Nam Nguyên, phóng viên đài RFA
Dự thảo thuế thu nhập cá nhân gây sôi nổi dư luận, ai phải đóng thuế ai không, những thay đổi nào mang tính đột phá vừa được công bố. Đây là nội dung đọc báo trên mạng hôm nay.
Thuế là một vấn đề nhậy cảm ở khắp mọi nơi trên thế giới không riêng gì Việt Nam, thế nhưng tính trên dân số 82 triệu đa số người dân chỉ quen trả thuế gián thu qua tiêu xài mua hàng hoá, ít người phải đóng thuế lợi tức. Chính vì thế liên tiếp nhiều ngày qua, báo chí đưa lên mạng rất nhiều bài tường thuật liên quan đến bản dự thảo luật thuế thu nhập cá nhân vừa được Bộ Tài Chánh công bố ngày 5/9/2006.
Dĩ nhiên đây mới chỉ là một dự thảo, tuy rằng ẩn chứa nhiều sự thay đổi nhất so với các thông tin thăm dò được đưa ra trong thời gian trước đây. Dự kiến sau khi thu thập ý kiến rộng rãi, bản dự thảo sẽ được hoàn chỉnh lần chót để chuyển qua quốc hội xem xét thông qua vào năm 2007, và hiệu lực thi hành từ 2009.
Đây là lần đầu tiên Nhà nước Việt Nam chuẩn bị tiến tới một bộ luật về thuế thu nhập cá nhân mang tính thống nhất. Thời Báo Kinh Tế Việt Nam bản điện tử ngày 7/9 cho biết, cả nước sẽ có khoảng 1 triệu 900 ngàn người nằm trong diện nộp thuế thu nhập cá nhân. Trước đó vài ngày tất cả các báo mạng ở Việt Nam đều đưa tin về nội dung của dự thảo luật.
Dư luận hoang mang
Theo đó, thuế thu nhập cá nhân có 8 bậc thuế luỹ tiến từng phần, nói cho dễ hiểu phần thu nhập phải chịu thuế của một cá nhân, sẽ được tách ra theo từng phần áp dụng theo từng bậc thuế liên quan.
Hộ kinh doanh tạp hoá như tôi, đang phải đóng thuế 28% theo luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Nếu như báo đài nói sau này tôi được đóng thuế thu nhập cá nhân như người đi làm có chiết giảm gia cảnh, thì hộ có thu nhập trung bình như tôi sẽ được bớt thuế.
Khởi sự là thuế suất 5% với khởi điểm thu nhập chịu thuế từ 4 triệu trở lên, phần 4 triệu trở xúông miễn thuế. Thuế suất tăng luỹ tiến từng phần cho tới bậc 8 là cao nhất, thuế suất 35% cho những phần thu nhập trên 84 triệu đồng.
Vietnam Net coi dự thảo lần này là sự thay đổi quan điểm lớn lao về đối tượng chịu thuế cũng như phương án tính thuế. Bộ Tài Chánh đưa ra hai phương án về thu nhập khởi điểm chịu thuế là 4 triệu hoặc 5 triệu một tháng. Luật thuế không còn phân biệt cá nhân trong nước hay người nước ngoài có thu nhập tại Việt Nam.
Điểm mới nhất là phần chiết giảm gia cảnh cho người chịu thuế. Một thay đổi nữa là chuyển hộ kinh doanh chịu thuế thu nhập doanh nghiệp sang thu nhập cá nhân. Tuy nhiên, điều khiến dư luận hoang mang nhiều lại là chuyện đánh thuế tiền lãi do gởi tiết kiệm, lãi cổ phần, lợi tức từ các hình thức góp vốn kinh doanh, kể cả việc mua bán chứng khoán. Chúng tôi sẽ lần lượt đọc các bài báo có sự giải thích về từng nội dung một.
Trên Vietnam Net, Bà Nguyễn Thị Cúc Phó Tổng Cục Trưởng Tổng Cục Thuế nói rằng, khi hiểu cách tính thuế, người dân sẽ không quá lo lắng. Bà Cúc dẫn giải, ví dụ một người có thu nhập 10 triệu đồng một tháng, có hai con nhỏ dưới 18 tuổi phải nuôi dưỡng, thì đây là diện được giảm trừ gia cảnh.
Theo đó, nếu lấy ngưỡng tính thuế là 4 triệu đồng thì mỗi người con được giảm trừ 40% và số thu nhập được giảm trừ cho mỗi người con là 1 triệu 600 ngàn đồng, như vậy phần giảm trừ của hai người con sẽ là 3 triệu 200 ngàn đồng.
