Thanh Trúc, phóng viên đài RFA
Chiều thứ Tư vừa qua, một buổi điều trần dưới tiêu đề Kết Quả Trong Đối Thoại Nhân Quyền Với Việt Nam, đã diễn ra tại Hạ Viện Hoa Kỳ. Có mặt tại chổ để ghi nhận tin tức, Thanh Trúc tường trình đến quí vị như sau.

Việt Nam đã có nhiều tiến bộ, đã cởi mở hơn về quyền con người và tự do tôn giáo ở trong nước, nhưng Hà Nội chưa thực hiện hoàn toàn mọi cam kết đã hứa với Hoa Kỳ và quốc tế để cải thiện tích cực hai lãnh vực nhân quyền và tôn giáo.
Đó là báo cáo gần như đồng nhất của các thuyết trình viên trong buổi điều trần về tự do tôn giáo và nhân quyền của Việt Nam tại Hạ Viện Hoa Kỳ chiều thứ Tư vừa qua.
Thành phần tham dự
Với sự hiện diện của các đại diện dân cử Mỹ trong Tiểu Ban Nhân Quyền Toàn Cầu Và Các Hoạt Động Quốc Tế Cho Châu Phi Và Châu Á Thái Bình Dương, buổi điều trần có mục đích tìm hiểu xem Việt Nam đã tiến bộ hay không có bước tiến nào trong hai lãnh vực quyền con người và tự do tín ngưỡng mà thường bị Hoa Kỳ và các tổ chức quốc tế chỉ trích lâu nay.
Báo cáo viên trong buổi điều trần tại Hạ Viện gồm ông Michael Cromartie, chủ tịch Uỷ Ban Quốc Tế Mỹ về Tự Do Tôn Giáo, ông Barry Lowenkron, trợ lý Ngoại trưởng đặc trách Nhân quyền, Lao động và Dân chủ của Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, ông John Hanford, đại sứ lưu động về tự do tôn giáo quốc tế thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng, giám đốc điều hánh Uỷ Ban Cứu Người Vượt Biển, giáo sư Đoàn Viết Hoạt, cựu tù nhân lương tâm trong nhiều năm ở Việt Nam, hiện cư ngụ tại bang Virginia, Hoa Kỳ, bà Key Rebolds, Tổ Chức Nhân Quyền Cho Người Miền Núi, và ông Ron Nay, giám đốc Tổ Chức Nhân Quyền Cho Người Miền Núi.
Việt Nam đang vận động để được quốc hội Mỹ chấp thuận qui chế thương mại bình thường, một điều kiện ắt có để có thể gia nhập Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới, trong lúc có nhiều khả năng là tổng thống George W Bush sẽ đi Việt Nam dự thượng đỉnh APEC ở Hà Nội tháng Mười Một năm nay.
Trả lời câu hỏi của đài Á Châu Tự Do là giáo sư Đoàn Viết Hoạt phát biểu. Ông nói những điểm ông muốn nêu rõ trước buổi điều trần là: (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên trên)
Cũng là một người có tiếng nói trong buổi điều trần, tiến sĩ Nguyễn Đình Thắng cho biết: (Xin theo dõi trong phần âm thanh bên trên)
Phúc trình thực tế tế từ các viên chức Bộ Ngoại giao
Trong tư cách chủ tọa buổi điều trần, dân biểu Chris Smith, chủ tịch Tiểu Ban Nhân Quyền ở Hạ Viện, tác giả dự luật nhân quyền cho Việt Nam, tuyên bố là buổi điều trần hôm nay đặc biệt có phúc trình thực tế từ các viên chức Bộ Ngoại giao, vào khi cuộc thảo luận về nhân quyền giữa Hoa Kỳ và Việt Nam đã kết thúc hồi tháng Giêng năm nay.
Ông nhấn mạnh là Bộ Ngoại giao Mỹ từng ngưng vòng thảo luận nhân quyền với Việt Nam từ năm 2002 sau khi thấy rõ Hà Nội không nghiêm túc trong việc cải thiện, dẫn tới kết quả là Việt Nam bị Hoa Kỳ liệt kê vào danh sách những nước cần quan tâm vì thiếu nhân quyền và tự do tôn giáo.
Vẫn theo lời dân biểu Chris Smith, Việt Nam đang vận động để được quốc hội Mỹ chấp thuận qui chế thương mại bình thường, một điều kiện ắt có để có thể gia nhập Tổ Chức Mậu Dịch Thế Giới, trong lúc có nhiều khả năng là tổng thống George W Bush sẽ đi Việt Nam dự thượng đỉnh APEC ở Hà Nội tháng Mười Một năm nay. Vì thế, ông nhấn mạnh đây là lúc lập pháp lẫn hành pháp Hoa Kỳ tạo áp lực để thúc đẩy Việt Nam phải cải thiện nhân quyền và tôn giáo một cách tích cực.
