Tiến sĩ Trần Văn Hiển - Nguyễn An
Thưa quý thính giả, Việt Nam đã nộp đơn xin gia nhập tổ chức Thương mại thế giới WTO cả thập kỷ trước. Tuy nhiên, việc trở thành hội viên của tổ chức quốc tế này mới chỉ trở nên cấp thiết trong đôi ba năm trở lại đây, khi nền kinh tế đã có những bước phát triển tốt song song với yêu cầu hội nhập vào thế giới ngày càng cấp thiết hơn.
Để tìm hiểu quá trình Việt Nam xin gia nhập WTO cùng những vấn đề liên quan đến việc gia nhập ấy, ban Việt ngữ đài Á châu tự do đã thực hiện một loạt cuộc trao đổi với Tiến sĩ Trần Văn Hiển, giáo sư đại học và CPA ở tiểu bang Texas, Hoa Kỳ. Giáo sư Hiển hàng năm đi công tác ở Việt Nam cho đại học của ông.
Trong các buổi phát thanh trước, ông Hiển đã phân tích đặc điểm của nền kinh tế Việt Nam từ đó đi đến nhận định là Việt Nam cần thiết phải gia nhập WTO. Nhưng WTO là gì và tiến trình xin gia nhập ra sao? Đó là chủ đề được bàn đến kỳ này. Mời quý thính giả theo dõi cuộc trao đổi giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ và giáo sư Hiển.
Bài 4: WTO là gì và tiến trình xin gia nhập
Nguyễn An: Nói chung thì gia nhập vào nền thương mại quốc tế có lợi gì?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Khi nhiều quốc gia gia nhập nền thương mại toàn cầu, mỗi quốc gia sản xuất những gì mà họ giỏi nhất, chất lượng cao nhất, giá rẻ nhất. Sau đó họ trao đổi với nhau. Kết quả là mọi quốc gia cùng lợi.
Nguyễn An: WTO là gì?
Khi hai thành viên có tranh cãi, họ có thể nhờ WTO can thiệp. WTO cử những chuyên gia kinh tế đến hòa giải dùng những quy luật đã được đồng thuận. Đây là một biện pháp rất hữu hiệu và ít tốn kém cho những thành viên bé hay nghèo.
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: WTO là tổ chức mậu dịch quốc tế của 149 quốc gia thành viên, nhằm thực hiện những quy luật thương mại đã được những quốc gia trên đồng thuận. Các thành viên phải tuân theo những quy luật này khi trao đổi với nhau. Khi có tranh chấp về mậu dịch, họ có thể nhờ đến WTO giải quyết một cách nhanh chóng và hữu hiệu.
Nguyễn An: Ông vừa nói là WTO có một hệ thống quy luật thương mại đồng thuận bởi mọi thành viên. Những quy luật ấy có đặc điểm gì?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Hệ thống quy luật thương mại này có những đặc tính như sau:
Không phân biệt đối xử giữa những thành phiên. Tất cả mọi thành viên đều như nhau. Khi nhượng bộ cho một thành viên, thì phải nhượng bộ tất cả mọi thành viên khác.
Biết rõ về môi trường pháp lý và thuế quan của mỗi thành viên trước khi bắt đầu mậu dịch.
Mậu dịch sẽ tự do và cạnh tranh hơn vì mọi thành viên phải tháo gỡ hàng rào cản trước khi trở thành thành viên.
Nguyễn An: Ông cũng nói là WTO giúp giải quyết tranh cãi giữa các thành viên. Giải quyết bằng cách nào?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Khi hai thành viên có tranh cãi, họ có thể nhờ WTO can thiệp. WTO cử những chuyên gia kinh tế đến hòa giải dùng những quy luật đã được đồng thuận. Đây là một biện pháp rất hữu hiệu và ít tốn kém cho những thành viên bé hay nghèo.
Nguyễn An: Tiến trình xin gia nhập tổ chức quốc tế này ra sao? (III)
Hoa Kỳ là một thành viên rất quan trọng đối Việt Nam vì Hoa Kỳ có nền kinh tế lớn nhất thế giới, là khách hàng lớn nhất của Việt Nam, và biết Việt Nam rất nhiều qua Hiệp ước song phương.