Thu nhập tính thuế của người nộp thuế trong trường hợp này sẽ là 6 triệu 800 ngàn nghĩa là lấy 10 triệu trừ đi 3 triệu hai trăm ngàn. Thu nhập tính thuế 6 triệu 800 ngàn sẽ chịu 3 bậc thuế từng phần theo biểu thuế, tính chung thì đối tượng này, một người có lợi tức 10 triệu một tháng phải nuôi hai con thì sẽ phải đóng thuế 180 ngàn đồng mỗi tháng. Các báo cho rằng thuế được giảm nhiều vì hiện nay với mức lợi tức tương tự sẽ phải đóng thuế tới 500 ngàn đồng.
Tiêu chuẩn miễn trừ thuế
Một bà nội trợ ở TP.HCM mong rằng trong tương lai nhà nước miễn thuế thu nhập cho tới mức 5 triệu đồng tháng: "Hai vơ chồng không con nếu phải thuê nhà, xin cho 5 triệu hãy đánh thuế."
Trên báo Người lao Động Online, Bà Cúc giải thích rõ hơn về tiêu chuẩn giảm trừ gia cảnh, mức giảm trừ tối đa không quá 10 triệu đồng. Có ba mức miễn trừ tính bằng tỷ lệ trên khởi điểm chịu thuế tức là 4 triệu, cao nhất là 50% tức 2 triệu cho người phụ thuộc phải nuôi dưỡng bị tàn tật. Thứ nhì là mức 40% cho người phụ thuộc dưới 18 tuổi. Đối với con trên 18 tuổi và cha mẹ phải nuôi dưỡng, thì mức giảm trừ là 30%.
60 ngàn không nhiều nhưng gộp một năm cũng thành 720 ngàn như vậy làm giảm lợi tức của người gởi tiết kiệm.
Đối với sự kiện chuyển cá nhân hộ kinh doanh đang nộp thuế thu nhập doanh nghiệp sang thuế thu nhập cá nhân, Việt Nam Express trích lời Bộ Trưởng Tài Chánh Vũ Văn Ninh cho biết, chuyển đổi như vậy người dân sẽ có lợi.
Cùng là thu nhập cá nhân nhưng thu nhập từ kinh doanh không được trừ khởi điểm mà nộp thuế theo mức 28%. Nay chuyển sang thu nhập cá nhân thì không những được giảm trừ gia cảnh, mà chỉ đóng thuế từ mức khởi điểm chịu thuế thí dụ là trên 4 triệu đồng, và áp dụng thuế suất luỹ tiến từng phần từ 5% tới 35%.
Một chủ hộ kinh doanh cũng ở TP.HCM tán dương khả năng được chuyển qua đóng thuế thu nhập cá nhân thay vì thuế thu nhập doanh nghiệp như hiện nay:
“Hộ kinh doanh tạp hoá như tôi, đang phải đóng thuế 28% theo luật thuế thu nhập doanh nghiệp. Nếu như báo đài nói sau này tôi được đóng thuế thu nhập cá nhân như người đi làm có chiết giảm gia cảnh, thì hộ có thu nhập trung bình như tôi sẽ được bớt thuế.”
Một trong những nội dung của dự luật thuế thu nhập cá nhân vừa công bố gây nhiều âu lo trong công luận, đó là việc đánh thuế các loại thu nhập từ đầu tư cho vay kể cả tiền lời tiết kiệm gởi ngân hàng , thu nhập chuyển nhượng vốn, bất động sản và các thu nhập khác. Các lãnh vực này áp dụng biểu thuế suất toàn phần, cụ thể như tiền lời gởi tiết kiệm trên 5 triệu đồng tháng đánh thuế 5%.
Lãi cho vay, lợi tức cổ phần, lợi tức từ góp vốn kinh doanh đánh thuế 5%. Thuế suất 25% đối với thu nhập từ việc chuyển nhượng vốn, chuyển đổi bất động sản, nhưng nhà đất sở hữu trên 10 năm thì miễn thuế thu nhập khi chuyển đổi. Thu nhập từ tiền bản quyền vượt 10 triệu đồng thuế suất 5%. Trúng sổ xố, giải thương khuyến mãi vượt 10 triệu đồng thuế suất áp dụng 10%, thu nhập từ thừa kế, quà tặng trên 10 triệu đồng mỗi lần đóng thuế 10%.
Ảnh hưởng tới nền kinh tế
Hai ngày sau khi Bộ Tài Chánh công bố dự thảo luật thuế thu nhập, Việt Nam Express phản ánh quan điểm chuyên gia lo ngại việc đánh thuế thu nhập từ lãi tiết kiệm mua bán chứng khoán, có thể gây ra ảnh hưởng tới nền kinh tế.