Ông Barry Lowenkron, trợ lý Ngoại trưởng đặc trách Nhân quyền, Lao động và Dân chủ trong Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, trình bày là tuy đã có nhiều tiến bộ như trả tự do cho một số tù nhân chính trị, cải tổ một số luật lệ và qui định về pháp lý, Việt Nam vẫn còn giam giữ một số người bất đồng chính kiến, vẫn tìm cách kiểm soát sinh hoạt đạo của các tôn giáo như Tin Lành, Phật Giáo Hoà Hảo, Giáo Hội Phật Giáo Việt Nam Thống Nhất mà Hà Nội không công nhận, ngăn cấm hoặc giới hạn việc sử dụng Internet.
Ông nói là trong khi mối quan hệ và hợp tác Mỹ Việt ngày càng thăng tiến thì cũng là lúc Việt Nam phải đủ tự tin để thực hiện một cách nghiêm túc những cải tổ luật pháp sao cho phú hợp với tiêu chuẩn quốc tế, cho phép người dân được hưởng mọi quyền tự do căn bản trong đó có tự do phát biểu, tự do lập hội và tự do tôn giáo.
Ông kết luận rằng đối thoại nhân quyền tái tục hồi tháng Giêng là khởi điểm tốt nhưng nếu tiếp tục nữa thì Hoa Kỳ muốn nhìn thấy kết quả thực sự.
Vẫn còn yếu kém
Việt Nam chưa làm hết hoặc chỉ làm nửa chừng những gì đã hứa hẹn, vì thế việc liên tục gây sức ép đối với Hà Nội về mặt nhân quyền và tôn giáo là điều mà chính phủ Hoa Kỳ phải làm.
Tiếp lời ông Barry Lowenkron, đại sứ lưu động về tự do tôn giáo thế giới thuộc Bộ Ngoại giao Hoa Kỳ, ông John Hanford, đưa ra nhiều tiến bộ đáng nói trong lãnh vực tự do tôn giao và nhân quyền của Việt Nam mà ông hằng quan tâm thúc đẩy khi làm việc với phía Việt Nam.
Ông nói Việt Nam chưa làm hết hoặc chỉ làm nửa chừng những gì đã hứa hẹn, vì thế việc liên tục gây sức ép đối với Hà Nội về mặt nhân quyền và tôn giáo là điều mà chính phủ Hoa Kỳ phải làm.
Chủ tịch Uỷ Ban Quốc Tế Mỹ về Tự Do Tôn Giáo, ông Michael Cromartie, trình bày trước Tiểu Ban Nhân Quyền Toàn Cầu Và Các Quan Hệ Quốc Tế của Hạ Viện là tăng cường quan hệ Mỹ Việt phải song hành với yêu cầu phát huy nhân quyền và tự do tôn giáo cho Việt Nam.
Ông nói tình hình nhân quyền của Việt Nam vẫn còn yếu kém, tự do phát biểu, tụ họp, lập hội, thờ phượng vẫn còn bị kiểm soát và bị vi phạm. Ông nói nếu so với 15 năm trước đây thì nhân quyền và tôn giáo của Việt Nam đã thông thoáng hơn, nhưng không thể vin vào đó để kết luận rằng kinh tế mở mang hiện nay ở Việt Nam đã dẫn đến cởi mở về chính trị và quyền con người được tôn trọng hơn.
Dựa vào những bằng chứng thu thập được, ông Michael Cromartie trình bày chi tiết những điều mà Uỷ Ban Quốc Tế Mỹ Về Tự Do Tôn Giáo Thế Giới quan tâm, đó là Việt Nam có cải thiện về mặt tôn giáo, nhưng vẫn có những trường hợp như hoà thượng Thích Quảng Độ và đại lão hoà thượng Thích Huyền Quang bị chính quyền bức bách lâu nay, những tín đồ Tin Lành người sắc tộc Hmong ở miền Bắc, người Thượng ở trong Nam và cả người Kinh bị bách hại, Giáo Hội Phật Giáo Hoà Hảo trong nước bị sách nhiễu, một số ngưới bất đồng chính kiến còn bị giam giữ hay bị quản thúc như trường hợp bác sĩ Nguyễn Đan Quế, nhà báo Nguyễn Vũ Bình, bác sĩ Phạm Hồng Sơn.
Theo ông Michael Cromartie, chính phủ Hoa Kỳ và các viên chức trong hành pháp phải có chung tiếng nói mạnh mẻ về tự do và nhân quyền đối với Việt Nam, phải nói rõ cho Hà Nội hiểu Hoa Kỳ đặt ưu tiên hàng đầu hai vấn đề vừa nói. Đó là điều kiện cần thiết trong quan hệ hai quốc gia, và Việt Nam phải ngưng những hành động sách nhiễu, đàn áp và phân viết đối xử với những người có đức tin trong nước họ.