Nam Nguyên, phóng viên đài RFA
Hệ thống sông Sài Gòn đang bị ô nhiễm nghiêm trọng, dẫn tới nguy cơ có thể phải đóng cửa Nhà máy nứơc Tân Hiệp, một trong các nhà máy cấp nứơc chủ yếu cho hàng triệu ngừơi dân TP.HCM. Nam Nguyên tường trình vần đề này.
Nhu cầu thiết yếu của dân chúng
Mỗi ngày, hai con sông Đồng Nai và Saigon cung cấp khoảng 800 ngàn mét khối nước thô cho các nhà máy nước ở TP.HCM, để xử lý làm sạch và cung cấp cho ngừơi dân. Nguồn nước này được gọi là nước máy, trên nguyên tắc đây là nguồn nước an toàn cho ngừơi sử dụng và là nhu cầu không thể thiếu được, như lời một vị cao tuổi ở TP.HCM:
“Trời ơi làm sao mà thiếu được, nứơc máy quan trọng lắm… Nếu không thì phải đóng giếng nhưng chẳng lẽ mỗi nhà một cái giếng.”
Mới đây, Tổng Công Ty Cấp Nứơc Saigon gọi tắt là Sawaco đã khẩn cấp đề nghị các sở ngành chức năng hỗ trợ việc mà các báo gọi là ‘chẩn bệnh’ sông Saigon. Nguyên do là nguồn nứơc sông Saigon ngày càng bị ô nhiễm trầm trọng, ảnh hưởng lượng nước thô mà Nhà Máy Nứơc Tân Hiệp nhận vào khoảng 300 ngàn mét khối mỗi ngày.
Tình hình nghiêm trọng tới mức độ ông Bùi Thanh Giang Giám đốc Nhà máy đã phải cảnh báo nguy cơ ngưng hoạt động toàn bộ nhà máy, vốn là nơi cung cấp nứơc máy cho khoảng 1 phần ba cư dân TP.HCM.
Nguyên nhân của tình trạng nguồn nứơc sông Saigon bị ô nhiễm là vì mỗi ngày TP.HCM xả xuống sông Saigon gần 240 tấn chất thải sinh hoạt và khoảng 30 chục ngàn mét khối nứơc thải công nghiệp, cũng như 17 ngàn mét khối nứơc thải y tế. Các loại nứơc thải vừa nói đa phần chưa qua xử lý.
Mặt trái của phát triển
Tình trạng vừa nói là mặt trái của sự phát triển kinh tế và mức tăng dân số nhanh. Ông Bùi Thanh Giang Giám đốc Nhà máy nứơc Tân Hiệp phát biểu với báo chí rằng, chất lượng nguồn nứơc trên sông Saigon ngày càng tệ hại một cách trầm trọng, là do tình trạng nứơc thải từ các khu dân cư, các khu công nghiệp Tân Qui Củ Chi, Tân Phú Trung và các khu công nghiệp trên địa bàn tỉnh Bình Dương chưa qua xử lý đã xả thẳng ra sông Saigon.
Ngừơi cán bộ cao tuổi cư dân TP.HCM cũng nhận định về áp lực công nghiệp hoá dẫn tới những vấn đề về môi trường:
“Ở Việt Nam, vấn đề môi trường bị dồn nén lắm, công nghiệp hoá ập tới, TPHCM mấy chục khu công nghiệp hàng ngàn nhà máy mà có phải cái nào cũng đúng qui hoạch đâu.”
Đối với nguồn nứơc thải sinh hoạt, phải đặt vấn đề dứơi khía cạnh dân trí dân sinh, như nhận xét của một ngừơi dân TP.HCM:
“Ý thức người dân chưa cao cũng góp phần làm ô nhiễm nguồn nước, nhiều nhà làm hệ thống nhà vệ sinh thải trực tiếp vào hệ thống cống của thành phố. Thói quen xả rác bừa bãi đã lâu ngày rất khó chữa.”
Báo Cáo của Tổng Công Ty Cấp Nứơc Saigon mô tả nguồn nước đầu vào ở trạm Hoà Phú nơi bơm nứơc sông Saigon cho Nhà Máy Nứơc Tân Hiệp không còn đủ tiêu chuẩn để lọc làm nứơc sinh hoạt. Kết quả xét nghiệm cho thấy độ đục, hàm lượng mangan, amoniac tăng từ 7 tới 10 lần so với năm 2005. Còn hàm lượng vi sinh coliform có thời điểm tăng gấp 50 lần so với năm 2005.
Giải pháp cho nguồn nước sinh hoạt?
Theo Báo Cáo Môi Trường Quốc Gia năm 2006 thì hệ thống sông Saigon bị ô nhiễm nghiêm trọng chủ yếu là ô nhiễm chất hữu cơ, vi sinh và một số nơi đã có dấu hiệu ô nhiễm kim loại nặng. Nguồn nứơc sông Saigon khu vực TP.HCM không đạt tiêu chuẩn chất lượng nứơc mặt dùng làm nguồn cấp nứơc sinh hoạt.
Đây là kết quả phân tích chất lượng nứơc trong 6 năm qua, các mẫu nước được lấy từ các trạm quan trắc Phú Cường, Bình Phước và Phú An. Ngoài ô nhiễm kim loại và dầu, ô nhiễm vi sinh coliform có nơi vượt mức cho phép tới 168 lần.
Coliform nói chung là các loại vi sinh vi trùng có thể gây các bệnh đường ruột. Còn các loại dầu và kim loại nặng hiện diện trong nguồn nứơc bị ô nhiễm, có thể gây nhiều thứ bệnh nghiêm trọng cho ngừơi sử dụng kể cả bệnh ung thư.
Trên thực tế hệ thống sông Saigon, sông Vàm Cỏ là các nhánh liên hoàn với dòng chính là sông Đồng Nai. Chẩn bệnh cho nguồn nứơc sông Saigon Đồng Nai liên quan tới cả một khu vực rộng lớn, như nhận xét của chuyên gia môi trường Nguyễn Trung Việt ở TPHCM:
“Với bộ luật môi trường chặt chẽ thì có thể làm được. Thế nhưng hệ thống sông Saigon-Đồng Nai đã gần mười năm rồi mà ngừơi ta không ngồi lại với nhau được. Vài chục ngàn nhà máy có thể buộc phải làm hệ thống xử lý nứơc thải, nhưng còn lại chủ yếu là quyền lợi của các địa phương, họ chưa ngồi lại với nhau được. Nếu họ phối hợp với nhau và trong tay có công cụ quản lý Nhà nứơc là luật bảo vệ môi trường thì hoàn toàn có thể làm được.
Đây là việc đầu tiên phải làm, vì nếu các tỉnh có phối hợp với nhau thì mới giải quyết được vấn đề của các nhà máy. Nếu chưa phối hợp được thì các địa phương vẫn để cho các nhà máy hoạt động. Đấy là quyền lợi của các tỉnh.”
Rõ ràng giải quyết vấn đề ô nhiễm nguồn nước cho toàn thể lưu vực hệ thống sông Saigon Đồng Nai đòi hỏi một giải pháp hợp lý và cả sự quyết tâm của chính quyền, cộng đồng doanh nghiệp và dân cư trong vùng.