Báo chí ở Việt Nam trước thềm Đại hội ÐCSVN lần thứ 10

Nam Nguyên, phóng viên đài RFA

Trước thềm Đại hội Đảng Cộng Sản Việt Nam lần thứ 10, báo đảng và báo nhà nước thể hiện hai khuynh hướng rất khác biệt, bảo thủ và cải cách… Hôm nay chúng tôi chọn đọc hầu quí thính giả những bài báo liên quan tới vấn đề này.

• Bấm vào đây để nghe tiết mục này
• Download story audio

Hình bìa cuốn sách ‘Thế Giới Phẳng’ của Thomas Friedman.

Mặc dù đều là báo nhà nước có chung một ông chủ lớn, nhưng báo chí ở Việt Nam hiện nay cho thấy nhiều khác biệt. Có những tờ thể hiện một lập trường cứng rắn, ít thay đổi về hình thức lẫn nội dung, ngược lại nhiều báo điện tử lại tỏ ra phóng khoáng đến độ gây ngạc nhiên.

Nhận định của báo Nhân Dân

Nếu xem báo Nhân Dân, người đọc thấy khuynh hướng bảo thủ cực kỳ tựa như lá chắn thành trì cho chế độ xã hội chủ nghĩa. Trong khi nhiều báo đăng tải các ý kiến cởi mở đề nghị cải tổ chính trị ở Việt Nam, thì tờ Nhân Dân với tư cách cơ quan phát ngôn của đảng cộng sản Việt Nam đã kịch liệt bác bỏ chủ trương tiến tới đa nguyên đa đảng .

Ngày 28/3, trong bài nhận định tờ Nhân Dân điện tử bác bỏ quan niệm đa nguyên đa đảng sẽ tạo ra đối trọng về quyền lực để các xu hướng chính trị-xã hội kiềm chế nhau, tạo ra điều kiện thực hiện dân chủ. Tờ báo đặt câu hỏi là đại đa số nhân dân sẽ có lợi ích gì từ sự kiềm chế ấy, rồi tự trả lời rằng người dân sẽ được chứng kiến những thủ đoạn chính trị nhằm đạt tới mục đích làm cho một nhóm người giàu có ngày càng giàu có hơn.

Trong bài, ban biên tập tờ Nhân Dân đưa ra sự lo ngại rằng, đa nguyên đa đảng sẽ làm cho đất nước mất ổn định, xã hội rối loạn theo như cách nhìn của tờ báo đối với tình hình ở một số nước đông âu và điều gọi là không gian hậu xô viết. Báo Nhân Dân cổ vũ cho lập luận của mình bằng nội dung hội nghị trung ương 14 diễn ra ở Hà Nội gần đây, về nguyên tắc hội nghị vừa nói đúc kết danh sách đề cử thành phần trung ương đảng khoá tới, gút lại dự thảo báo cáo chính trị tại Đại Hội 10.

Ông Hoàng Thanh Phong, chuyên viên nghiên cứu ở Hà Nội, đưa ra nhận định rằng, thành phần trung ương đảng khoá 10 sắp tới không thể hiện tính cách đổi mới.

Ông Nguyễn Trung

Ông Nguyễn Trung. Photo courtesy Tuoi Tre Online

Trong khi báo tờ báo Nhân Dân tiếp tục cổ vũ chế độ độc đảng, Báo Tuổi Trẻ Ngày 29/3 đưa lên mạng bài viết thứ 6 mang tựa ‘Thế Giới Phẳng Và Việt Nam Chúng Ta’ của ông Nguyễn Trung, một nhân vật có nhiều trăn trở về cải tổ dân chủ cho Việt Nam. Ông là cựu đại sứ ở Thái Lan và Australia, hiện nay ông làm việc tại bộ phận nghiên cứu kinh tế đối ngoại của thủ tướng chính phủ.

Trước bài nhận định thứ 6, ông Nguyễn Trung đã có 5 bài gây được sự quan tâm mạnh mẽ từ nhiều phía, đặc biệt là giới trí thức và thanh niên sinh viên. Những bài trước bao gồm Thời Cơ Vàng: Vận Hội Mới, Vượt Qua Cái Bóng Của Mình, Thời Cơ Vàng và Hiểm Hoạ Đen, Hướng Đến Chân Lý Sẽ Vượt Qua Cái Bóng của mình và Người Tài Chưa Được Trọng Dụng Hay Bị Đố Kỵ.

