Nguyễn Bình, phóng viên đài RFA
Trong vài công trình nghiên cứu gần đây của Trung tâm tài liệu Campuchia cho thấy cộng đồng người gốc Khmer Nam bộ hay còn gọi là người Khmer Krom, là người mang học thuyết chủ nghĩa Mác – Lênin từ Việt Nam sang Campuchia. Ngoài ra, trong giới lãnh đạo và binh sĩ Khmer Đỏ cũng có nhiều người gốc Khmer Nam bộ.
Vậy cộng đồng này trong chế độ Khmer Đỏ có số phận ra sau ? Xin mời quí thính giả nghe bài tường trình của phóng viên Nguyễn Bình từ Campuchia như sau.
Sau khi Khmer Đỏ giành chiến thắng tại Campuchia vào ngày 17 tháng Tư năm 1975, các cộng đồng dân tộc thiểu phải gánh chịu số phận nghiệt ngã như bị đồng hóa, bị phân biệt đối xử. v.v... trong đó có cộng đồng người Việt. Đứng trước thực trạng trên phần lớn người Việt quyết định hồi hương về Việt Nam theo chính sách của Khmer Đỏ, hoặc thấy cảnh giết chóc tàn bạo nên sợ hãi tự trốn về Việt Nam.
Thì cộng đồng Khmer Krom, là một nhóm thiểu số có nguồn gốc ở đồng bằng sông Cửu Long, có tiếng nói và phong tục tập quán giống người bản xứ Campuchia lại hy vọng sẽ được đối xử công bằng trong chế độ Khmer Đỏ.
Có điều đặc biệt nữa, người sáng lập ra đảng cộng sản Campuchia vào năm 1951, một tổ chức tiền thân của Khmer Đỏ là ông Tou Samut và Sơn Ngọc Minh cũng là người gốc Khmer Krom, có quê quán ở tỉnh Trà Vinh. Bên cạnh còn có nhiều cán bộ cốt cán của chế độ Khmer Đỏ là người Trà Vinh.
Đến đầu thập niên 60 của thế kỷ trước, có sự thanh trừng nội bộ, những người cán bộ cộng sản gốc Khmer Krom này bị loại dần dần. Pol Pot lên nắm quyền thay ông Tou Samut. Còn ông Sơn Ngọc Minh thì mất tích ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, trong giai đoạn Khmer Đỏ cầm quyền từ năm 1975 đến năm 1979, vẫn còn một số người gốc Khmer Krom giữ chức vụ quan trọng như ông Ieng Sary, phó Thủ tướng kiêm Bộ trưởng Ngoại giao, người có quền lực thứ ba, sau Pol Pot và Noun Chea, và ông Sơn Sên, Bộ Trưởng Quốc phòng, điều có quê quán ở tỉnh Trà Vinh.
Thật sự lúc đầu Khmer Đỏ đối xử bình đẳng với cộng đồng người Khmer Krom, nhưng bắt đầu năm 1977, khi xung đột với Việt Nam ở biên giới, không chỉ cộng đồng người Việt, mà cả Khmer Krom cũng là đối tượng truy quét của Khmer Đỏ.
Theo ông Sơn Sương một cựu binh sĩ Khmer Đỏ hiện đang sống ở tỉnh Kampong Cham, thì lãnh đạo Khmer Đỏ tin rằng khi Việt Cộng còn sát cánh bên họ để đánh Lon Nol, Việt Cộng có tiếp xúc được cộng đồng Khmer Krom, vì cộng đồng này biết tiếng Việt. Do đó lãnh đạo Khmer Đỏ nghi nghờ cộng động này theo Việt Nam nên ra lệnh tiêu diệt.
Ông Sương cho biết thêm, lúc đầu Khmer Đỏ đưa ra lệnh chuyển công tác cán bộ và binh sĩ gốc Khmer Krom, rồi dem đi mất, và ông từng chứng kiến cảnh Khmer Đỏ giết khoảng 300 hộ gia đình cán bộ của mình là người gốc Khmer Krom.
Lúc còn quyền lực trong tay vào thập niên 50, 60 của thế kỷ trước, cựu vua Sihanouk khuyến khích người Khmer ở miền Nam Việt Nam sang sinh sống ở Campuchia vì mật độ dân số ở đây còn thưa thớt. Cựu vua này đã cấp đất cho hàng vạn người Khmer Krom đến lập làng lập xóm ở hai tỉnh Battambang và Pursat.
Bà Ly Moi, một người Khmer Krom ở Pursat may mắng thoát chết từ chế độ Khmer Đỏ cho biết vào đầu năm 1978, nhiều ngôi làng của người Khmer Krom bị xóa sổ. Biết làng nào là làng của người Khmer Krom, Khmer Đỏ gôm cả làng đem giết mà không cần xét hỏi lý lịch, đôi khi giết cả người Campuchia chính cống chỉ vì sống chung làng với người Khmer Krom.
Bà Yen Som, một nhân chứng có quê quán ở tỉnh Tra Vinh, hiện bà đang sống ở tỉnh Kampong Cham cho biết bà có họ hàng người thân trên 20 người bị Khmer Đỏ giết ở tỉnh Pursat. Riêng bà may mắng gặp được tên đao phủ cũng là người gốc Khmer Krom còn sót lại sau vụ thanh trừng nội bộ. Xót thương vì cùng chung số phận, nên tên đao phủ này không giết bà, mà khuyên bà đến sống ở địa phương khác và dấu lý lịch của mình.
Bà Som còn cho biết thêm rằng những người Khmer Krom sống có làng có xóm trước đây điều bị giết sạch. Một số người còn sống sót đến ngày hôm nay nhờ sống xen kẽ với người bản xứ và được người bản xứ giúp giấu lý lịch.
Theo Trung tâm tài liệu Campuchia, người Khmer Krom bị giết nhiều nhất trong năm 1977 và đầu năm 1978. Đến cuối năm 1978, khi sắp sụp đổ, Khmer Đỏ mới nhận ra rằng giết cộng đồng Khmer Krom là sai lầm.
Hiện nay chưa có tài liệu ước đoán có khoảng bao nhiêu người Khmer Krom bị giết trong chế độ Khmer Đỏ, nhưng theo cán bộ nghiên cứu của Trung tâm tài liệu Campuchia thì chiếm tỉ lệ lớn nhất so với cộng đồng khác trong tổng số gần 2 triệu người thiệt mạng trong chế độ Khmer Đỏ. Cộng đồng có người chết chiếm thứ hai, có thể người Hoa, và kế đến là người Chăm, chết khoảng 60.000 người.