Giải thưởng Văn học Năm 2006 của hội nhà văn Hà Nội

Tam Nguyên & Nguyễn An, RFA

Tạp chí Văn Học Nghệ Thuật kỳ này gửi đến quý thính giả cuộc trao đổi giữa biên tập viên Nguyễn An của Ban Việt ngữ đài Á Châu Tự Do và nhà văn Tam Nguyên ở trong nước về Giải thưởng của hội Nhà văn Hà nội mới đựơc công bố vài ngày trước đây.

0:00 / 0:00

Quan sát các sinh hoạt Văn học Nghệ thuật thời gian gần đây, nhà văn Tam Nguyên kể lại một số diễn tiến chung quanh giải thưởng này và một số các tác phẩm văn học đáng chú ý trong nước.

ViThuyLinh150.jpg
Nhà thơ nữ Vi Thuỳ Linh, một trong những đại diện của trào lưu sáng tác mới trong làng văn học Việt Nam. Photo courtesy VnExpress.

Nguyễn An: Qua báo mạng từ Việt Nam tôi đọc được tin về lễ trao giải thưởng văn học cho một số tác phẩm. Xin ông nói kỹ hơn về các giải thưởng ấy cho thính giả đài RFA biết?

Nhà văn Tam Nguyên: Đây là giải của Hội Nhà Văn Hà Nội tặng cho các nhà văn có tác phẩm hay trong năm 2006 gồm những nhà văn: Nguyễn Xuân Khánh, Nguyễn Huy Thiệp và nhà thơ Hoàng Hưng.

Nguyễn An: Tác phẩm được giải của Nguyễn Xuân Khánh thuộc thể loại nào và có tên là gì, đạt tiêu chí nghệ thuật ở cấp độ nào?

Nhà văn Tam Nguyên: Nguyễn Xuân Khánh thuộc thế hệ lão giả đã quá tuổi 70. Tiểu thuyết "Mẫu Thượng Ngàn" được giải mang đậm tính lịch sử, văn hóa, phong tục, lại có vẻ đẹp vừa cổ điển vừa hiện đại. Văn hóa Việt, tín ngưỡng Việt được mô tả vừa chủ động hoà nhập vừa phản kháng văn minh phương Tây... Sự mô tả vừa sâu đậm vừa hấp dẫn.

Sau “Hồ Quý Ly” của Ông, đọc “Mẫu Thượng Ngàn” ta nhận rõ Nguyễn Xuân Khánh có thế mạnh và am hiểu sâu rộng tính chất thuần Việt của con người Việt trải qua dòng chảy nổi chìm của lịch sử dựng nước và giữ nước. “Mẫu Thượng Ngàn” là ứng cử viên nổi bật dành được 9/9 số phiếu bầu.

Nguyễn An: Nhà thơ Hoàng Hưng, theo tôi nhớ cách nay mấy năm có sang thăm và giao lưu với giới văn chương Hoa Kỳ. Kỳ này ông được tặng giải gì?

Nhà văn Tam Nguyên: "Hành Trình" của Hoàng Hưng đạt 8/9 số phiếu bầu, được viết trong giai đoạn 1995 - 2005. Trước đó ông có tập "Ác Mộng" không được phép xuất bản, theo tác giả thì cái lý do là "gây chối và sốc cho những quan chức có bệnh dị ứng với mọi thứ sù xì, gai góc".

Người ta cho rằng “Ác Mộng” mới là tập thơ hay, chắc hẳn hay hơn “Hành Trình” được giải - vì như đã có tiền lệ mọi tác phẩm bị cấm đều là tác phẩm hay. “Hành Trình” cho thấy tác giả đã dày công tìm tòi hình thức thể hiện và sự tìm tòi ấy đã lặn vào nội dung, khiến kỹ thuật biến thành hiệu quả.

