

U mundaq dédi: “. . . Men kommunizmdin nepretlinimen. Chünki men özüm bir kubaliq. Biz öz dewride kubadin qéchishqa mejbur bolghan. . . . Méning mushu yerde anglighanlirimdin chiqarghan yekünümge kelsek, xitay hökümiti zalim bolupla qalmay, belki ular yene yawayi iken. Eger biz bu heqte bir heriket qilmaydighan bolsaq we uni toxtatmaydighan bolsaq, kelgüside balilirim we newrilirim mushular hökümranliq qilidighan bir dunyada yashap qalarmu, dep ensireymen.”

Karlos ependi Uyghurlarni, bolupmu bu yighinida guwahliq bergüchilerni amérikani we dunyani xewptin agahlanduruwatqan “Agahlandurush qongghuriqi” dep teswirlidi.

Guwahliq yighinida yene awam palata ezasi rob witman (Rob Wittman) mu söz qilip, xitay kompartiyesige qarshi turushning muhimliqini tekitlidi. U: “Biz xitay kompartiyesidin ibaret bu rezil küchke qarshi turalmisaq, irqiy qirghinchiliq yenila dawamlashsa, u halda biz xizmitimizni yaxshi qilalmiduq, dégenlik bolidu. Men xitay kompartiyesini Uyghur xelqining dehshetlik azab-oqubetliri üchün toluq jawabkarliqni üstige élishi kérek, dep qaraymen” dédi.

Amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitétining re'isi we bu guwahliq yighinining bashqurghuchisi mayk galligér ependimu yighinning échilishida intayin muhim söz qildi. U Uyghurlargha qaritiliwatqan zulumning irqiy qirghinchiliq ikenlikini tekitlidi.

U mundaq dédi: “Biz bu yighin arqiliq héch bolmighanda, 50 yildin kéyin xitay kompartiyesining irqiy qirghinchiliqi 21-esirdiki yirginchlik ishlarning biri süpitide eske élin'ghanda, héchqandaq bir rehberning, siyaset chiqarghuchining yaki héchqandaq bir meblegh salghuchining newrisining közige qarap turup ‛biz bilmeptikenmiz‚ déyelmeslikige kapaletlik qilishimiz kérek.”

U yene sözide her bir kishini qolidin kélishiche heriket qilishqa chaqirip: “Nurghun kishiler yehudiy qirghinchiliqi mezgilide yashighan bolsam néme qilghan bolattim, dep oylaydu. Bügün biz mana bu ademlerning ‛hazir men buni bildim, men néme qiliwatimen‚ dep oylishini telep qilimiz. Mana bu bizning ‛esla tekrarlanmaydu‚ deydighan waqtimiz!” dédi.

Guwahliq yighinida yene komitét ezaliri, bolupmu ayal komitét ezaliri herqandaq bir zulumda ayallarning intayin éghir bedellerni töleydighanliqini bildürüshti we shundaqla ikki neper ayal shahit-qelbinur sidiq xanim we gülbahar xatiwaji xanimlarning körsetken jasariti we tirishchanliqigha alahide rehmet éytti. Awam palata ezasi xéyli sitiwins (Haley Stevens) ene shularning biri bolup, u sözide aldi bilen ikki ayal shahitning jasaritige rehmet éytqandin kéyin, özlirining choqum bu zulumni toxtitish üchün heriket qilidighanliqini tekitlidi.

U sözide mundaq dédi: “Ikki neper shahitimiz, siler gerche biz bilen oxshash tilda sözlimisenglarmu, biz silerning derdinglarni chüshenduq. Biz bu komitéttikiler, qobul qilghili bolmaydighan ishlarning qobul qilinishining aldini élishimiz, iqtisadiy bahaniler seweblik adaletsizliklerning qobul qilinishini tosushimiz we uninggha kapaletlik qilishimiz kérek. Biz heqiqet, adalet we kishilik hoquq üchün küresh qilimiz, elwette.”

Mezkur guwahliq bérish yighinida ikki neper lagér shahitidin bashqa yene amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining re'isi nuriy türkel, tetqiqatchi adriyan zénz we na'omi kikolér qatarliqlar guwahliq bergen bolup, ular xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan yuqiri téxnikaliq irqiy qirghinchiliqi, mejburiy emgiki, yuqiri téxnikiliq nazaret sistémisi, hetta mejburiy ichkiy eza yötkesh opératsiyesi qatarliqlargha a'it muhim so'allargha jawab berdi. Ularning guwahliqliri we teminligen uchurliri amérika-xitay istratégiyelik riqabet pewqul'adde komitéti ezalirini Uyghur irqiy qirghinchiliqi we xitay kompartiyesining tehditi heqqide téximu chongqur melumatlargha ige qildi.