Hai ngày kỷ niệm đầy ý nghĩa lịch sử

Sergei Blagov, phóng viên RFA tại Moscow

Tuần này có kỷ niệm ngày thứ 30 biến cố thất thụ Sài Gòn. Mặt khác, với sự trùng hiếm có, đúng 2 thập kỷ trước đó, vào ngày 30 tháng 4 năm 1955, đệ nhứt Cộng hòa hình như đã ra đời. Tức là chế độ cộng hòa miền Nam được ra đời và bị thất thủ cùng một ngày.

0:00 / 0:00
NgoDinhDiem150.jpg
Cố Tổng thống VNCH Ngô Đình Diệm. AFP PHOTO

Vào ngày 29-30 tháng 4 năm 1955, một tổ chức chánh trị là Hội đồng Cách mạng, đã tuyên bố truất phế vua Bảo Đại, lật đổ Triều Nguyễn bằng Quyết nghị ngày 30, tháng 4. Hội đồng cũng giải tán chính phủ và coi ông Diệm như đã từ chức ngày 29 tháng 4 cùng với chính phủ cũ. Tức là, Triều Nguyễn bị lật đổ và chế độ cộng hòa được thành lập.

Trước đó, ông Diệm do đức quốc trưởng Bảo Đại bổ nhiệm. Mặc dầu như vậy, Hội đồng Cách mạng uỷ nhiệm ông Diệm thành lập chính phụ cách mạng lâm thời và tổ chức tổng tuyển cử.

Vào ngày 30 tháng 4, các giới nhân sĩ Saigon tập hợp tại phòng Khánh Tiết Tòa Đô Chính Sài Gòn và biểu quyết một bản quyết nghị ủng hộ Hội đồng Cách mạng. Cũng vào ngày 30, tháng 4, tướng Nguyễn Văn Vỹ, chỉ huy đoàn Ngự Lâm Quân (đoàn than vệ vua Bảo Đại), “thưa lệnh đức quốc trưởng” vào Dinh Độc Lập để đảo chánh Hội đồng Cách mạng và ông Diệm. Nhưng tướng Vỹ bị thất bại.

Vì vậy cho nên ông Diệm tỏ ý nhất định ở lại nắm chính quyền. Ngô Đình Nhu khởi xướng một tổ chức chánh trị là Phong trào Cách mạng Quốc gia để ủng hộ Diệm. Kết qủa là chế độ gia đình trị ở miền Nam đã ra đời, làm cho các lực lượng quốc gia bị chia rẽ một cách đáng buồn.

Có học giả cho rằng ông Diệm đã dung tiền bạc để mua chuộc các nhân vật chính trị và tổ chức một cuộc cách mạng giả tạo để ở lại nắm chính quyền.

Bạn nghĩ gì về vấn đề này? Xin email về Vietnamese@www.rfa.org

Trung tuần tháng 4, 1955, tướng Lawton Collins, đại sứ Mỹ tại Saigon, đi Hoa Thịnh Đốn trở lại Saigon vào ngày 2 tháng 5, nhưng tình hình là hoàn toàn khác. Tướng Collins đã sang Hoa Thịnh Đốn nhằm thuyết phục Tổng thống Eisenhower phải bỏ ông Diệm và ủng hộ một lãnh đạo quốc gia khác.

Nhưng ông Lansdale đã giúp ông Diệm ở lại nắm chính quyền nên kế hoạch của tướng Collins (người bạn riêng của Tổng thống Eisenhower) bị thất bại. Edward Lansdale, Trung tướng không lực Mỹ, sang Việt Nam năm 1954 làm việc cho đến hết năm 1956. Lansdale, được báo chí Saigon đường thời gọi Lênh-Đênh, là người rất thân cận với Ngô Đình Diệm. Theo ông Lansdale, các biến cố xảy ra vào cuối tháng 4, 1955 đã vượt qua sức hiểu biết của các nhân vật cao cấp và các học giả.

Dù các sự kiện cuối tháng 4 năm 1955 ở Sài Gòn chưa được nghiên cứu làm rõ đúng mức, nhưng các sự kiện kia đã có vai trò quyết định trong quá trình đệ nhứt Cộng hòa đã ra đời. Và chắc chắc là hai biến cố ngày 30 tháng 4 rất đầy ý nghĩa đối với lịch sử Việt Nam vì có liên quan đến nguyên nhân chiến tranh, cuộc chiến tranh làm cho ba triệu người Việt Nam và 58.000 lính Mỹ chết.

------------------ Sergei Blagov, từng làm nhà báo tại Việt Nam suốt 6 năm, vừa xuất bản bộ sách: "Honest Mistakes: The Life and Death of Trinh Minh The (1922- 1955)" New York: Nova Science Publishers, 2001.