Trong những bài vừa nói, có lần ông Nguyễn Trung trích dẫn thư góp ý của một bạn sinh viên gởi cho ông viết rằng: ‘Đảng cộng sản Việt Nam chọn hướng đi quay lưng với mặt trời thì làm sao vượt qua được cái bóng của chính mình.’

Khác với quan điểm cứng rắn trên báo Nhân Dân, bài Thế Giới Phẳng và Việt Nam Chúng Ta của ông Nguyễn Trung trên Tuổi Trẻ Điện Tử, tiếp tục với vấn đề cải tổ chính trị kinh tế xã hội, tuy rằng được trình bày một cách hết sức khéo léo và tinh tế. Ông Nguyễn Trung đã trình bày những ý tưởng chủ yếu trong cuốn sách ‘Thế Giới Phẳng’ của Thomas Friedman.

Tuổi Trẻ Điện Tử dẫn nhập bài của ông Nguyễn Trung rằng, thế giới phẳng của Thomas Friedman giống cái bánh mì nóng mới ra lò, người mua háo hức như đã từng háo hức với Chiếc Xe Lexus và Cây Ô Liu, sách cùng tác giả cách đây ít năm. Phẳng với ý nghĩa quá trình toàn cầu hoá kinh tế kéo theo quá trình toàn cầu hoá mọi mặt đời sống xã hội loài người trên hành tinh này đi vào luật chơi chung.

Chúng tôi xin thêm rằng, Thomas Friedman người Mỹ 52 tuổi, nhà bình luận nổi tiếng của tờ New York Times, ông đã 3 lần đoạt giải Pullitzer. Bên cạnh hoạt động báo chí Thomas Friedman còn là tác giả nhiều cuốn sách nổi tiếng, trong đó có The World Is Flat: A Brief History of the 21st Century tạm dịch là Thế Giới Phẳng Lược Sử của Thế Kỷ 21.

Thế Giới Phẳng và Việt Nam

Trở lại bài nhận định Thế Giới Phẳng và Việt Nam chúng ta của ông Nguyễn Trung trên báo Tuổi Trẻ điện tử. Tác giả viết, thế giới ngày càng nhiều chuẩn mực chung và những đòi hỏi chung như một lẽ tất yếu-dù là trong khuôn khổ quan hệ song phương hay đa phương. Tác giả nhấn mạnh, quá trình này không đòi hỏi, không chào mời ai tham gia cả.

Ông Thomas Friedman. Photo courtesy Wikipedia.

Quá trình này chỉ lạnh lùng đặt ra cho mỗi quốc gia, mỗi doanh nghiệp, mỗi cá nhân con người sự lựa chọn. Theo đó tham gia hay không tham gia thì sẽ lợi và hại như thế nào; sẽ thăng hoa hay sẽ bị đào thải tuỳ thuộc vào sự lựa chọn. Ông Nguyễn Trung lý luận, không ai có thể một mình một chợ, càng không thể nói là trúc xinh trúc đứng một mình vẫn xinh.

Đương nhiên trong cái chợ chung này, lợi thế bao giờ cũng thuộc về giàu có và khôn ngoan. Ông nguyễn Trung đặt câu hỏi, thế còn đạo đức nằm ở đâu. Ông đưa ra câu trả lời riêng cho phần mình, đó là đạo đức có thể được nuôi dưỡng trong giàu có và khôn ngoan của trí tuệ… và hình như khó bảo vệ được trong cái nghèo và lạc hậu.

Ông Nguyễn Trung cho rằng khác với giai đoạn mà ông gọi là thời tròn trước kia. Thời phẳng ngày nay giàu có hầu như trước hết phụ thuộc vào tầm nhìn toàn cầu vào trí tuệ, khoa học công nghệ, nhất là công nghệ thông tin, năng lực quản trị và kinh doanh, kể cả với ý nghĩa khai thác theo chiều mở opensourcing, khai thác theo chiều sâu insourcing, luôn luôn chủ động tạo ra cầu mới, xâu chuỗi cung. Những sự kiện này nằm trong 10 lực làm phẳng thế giới, được Thomas Friedman mô tả sinh động.