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Tiến trình gia nhập WTO gồm có năm bước chính:
- Quốc gia xin gia nhập báo cáo cho WTO luật pháp và thủ tục thuế quan đang dùng trong nước.
- WTO cử một Hội đồng làm việc (tiếng Anh gọi là Working Party) để làm việc với nước xin gia nhập. Thành viên của HĐLV gồm những nước có nhiều quan tâm đến mậu dịch với quốc gia này.
- Quốc gia xin gia nhập phải trải qua nhiều đàm phán song phương với những thành viên có quan tâm. Sau khi kết thúc một đàm phán song phương, thì những thỏa thuận sẽ được lưu trữ và thành quy luật thương mại trong tương lai nếu được WTO chấp nhận.
- Sau khi kết thúc mọi đàm phán song phương, Hội đồng làm việc gom mọi quy luật đươc đồng thuận và nộp vào một trong những buổi họp thường niên của WTO.
- Khi được ít nhất 2/3 thành viên chấp nhận, quốc gia này sẽ trở thành một thành viên mới, và những quy luật đồng thuận mới được nhập vào thư viện của mọi quy luật đương thời của WTO.
Hiện trạng của Việt Nam
Nguyễn An: Vậy Việt Nam hiện đang ở chỗ nào trên tiến trình ấy?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Việt Nam phải họp song phương với tất cả 29 nước, hiện đã xong với 23 nước. 6 nước còn lại là Hoa Kỳ, Úc, Tân Tây Lan, và 3 nước nhỏ khác.
Vì chưa được quy chế Quan hệ mậu dịch bình thường lâu dài, Việt Nam vẫn ở trong tình trạng bấp bênh vì mỗi năm phải được Tổng thống Mỹ và quốc hội duyệt lại quy chế. Trong trường hợp này, những nhượng bộ Hoa Kỳ dành cho những thành viên WTO khác sẽ không áp dụng cho Việt Nam. Đây là một thiệt thòi lớn cho Việt Nam, vì hàng hóa Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn ở Hoa Kỳ hơn.
Nguyễn An: Việt Nam hiện vẫn chưa kết thúc thương thảo với Hoa kỳ, và vẫn coi đó là chặng đường gay go nhất. Ông vui lòng phân tích những tình huống có thể xẩy ra.
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Hoa Kỳ là một thành viên rất quan trọng đối Việt Nam vì Hoa Kỳ có nền kinh tế lớn nhất thế giới, là khách hàng lớn nhất của Việt Nam, và biết Việt Nam rất nhiều qua Hiệp ước song phương. Đây là một số lãnh vực Hoa Kỳ muốn đàm phán:
- Bảo vệ sản phẩm trí tuệ. Việt Nam hứa hẹn qua Hiệp ước song phương nhưng sản phẩm trí tuệ của Hoa Kỳ vẫn bị bán lậu đầy đường ở Việt Nam như trước.
- Minh bạch hóa chính quyền. Sau 4 năm mậu dịch với Hoa Kỳ, chỉ số minh bạch của chính quyền Việt Nam vẫn vậy, chừng 2,5 đến 2,6. Một lần nữa, Việt Nam thay đổi quá ít, và Hoa Kỳ không hài lòng.
- Hoa Kỳ có mậu dịch thâm thủng lớn với Việt Nam, chừng 4 tỉ dollars. Việt Nam có thể mở những kỹ nghệ trọng điểm cho công ty Mỹ hay không.
- Không ai biết được là đàm phán song phương Mỹ-Việt sẽ mất bao lâu.
Những yêu cầu của Việt Nam
Nguyễn An: Những yêu cầu của Việt Nam trong các cuộc đàm phán với Hoa kỳ là gì?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: 3 mục đích chính của Việt Nam trong đàm phán song phương với Hoa Kỳ là:
Chúng tôi hoan nghênh mọi ý kiến đóng góp thêm. Xin gửi E mail về Vietnamese@www.rfa.org hay gọi điện đến 202 530 7775.