Bộ trưởng tài chánh Vũ Văn Ninh giải thích rằng với lãi suất ngân hàng như hiện nay, chỉ có những người có tiền tiết kiệm khoảng 700 triệu trở lên mới thuộc diện chịu thuế. Gởi 600 triệu đồng tiền lãi phát sinh chưa đến mức chịu thuế. Thí dụ sổ tiết kiệm gởi 800 triệu đồng mỗi tháng được lãi 5 triệu 200 ngàn đồng, thuế thu nhập phải đóng chỉ ở mức 60 ngàn.
Đánh thuế theo tôi là đúng, vì người lao động người đi làm cực nhọc lợi tức không nhiều còn phải chịu thuế, trong khi những người buôn bán chuyển nhượng cổ phần cổ phiếu có thể phát sinh lợi nhuận rất cao, đánh thuế ở tỷ lệ cao như thế là hợp lý.
Tuy vậy ý kiến người dân có vẻ không tán thành điều này: "60 ngàn không nhiều nhưng gộp một năm cũng thành 720 ngàn như vậy làm giảm lợi tức của người gởi tiết kiệm"
Về chứng khoán lợi tức cổ phần, Việt Nam Express đưa ra thí dụ một người sở hữu 3 ngàn cổ phần của Vinamilk, năm 2009 được chia lãi 10 triệu đồng thì số thuế phải nộp là 500 ngàn đồng. Người này lại mở tài khoản chơi chứng khoán, giả dụ trong một tháng thu được 10 triệu tiền lời từ mua bán chứng khoán trên thị trường, số thuế phải nộp là 2 triệu 500 ngàn.
Cũng trên Việt Nam Express, bà Hải Anh, phó giám đốc ngân hàng cổ phần Phương Nam chi nhánh Hà Nội cho biết, lượng khách gởi tiết kiệm trên 700 triệu đồng chiếm tới hơn 50% khách gởi tiền tại ngân hàng này, trong số đó có nhiều người về hưu, nhiều người làm việc cho các doanh nghiệp nước ngoài.
Theo bà Hải Anh, đối với người có thu nhập cao đã nộp thuế tại nơi làm việc, đánh thuế lãi tiền gởi ngân hàng có nghĩa họ phải nộp thuế hai lần. Bà Hải Anh cho rằng đánh thuế như vậy sẽ khuyến khích người có tiền mua vàng, thay vì gởi tiết kiệm.
Còn những nhà đầu tư chứng khoán thì lo lắng vì tiền lời từ mua bán chứng khoán chịu thuế tới 25% một tháng. Trên thực tế đầu tư vào chứng khoán có tháng lời có tháng lỗ, đánh thuế theo từng tháng thật là không hợp lý.
Bảo đảm công bằng
Trên Việt Nam Express ông Hà Huy Nam tổng thư ký hiệp hội kinh doanh chứng khoán Việt Nam nhận định rằng, bản dự thảo thuế thu nhập cá nhân ấn định thuế suất 25% là không thích hợp với điều kiện thị trường chứng khoán Việt Nam. Ông Nam cho rằng các quốc gia khác hạch toán lời lỗ theo năm mới khấu trừ, chứ không trừ ngay từng tháng giao dịch như dự thảo.
Đối với những người lao động bình thường, quan điểm của họ tán đồng việc thu thuế thu nhập phát sinh từ mua bán cổ phần chứng khoán:
“Đánh thuế theo tôi là đúng, vì người lao động người đi làm cực nhọc lợi tức không nhiều còn phải chịu thuế, trong khi những người buôn bán chuyển nhượng cổ phần cổ phiếu có thể phát sinh lợi nhuận rất cao, đánh thuế ở tỷ lệ cao như thế là hợp lý.”
Đối với sự băn khoăn của công luận, bộ trưởng tài chánh Vũ Văn Ninh giải thích trên báo Tuổi Trẻ Điện tử rằng, áp thuế đối với tiền lãi gởi tiết kiệm trên 5 triệu đồng một tháng là để bảo đảm công bằng với các đối tượng nộp thuế khác. Ông Ninh cho rằng, những người bỏ công sức đi làm trong thời điểm hiện nay phải nộp thuế với phần thu nhập trên 4 triệu đồng thì tại sao những người gởi tiền tiết kiệm lại được miễn.
Còn việc thu thuế lợi tức cổ phần, góp vốn kinh doanh mua bán chứng khoán thì ông Ninh cho biết là, phù hợp với tiến trình hội nhập và phát triển kinh tế Việt Nam.
Vẫn theo bộ trưởng Vũ Văn Ninh, với sự phát triển nhanh chóng của các thị trường và trong điều kiện hội nhập kinh tế quốc tế, số lượng người nắm giữ cổ phần của các doanh nghiệp sẽ tăng lên nhiều nên việc tính thuế đối với nhóm đối tượng này, ngoài mục đích động viên cho ngân sách nhà nước còn đảm bảo quyền đánh thuế của Việt Nam đối với các cá nhân nước ngoài có thu nhập phát sinh tại Việt Nam.