Ai cần chích ngừa Viêm Phổi và cách trị Viêm Họng và Viêm Amiđan Cấp

Bác sĩ Nguyễn Trần Hoàng - Trà Mi

Trả lời thính giả: Ai cần chích ngừa Viêm Phổi

• Bấm vào đây để nghe tiết mục này
• Download story audio

Tim và phổi. Photo courtesy wikipedia.

Hỏi: Xin cho biết nếu bị bệnh suyển thì có thể chích ngừa viêm phổi được không? Và những ai không thể chích ngừa viêm phổi?

Đáp:

Suyễn không phải là một tình trạng khiến ta thật cần phải chích ngừa viêm phổi. Chỉ những người bị suyễn cùng với viêm phế quản mạn tính, khí phế thủng, hoặc dùng thuốc corticosteroid như prednisone, mới cần phải chích ngừa viêm phổi.

Nói chung, những người không thể chích ngừa viêm phổi là những người bị dị ứng với thuốc hoặc các thành phần của thuốc chích ngừa. Những ngừa đang bị các bệnh gây sốt cần chờ đến khi khỏi bệnh mới nên chích ngừa.

Thuốc chích ngừa viêm phổi, nói chung và một cách rất giản lược, có hai loại: Một loại dành cho trẻ em và một loại dành cho người lớn, bác sĩ sẽ hướng dẫn cụ thể ở tuổi nào thì dùng loại thuốc nào. Tổng cộng, cho tới nay, người ta biết có 80 loại vi trùng viêm phổi khác nhau, loại thuốc ngừa cho trẻ em phòng được 7 loại, loại chích ngừa cho người lớn phòng được 23 loại.

Một số điều cần phải chú ý khi chích ngừa viêm phổi:

- Những người bị rối loạn đông máu, không nên chích vào bắp thịt (vì sợ máu chảy không cầm được) mà nên chích dưới da

- Những người bị bệnh tim mạch hoặc bệnh phổi trầm trọng, khi chích ngừa, nếu bị phản ứng, phản ứng sẽ nguy hiểm hơn, do đó, người chích sẽ phải cẩn thận hơn, không nên chích khi đang bị bệnh nặng, và cần chuẩn bị sẵn sàng hơn các thuốc và phương tiện cấp cứu, để nếu có phản ứng, sẽ có thuốc chữa phản ứng ngay lập tức

Mời bạn tham gia mục Sức khoẻ và Đời sống. Mọi email xin gửi về Vietweb@rfa.org

- Những người bị viêm phổi trong vòng ba năm cũng có nhiều kháng thể hơn với loại viêm phổi mà người đó đã bị, và do đó cần phải cẩn thận hơn vì với các kháng thể này, sẽ tương đối dễ bị phản ứng với thuốc chích ngừa hơn

- Những người bị các bệnh cần phải dùng các thuốc làm giảm miễn dịch của cơ thể (ví dụ như những người bị một số ung thư cần dùng hoá trị liệu, những người cần thuốc chống thải ghép sau khi được ghép các bộ phận như gan, thận...), những người sắp được cắt bỏ lá lách, nên được chích ngừa ít nhất 2 tuần trước khi bắt đầu điều trị

- Những bệnh nhân bị nhiễn vi rút HIV (Siđa), nên được chích ngừa viêm phổi càng sớm càng tốt sau khi chẩn đoán đã được khẳng định

Theo các khuyến cáo hiện hành ở Hoa Kỳ, những người sau đây cần được chích ngừa viêm phổi, nên chích loại thuốc nào sẽ do bác sĩ quyết định dựa vào hướng dẫn của các hãng sản xuất thuốc

- Tất cả những người từ 65 tuổi trở lên. Nếu đã được chích ngừa trước 65 tuổi, sẽ cần phải chích bồi một mũi thuốc nữa nếu mũi trước chích đã quá 5 năm

- Những người từ 2 trở lên với các tình trạng sau đây:

+ Các bệnh tim mạch,hoặc bệnh phổi kinh niên, hoặc bệnh tiểu đường, hoặc được cấy ốc tai (là một ống hình xoắn ốc ở tai trong) để trị điếc, bệnh gan kinh niên, nghiện rượu, bị rò dịch não tủy. Nếu đã được chích ngừa trước 65 tuổi, sẽ cần phải chích bồi một mũi thuốc nữa nếu mũi trước chích đã quá 5 năm

+ Những người bị cắt lá lách hoặc lá lách không hoạt động. Nếu bệnh nhân lớn hơn 10 tuổi, sẽ cần một mũi chích bồi ít nhất năm năm sau đó, nếu từ 10 tuổi trở xuống, sẽ cần chích bồi một mũi ít nhất là ba năm sau đó.

+ Bị bệnh suy giảm miễn dịch như nhiễm HIV, ung thư máu (leukemia, lymphoma, Hodgkin's disease), đa u tuỷ (multiple myeloma), hoặc ung thư khác nói chung, suy thận mạn tính, kể cả những người cần lọc thận, những người cần trị liệu làm giảm miễn dịch, những người đã được ghép cơ quan hoặc ghép tuỹ. Nếu bệnh nhân lớn hơn 10 tuổi, sẽ cần một mũi chích bồi ít nhất năm năm sau đó, nếu từ 10 tuổi trở xuống, sẽ cần chích bồi một mũi ít nhất là ba năm sau đó.

- Loại thuốc chích ngừa cho trẻ em (PCV-phòng được 7 loại vi trùng viêm phổi), ở Hoa Kỳ, được khuyến cáo nên chủng cho các trẻ em dưới 24 tháng tuổi cũng như các trẻ em từ 24 đến 59 tháng tuổi với các bệnh đã được kể trên

Cách trị Viêm Họng và Viêm Amiđan Cấp

Viêm Amidan. Photo courtesy wikipedia.

Kỳ trước chúng ta đã nói có hai nhóm nguyên nhân quan trọng nhất gây ra viêm họng và viêm amiđan, là vi rút chiếm đại đa số khoảng 85 phần trăm các trường hợp, và khoảng 10 phần trăm là do vi trùng strep. Việc điều trị của hai nhóm nguyên nhân này có khác nhau hay không, và khác nhau như thế nào?

Nói chung, ở những người bị viêm họng hoặc viêm amiđan do vi rút chỉ cần trị các triệu chứng. Còn nếu do vi trùng thì bên cạnh việc trị triệu chứng, người bệnh cần được trị bằng kháng sinh.

Nên chữa các triệu chứng này như thế nào?

Các triệu chứng như đau họng, sốt, ho, thường có thể được chữa bằng các thuốc giảm đau, giảm sốt không cần toa như acetaminophen, súc miệng và họng bằng nước ấm hoặc nước ấm pha muối thật loãng, uống nhiều nước, và nghỉ ngơi. Cần chú ý là nếu súc họng bằng nước muối thì cần pha nước muối loãng, chỉ mặn như nước mắt của mình, nước muối quá mặn có thể kích thích cổ họng làm đau và ho nhiều hơn.

Làm sao biết được khi nào thì cần dùng kháng sinh?

Cách tốt nhất là lấy một mẩu chất tiết ở họng để tìm kháng thể của vi trùng hoặc cấy để xem trực tiếp có vi trùng hay không.

Nếu không có điều kiện để làm các xét nghiệm kể trên, các bác sĩ có thể tạm dựa vào các triệu chứng để quyết định việc sử dụng kháng sinh. Có 4 triệu chứng thường liên quan với viêm họng do vi trùng là sốt, sưng amiđan, sưng đau các hạch ở phía trước cổ, và không bị ho.

