Yaponiyening jenubidiki fukuka shehiride Uyghur irqiy qirghinchiliqi tonushturulghan

Yaponiye Uyghur jem'iyiti Uyghur irqiy qirghinchiliqi we Uyghurlarning eng yéngi weziyitini yaponiyening her qaysi sheherliride oxshimighan shekillerde anglitishni dawamlashturmaqta. Ular yéqinda yaponiyening dölet xewpsizliki üchün intayin muhim dep qarilidighan, jughrapiyelik orni jehettin koréye yérim arili bilen xitaygha eng yéqin bolghan fukuka shehiride xitaygha qarshi bir yürüsh pa'aliyetlerni ötküzgen.

Igilishimizche, yaponiye Uyghur jem'iyiti 2-ayning 8-künidin 9-künigiche yaponiyening gherbiy jenubiy uchigha jaylashqan chong sheher fukukada Uyghur qirghinchiliqi heqqide doklat bérish, kochida nutuq sözlesh, Uyghur qirghinchiliqi teswirlen'gen karton kitabi we waraqchilar tarqitish qatarliq bir yürüsh pa'aliyetlerni ötküzgen. Mezkur pa'aliyetke yaponiyening sabiq parlamént ezaliri, karxanichilar, xelq ammisi we zhurnalistlardin bolup köp sanda kishi qatnashqan. Bu pa'aliyet dawamida yaponiye Uyghur jem'iyitining mes'ulliridin bashqa, yaponiyening sabiq parlamént ezalirimu söz qilip, Uyghurlarni qollaydighanliqini bildürgen.

Bu pa'aliyetni uyushturghan yaponiye Uyghur jem'iyitining idare hey'et ezasi we dunya Uyghur qurultiyining sherqiy jenubiy asiya döletliridiki xizmetlirige mes'ul wekili sawutjan memet ependi téléfon ziyaritimizni qobul qildi. U, aldi bilen 2-ayning 8-künidiki pa'aliyetning mezmuni heqqide melumat bérip, mundaq dédi: “Biz aldi bilen 8-chisila etigen fukuka shehirining eng awat yéridiki xokata poyiz békitide teshwiqat pa'aliyiti élip barduq. Bu pa'aliyetke fukuka shehiridiki yerlik qollighuchilirimiz we tokyodin kelgen qollighuchilirimiz qatnashti. Bu pa'aliyette men bilen abdukérim abdurahman almiship turup nutuq sözliduq. Biz bu jeryanda mexsus teyyarlan'ghan ikki sanduq teshwiqat waraqchisi bilen karton kitablarni tarqattuq. Qattiq qar yéghip hawa soghuq bolup ketken bolsimu, qollighuchilirimiz ikki sa'et biz bilen bille boldi”.

8-Chisila chüshtin kéyin, fukuka shehirining xokata poyiz békiti qéshidiki bir yighin zalida Uyghur irqiy qirghinchiliqini tonushturush pa'aliyiti ötküzülgen bolup, bu pa'aliyetke qiziqish nahayiti zor bolghan. Sawutjan memet ependi bizge bu toghriliq melumat bérip mundaq dédi: “Yighinda aldi bilen fukuka sheherlik sabiq dölet parlamént ezasi échilish nutuqi sözlidi. Men Uyghurlarning nöwettiki weziyiti we taylandta qamilip turghan 48 neper Uyghurning échinishliq ehwali toghrisida melumat berdim. Uningdin kéyin abdukérim abdurahman özining we uruq-tughqanlirining béshigha kelgen külpetler toghrisida melumat berdi. Eng axirida yighin'gha qatnashqanlarning so'allirigha jawab berduq”.

Sawutjan memet ependining bildürüshiche, doklatni anglighan yaponiyelikler ulardin, “Xitayning chégra halqighan basturushining küchiyiwatqanliqini ilgiri sürdünglar, silerning yaponiyediki hayatinglar bixetermu? siler tarixta ikki qétim musteqil sherqiy türkistan jumhuriyeti qurghan ikensiler, resmiy armiyenglar bolghanmu? xitaydiki organ sodisining Uyghurlargha qandaq tesiri boluwatidu?” dégendek so'allarni sorighan.

Sawutjan memet, Uyghur irqiy qirghinchiliqini tonushturush we xitaygha naraziliq bildürüsh pa'aliyitining jughrapiyelik orun jehettin yaponiye quruqluqining xitaygha eng yéqin bolghan jayidiki fukuka shehiride ötküzülüshining zor ehmiyetke ige ikenlikini tekitlep mundaq dégen: “2-Ayning 9-küni xitayning fukuka shehiride turushluq konsulxanisining aldida namayish ötküzduq. Fukuka jughrapiye jehettin koréye yérim ariligha we xitaygha eng yéqin bir jaydiki sheherdur. Yaponiye bu yerlerni döletning xewpsizliki üchün intayin muhim dep qaraydu. Fukuka sheher ahalilirimu xitay bilen shimaliy koréyening tehditini hés qilip turidu. Mushundaq bir yerde xitayning Uyghurlargha qarita élip bériwatqan bésim siyasiti, irqiy qirghinchiliqi we basturush siyasitini anglitishning ehmiyiti zor dep qaraymen”.

Yaponiyening fukuka shehiride ötküzülgen pa'aliyetke qatnashqan Uyghur jem'iyitining sabiq re'isi abdukérim abdurahman'abduraxman ependi, 4 yildin buyan yaponiyediki pütün sheher we yézilarni aylinip yürüp Uyghur irqiy qirghinchiliqi bu pa'aliyet toghrisida guwahliq bérish yighinliri uyushturush, körgezme échish, höjjetlik filimlarni körsitish we kochilarda teshwiqat waraqchiliri tarqitish pa'aliyetliri ötküzüwatqanliqini؛ buning Uyghur irqiy qirghinchiliqini toxtitish üchün,munularni dédi: “Hazir yaponiye jama'etchiliki bilen metbu'atlirining bizning mesilimizge bolghan qiziqishi susliship qaldi. Bundaq ehwalda qiliwatqan pa'aliyetlirimizni choqum dawamlashturushimiz kérek. Undaq bolmighanda, bashqilargha mesilimiz hel bolup bolghandek tesirat bérip, metbu'atlarning qiziqishidinla emes, belki uzun yillardin buyan bizni qollap kéliwatqan yaponiyelik qollighuchilirimizdinmu ayrilip qélishimiz mumkin. Shunga biz bu pa'aliyitimizni yene dawamlashturmaqchimiz. Bu qétimqi pa'aliyette biz mesilimizni yaponiye hökümitining qollishini qolgha keltürüshte zor ehmiyetke ige ikenlikini ilgiri sürdi. Bilen xitayning munasiwitige maslashturup turup chüshendürgen bolduq. Bu pa'aliyette sabiq parlamént ezalirimu söz qilip, bu qétimqi saylamda Uyghurlarni qollaydighan kishilerge awaz bérishimiz kéreklikini dédi. Bu jehettin élip éytqanda, pa'aliyitimiz nahayiti ünümlük boldi, dep oylaymen” .

Melum bolushiche, yaponiye Uyghur jem'iyiti Uyghur qirghinchiliqini awam xelqqe tonutush meqsiti bilen bu xil pa'aliyetlerni 2021-yili 2-ayda bashlighan. Bu töt yil ichide texminen 120 qétimdin artuq béketlerde teshwiqat wariqi tarqitish, 30 meydandin artuq nutuq sözlesh, 25 meydan etrapida resim körgezmisi we guwahliq bérish pa'aliyiti ötküzgen.