Hoàng Hưng đã từng hành trình ra thế giới - cụ thể Mỹ như ông vẫn nhớ - nhằm hiểu người để rồi hiểu mình. Đó là cuộc du ngoạn hiện đại và sự gặt hái từ miền đất ấy đã góp phần đưa lại hồn thơ có sức lay động và thuyết phục người đọc.

Nguyễn An: Nhà văn Nguyễn Huy Thiệp có tác phẩm mới nhất là "Tuổi 20 Yêu Dấu". Có lẽ tác phẩm ấy được giải lần này chăng?

Những vấn đề Nguyễn Huy Thiệp đặt ra trong tập sách được giải cũng như trong các tác phẩm sáng tác nói chung gây cảm giác khó chịu đối với các nhà lãnh đạo. Nguyễn Huy Thiệp cho rằng hiện có rất nhiều kẻ bất tài vô khiếu vẫn cứ khơi khơi sáng tác thơ, thậm chí còn không ít nhà thơ lưu manh nữa.

Nhà văn Tam Nguyên: Tác phẩm được giải thuộc thể loại phê bình của nhà văn đương đại Nguyễn Huy Thiệp, cũng đạt số phiếu 8/9. Đó là tập hợp những bài đăng rải rác qua các báo trong những năm gần đây. Những vấn đề Nguyễn Huy Thiệp đặt ra trong tập sách được giải cũng như trong các tác phẩm sáng tác nói chung gây cảm giác khó chịu đối với các nhà lãnh đạo.

Trong truyện ngắn “Tướng Về Hưu” kể một ông tướng về hưu thấy ở quê mình đầy rẫy những bất công, giả dối, gian lận, vô đạo, vô luân diễn ra từ ngoài xã hội đến nội tại gia đình. Không thể sống chung với hiện trạng tồi tệ ấy, ông xin trở lại đơn vị và bị hy sinh.

Hiểu gọn lại: Cái chết của ông bắt nguồn từ sự đồi bại ngự trị trong quan hệ giữa người với người. Trong tập tiểu luận có lẽ nhiều độc giả không quên được bài “Hoa Thuỷ Tiên Và Sự Lầm Lẫn Của Nhà Văn”.

Nguyễn Huy Thiệp cho rằng hiện có rất nhiều kẻ bất tài vô khiếu vẫn cứ khơi khơi sáng tác thơ, thậm chí còn không ít nhà thơ lưu manh nữa. Và thơ họ viết ra khiến cho: "Vợ tôi nửa tỉnh nửa mơ, hôm qua nó bảo dí thơ vào l. (chữ cái l trong nước quen đọc 'lờ' là chữ viết tắt tên cái của quý của phụ nữ). Vợ tôi nửa dại nửa khôn, hôm nay lại bảo dí l vào thơ".

Bài tiểu luận ấy trên tạp chí Ngày Nay không ngờ đã kịch phát lên một đợt sóng phản kháng tác giả. Họ chỉ biết la lối, mạt sát không tiếc lời như: Vô ơn, vô nhân cách, điếm bút cho nước ngoài... mà không bám vào luận cứ của tác giả để tranh cãi. Có người sinh hằn học, kích động xúi bẩy lãnh đạo khai trừ Nguyễn Huy Thiệp khỏi Hội nhà văn.

Rốt cuộc, chính cái bài “nặng căn” ấy đóng vai trò quan trọng cho tập sách đoạt giải. ở một số bài khác, giọng điệu còn như kim châm, nói vỗ mặt hoặc cao đaọ nữa.

Trên chặng đường hành trình cùng nhà văn, người ta có thể ngờ vực, có thể nghi ngại, nhưng người dẫn đường Nguyễn Huy Thiệp luôn chứng tỏ có sức hút khó cưỡng nổi, nhờ lòng dũng cảm và văn phong hết sức ấn tượng của tác giả.

Nguyễn An: Xin cám ơn Nhà văn Tam Nguyên cho cuộc trao đổi hôm nay, và hẹn gặp lại ông trong các chương trình kỳ tới trên làn sóng của đài Á Châu Tự Do.