- Nếu bệnh nhân chỉ có một hoặc không có dấu hiệu nào như trên thì hầu như không cần dùng kháng sinh, ngay cả không cần phải xét nghiệm tìm vi trùng strep

- Nếu có hai đến ba dấu hiệu kể trên thì cần xét nghiệm tìm kháng thể của vi trùng rồi trị kháng sinh nếu xét nghiệm cho thấy có vi trùng

- Nếu có đủ cả bốn hoặc ít nhất là ba trong số bốn dấu hiệu kể trên thì có thể dùng kháng sinh ngay

Một số nghiên cứu cho thấy ngay cả chỉ trị khi có ba hoặc bốn dấu hiệu kể trên, cũng đã có ít nhất 50 phần trăm đã bị trị bằng kháng sinh không cần thiết. Nếu không xét nghiệm mà chỉ dựa vào triệu chứng như kể trên, cũng có khoảng 10 đến 20 phần trăm bệnh nhân đã không được trị đúng bằng kháng sinh. Tuy nhiên, ở người lớn, hậu quả của việc không dùng kháng sinh đúng lúc hầu như không đáng kể, vì các biến chứng nguy hiểm thường ít gặp ở người lớn.

Ở trẻ em, các biến chứng do strep thường gặp hơn, nên việc dùng kháng sinh cần được chú ý hơn, cách tốt nhất là cấy hoặc làm các phương pháp khác để tìm vi trùng ở họng.

Các nguyên nhân khác gây viêm họng như vi rút HIV, vi trùng lậu, bạch hầu, cúm, vân vân, sẽ cần được chú ý khi bệnh nhân có nguy cơ bị các bệnh này hoặc có các triệu chứng đặc hiệu của các bệnh này.

Những mục đích của việc dùng kháng sinh là gì?

Bệnh viêm họng ngay cả do vi trùng strep cũng thường tự khỏi. Việc dùng kháng sinh là nhằm các mục đích giảm các biến chứng tại chỗ và toàn cơ thể gây ra do vi trùng strep, phòng ngừa vi trùng lây sang người khác, và kháng sinh nếu dùng sớm cũng có thể làm giảm sự trầm trọng và thu ngắn thời gian bị bệnh.

Như bác sĩ vừa nói, một trong những điều quan trọng nhất trong việc dùng kháng sinh là để phòng các biến chứng nguy hiểm, xin nhắc lại các biến chứng này?

Các biến chứng này có thể là: - Bệnh thận - Sốt thấp khớp (có thể làm tổn thương các van tim và có thể gây tử vong) - Sự tạo thành các túi mủ (gọi là áp xe) ở amiđan và các vùng lân cận

Thuốc kháng sinh chích có tốt hơn thuốc uống hay không? Có phải là thuốc kháng sinh mới và mắc tiền sẽ có hiệu quả hơn không?

Để trị viêm họng và amiđan chưa có biến chứng, thường chỉ cần dùng kháng uống. Rất may là vi trùng strep gây viêm họng thường vẫn còn rất nhạy với kháng sinh penicilin uống tương đối rất rẽ tiền. Trong đa số các trường hợp, các kháng sinh mới mắc tiền chẳng có gì lợi hơn.

Làm sao để trị viêm họng và viêm amiđan bị tái đi tái lại?

Ở trẻ em bị viêm amiđan tái đi tái lại trên sáu lần một năm, hoặc trên bốn lần một năm trong hai năm liên tiếp, thì cắt bỏ amiđan để loại bỏ ổ chữa vi trùng sẽ là giải pháp.

Như đã nói, amiđan cũng là một phần của hệ miễn dịch của cơ thể, do đó, chỉ nên cắt bỏ amiđan khi thật sự cần thiết, như đã nói trên.

Chương trình này chỉ nhằm cung cấp kiến thức tổng quát về sức khoẻ. Cho các vấn đề cụ thể, chi tiết của từng bệnh nhân, xin liên lạc trực tiếp với bác sĩ cuả quí vị để được thăm khám trực tiếp.