- Việt Nam được vào WTO. - Việt Nam được quốc hội Hoa Kỳ cho Việt Nam quy chế Quan hệ mậu dịch bình thường lâu dài. - Hoa Kỳ công nhận Việt Nam có nền kinh tế thị trường. -Việt Nam muốn một lúc cả ba. Tuy nhiên Việt Nam có thể đặt từng mục đích một như sau:
Việt Nam chỉ đạt được một mục đích - Vào WTO. Sau khi đàm phán xong với Hoa Kỳ và 5 nước còn lại, Việt Nam có thể gia nhập WTO trong vài tháng. Vì chưa được quy chế Quan hệ mậu dịch bình thường lâu dài, Việt Nam vẫn ở trong tình trạng bấp bênh vì mỗi năm phải được Tổng thống Mỹ và quốc hội duyệt lại quy chế.
Trong trường hợp này, những nhượng bộ Hoa Kỳ dành cho những thành viên WTO khác sẽ không áp dụng cho Việt Nam. Đây là một thiệt thòi lớn cho Việt Nam, vì hàng hóa Việt Nam sẽ gặp nhiều khó khăn ở Hoa Kỳ hơn. Hiệp định song phương Mỹ-Việt ký năm 2001 sẽ thay thế đàm phán song phương. Ngược lại, những nhượng bộ của Việt Nam cho thành viên WTO khác không áp dụng cho Hoa Kỳ. Vì Hoa Kỳ bán quá ít cho Việt Nam, những nhượng bộ trên không đáng kể cho lắm.
Việt Nam đạt được 2 mục đích cùng lúc - Được quy chế Quan hệ mậu dịch bình thường lâu dài và vào WTO. Trong trường hợp của Trung Quốc và Hoa Kỳ, Trung Quốc phải đợi một năm sau khi kết thúc đàm phán song phương để được cả hai. Dùng trường hợp của Trung Quốc làm điển hình, có lẻ Việt Nam phải đợi ít nhất đến năm 2007 để được cả hai.
Việt Nam đạt được một mục đích - Được quy chế kinh tế thị trường. Mục đích này còn tùy thuộc vào Việt Nam trong sự cổ phần hóa những công ty quốc doanh. Mục đích này độc lập với hai mục đích trên. Cuba và Trung Quốc, có nền kinh tế không thị trường, nhưng vẫn là thành viên của WTO. Nếu không là kinh tế thị thường, hàng hóa Việt Nam thỉnh thoảng có thể bị khó khăn ở một số nước nhất là Hoa Kỳ và Liên Hiệp Âu châu.
Những việc cần làm
Nguyễn An: Vậy trước mắt Việt Nam cần làm những gì?
Tiến sĩ Trần Văn Hiển: Việt Nam phải làm nhiều lắm:
- Tạo nên và tu chỉnh nhiều bộ luật và quy định đòi hỏi bởi những thành viên của WTO. - Thay đổi cơ chế làm việc ở nhiều cơ quan để tăng sự minh bạch của chính quyền. - Thực hiện những hứa hẹn từ Hiệp đinh song phương Mỹ-Việt càng sớm càng tốt. - Cổ phần hóa công ty quốc doanh càng sớm càng tốt.
Vừa rồi là cuộc trao đổi giữa BTV Nguyễn An của ban Việt ngữ và Tiến sĩ Trần Văn Hiển về Tổ chức Thương mại thế giới WTO, là bài thứ tư của loạt bài phân tích kinh tế về Việt Nam và WTO. Chủ đề thảo luận kỳ tới sẽ là, ‘Việc trở thành một hội viên của WTO sẽ giúp Vịêt Nam hiệu chính những khó khăn nào của nền kinh tế?’, mong quý thính giả đón nghe.
Cũng xin nhắc rằng ý kiến của giáo sư Hiển không nhất thiết phản ánh quan điểm của ban Việt ngữ đài Á châu tự do, và chúng tôi hoan nghênh mọi ý kiến đóng góp thêm. Xin gửi E mail về vietnamese@www.rfa.org hay gọi điện đến 202 530 7775.
Theo dòng sự kiện:
- Việt Nam và WTO (III)
- Việt Nam và WTO (II)
- Việt Nam và WTO (I)