Khái niệm của thế giới phẳng

Ông Nguyễn Trung nhấn mạnh rằng, trong thế giới phẳng những khái niệm ‘địa kinh tế’ hay ‘địa chính trị’ vốn chi phối mọi mối quan hệ quốc tế thời chiến tranh lạnh, ngày nay không thích hợp, khó tồn tại nếu không bổ sung thêm nội dung mới, thậm chí trong nhiều trường hợp đã bị thay thế bởi những khái niệm khác trong khuôn khổ những cam kết mới, những ký kết mới của trật tự thế giới một siêu đa cường. Kể cả trong khuôn khổ Tổ Chức Thương Mại Thế Giới, những hiệp định thương mại song phương, hiệp định thương mại tự do.

Ông Nguyễn Trung đưa ra ví dụ, hai nước Việt Mỹ từng đối đầu quyết liệt, nay đã bình thường hoá quan hệ, đang phát triển quan hệ hữu nghị, hợp tác mọi mặt…dù rằng còn nhiều dị biệt hoặc tồn tại do quá khứ để lại. Ông đặt câu hỏi là, khái niệm địa kinh tế hay địa chính trị nào hàm chứa nổi quan hệ Việt-Mỹ thời nay.

Ông Nguyễn Trung lý giải, thế giới phẳng với ý nghĩa mọi mấp mô thuộc mọi phạm trù biên giới, lãnh thổ, sự toàn vẹn chủ quyền quốc gia, chế độ chính trị xã hội, bảo tồn bản sắc văn hoá, sự khác biệt về tôn giáo, chủng tộc, lịch sử địa lý, tất cả phải được duy trì bảo vệ xử lý theo hướng góp thêm vào cho tính phẳng của thế giới. Ông Nguyễn Trung nhấn mạnh rằng quốc gia nào cũng phải ứng xử như thế, nếu như không muốn tự cô lập mình.

Theo ông Nguyễn Trung, trên thế giới từ lâu đã xuất hiện, đang hình thành, đang phát triển nhiều giá trị chung, văn hoá chung, nhất là trong thế giới phẳng ngày nay. Ông nhấn mạnh, hoà đồng vào cái chung này để đi lên hay biệt lập, cũng chẳng khác sự lựa chọn đi với tương lai hay ở lại sống chung với quá khứ.

Bạn nghĩ gì về những nhận định này? Xin email về Vietweb@rfa.org

Đối với những khuynh hướng lo sợ bị nuốt chửng bị hoà tan khi đi theo cái chung của thế giới phẳng, ông Nguyễn Trung trả lời rằng, nếu bản lĩnh chỉ có đến mức như vậy thì cũng xứng đáng nhận một số phận như vậy. Ông Nguyễn Trung bổ sung thêm một điều mà ông cho là cực kỳ quan trọng mà Thomas Friedman chưa nêu bật lên được trong cúôn Thế Giới Phẳng. Theo ông đó là, văn minh nhân loaị ngày nay tạo ra những thuận lợi chưa từng có, giúp các nước đi sau thu hẹp khoảng cách phát triển, miễn là cả dân tộc của họ có ý chí, miễn là cả dân tộc của họ có tự do dân chủ để thực hiện ý chí ấy.

Đối mặt với thế giới phẳng, vào lúc Việt Nam chuẩn bị đại hội toàn quốc đảng cộng sản Việt Nam lần thứ 10, ông Nguyễn Trung nói là mình đã khẩn thiết kiến nghị, theo đó mở rộng không gian kinh tế là đòi hỏi sống còn để xây dựng đất nước Việt nam trong thế giới toàn cầu hoá.

Ông kịch liệt phê phán việc phát triển kinh tế theo chiều rộng như đã qua, nền kinh tế của Việt nam dựa trên xuất khẩu nguyên liệu thô là chính, một nền kinh tế với những sản phẩm có rất ít giá trị gia tăng. Một nền kinh tế có xu hướng khép kín, không có khả năng thường xuyên đổi mới cấu trúc, giành lợi thế cạnh tranh.

Ông Nguyễn Trung kết bài một cách rất hàm ý và chứa đựng nhiều suy tư. Ông viết rằng, thế giới phẳng ngày nay cũng có nhiều cái lõm, có cái lõm đầy oan trái, đứng ở dưới đáy ngửa mặt lên mà hôm nay vẫn còn nhìn thấy thời đại mặt trời quay chung quanh quả đất.