របាំរាំបែបប្រពៃណីខ្មែរ កាន់តែបាត់បង់បន្តិចម្តងៗ ដោយសារវប្បធម៌បរទេសហូរចូលផង ដោយខ្វះការណែនាំ ឬបណ្តុះបណ្តាលពីសំណាក់មនុស្សជំនាន់មុនផង។ បញ្ហានេះ ធ្វើឲ្យក្រុមអ្នកអភិរក្ស ព្រួយបារម្ភចំពោះវាសនាវប្បធម៌របាំខ្មែរ។
ទន្ទឹមគ្នានេះ ពួកគាត់ចង់ឱ្យមានការយកចិត្តទុកដាក់ពីគ្រប់ស្ថាប័នទាំងអស់ និងជួយផ្គត់ផ្គង់ដល់អ្នកដែលមានឆន្ទៈជួយអភិរក្សទាំងនោះ។
«សំឡេងភ្លេង»
សំឡេងភ្លេងដែលមានសម្ដែងការរាំរបាំប្រពៃណីខ្មែរ និងចង្វាក់រាំមួយចំនួនតាមរបៀបខ្មែរ របស់កុមារីកុមារានៅក្នុងភូមិដាច់ស្រយាលមួយ គឺភូមិកំពង់សំណាញ់ ឃុំមៀន ស្រុកព្រៃឈរ ខេត្តកំពង់ចាម។ ការរាំរបាំក្រោមការរៀបចំដោយសមាគមន៍ថែរក្សាភ្លេងបុរាណខ្មែរ គឺក្នុងគោលបំណងដើម្បីស្ដារ និងបណ្ដុះក្មេងជំនាន់ក្រោយ ឱ្យយល់ដឹងពីរបៀបរាំ និងសម្ដែងតាមរបៀបខ្មែរ។
អ្នករៀបចំកម្មវិធីនៃសមាគមរក្សាភ្លេងបុរាណខ្មែរ លោក ប៊ិន គន្ធី មានប្រសាសន៍ថា តាមការសង្កេតមើលរបស់លោកកន្លងមក វប្បធម៌នៃការរាំច្រៀងបែបខ្មែរ ពិសេសការរាំរបាំផ្សេងៗ គឺត្រូវបានបាត់បង់មួយភាគធំទៅហើយ ពិសេសនៅតាមជនបទ។ លោកបន្តថា ការបាត់បង់ទាំងនោះ មិនមែនដោយសារតែក្មេងជំនាន់ក្រោយមិនចង់ហាត់រៀន ឬចង់បំភ្លេចរបៀបរាំ ឬរបាំទាំងនោះឡើយ ក៏ប៉ុន្តែដោយសារតែពួកគាត់មិនមានអ្នកបង្ហាត់បង្រៀនឱ្យបានគ្រប់គ្រាន់ មិនមានឱកាស ពិសេស គឺខ្វះការលើកទឹកចិត្តពីមជ្ឈដ្ឋានជុំវិញពួកគាត់។ លោកបន្ថែមថា សមាគមន៍របស់លោកបានចុះតាមមូលដ្ឋាននៃភូមិស្រុកជាច្រើន ដើម្បីបង្ហាត់បង្រៀន និងណែនាំពីតម្លៃនៃរបាំខ្មែរ ទៅដល់សាធារណជនតាមបណ្ដាខេត្តមួយចំនួននៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា។
លោកបញ្ជាក់ថា ចំពោះផលវិបាកវិញ គឺមានទាំងមធ្យោបាយដឹកជញ្ជូន សម្ភារៈសម្ដែង ពិសេស គឺរឿងថវិកាតែម្តង ពីព្រោះការចុះតាមមូលដ្ឋានកន្លងមក គឺពឹងអាស្រ័យលើប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកសប្បុរស ដែលមានឆន្ទៈស្រឡាញ់វប្បធម៌ខ្មែរ ហើយមួយផ្នែកទៀត គឺទីវត្តអារាមដែលផ្តល់ជាកន្លែងស្នាក់នៅ ម្ហូបអាហារ និងទឹកភ្លើង ជាដើម៖ «ឥឡូវនេះ គឺថានៅសល់តែឃើញតែនៅក្នុងទូរទស្សន៍រាំបាចផ្កាបាចអីបួនប្រាំនាក់ហ្នឹង ចុះអាកៅសិប ប៉ែតសិបភាគរយផ្សេងទៀតនៅតាមជនបទទទេ អត់តាហ្មង។ អ៊ីចឹង មើលក្មេងមិនមែនគ្នាចង់បោះបង់ចោលទេ គ្នាចង់តែចង់រកច្រកចេញដែរហ្នឹង។ ឥឡូវបានជាថា សូមឱ្យបងប្អូនដែលនៅឯនាយសមុទ្រម្តងទៀតណា អូនសុំជួយវប្បធម៌ខ្មែរយើងឡើងវិញណាអូនណា៎ តែប៉ុណ្ណឹងទេ»។
ឆាករាំធ្វើឡើងពីឈើ ដែលអ្នកស្រុកអ្នកភូមិឧបត្ថម្ភ ធ្វើឡើងជាធ្នាក់ៗ មេក្រូរបស់វត្តដាក់នៅអមសងខាងឆាក ដែលមានរូបប្រាសាទអង្គរវត្តកំពូលប្រាំ តំណាងឱ្យព្រលឹងជាតិខ្មែរនៅពីក្រោយ ដែលមានអ្នករាំនៅមុខប្រមាណជា ១០០នាក់ ផាត់ក្រេមម្សៅយ៉ាងស្រស់ស្អាត។ ចំណែកឯសម្លៀកបំពាក់របស់អ្នករាំ ឬអ្នកសម្ដែង មានសំពត់ហូលចម្រុះពណ៌ អាវពណ៌ស ឬអាវប៉ាក់ ដែលមានខ្លះពាក់មកុដនៅលើក្បាល អមដោយចង្វាក់ភ្លេងគួរឱ្យចង់រាំ។
កុមារីម្នាក់ជាកូនអ្នកភូមិកំពង់សំណាញ់ កុមារី អោក ស្រីគា រៀនថ្នាក់ទី៧ បានរៀបរាប់ទាំងចិត្តសប្បាយរីករាយថា ស្រីគា ស្រឡាញ់សិល្បៈខ្មែរណាស់ ហើយតែងស្រមៃថា ខ្លួននឹងបានរាំ ព្រមទាំងសម្ដែងរបាំប្រពៃណីខ្មែរនៅថ្ងៃណាមួយ ប៉ុន្តែការស្រមៃ ត្រូវខកខានដោយសារកន្លងមក មិនមានគ្រូបង្ហាត់ និងមិនមានអ្នកណែនាំផងនោះ៖ «ខ្ញុំគិតថា សិល្បៈខ្មែរយើង គឺជាសិល្បៈដ៏ល្អសម្រាប់នាងខ្ញុំ ហើយនាងខ្ញុំស្រឡាញ់សិល្បៈនេះយ៉ាងខ្លាំង។ ពីដំបូង នាងខ្ញុំស្រមៃចង់រាំសិល្បៈអ៊ីចឹង ប៉ុន្តែនាងខ្ញុំមិនមានគ្រូបង្ហាត់គ្រូបង្រៀន។ ហើយពេលនេះ ទើបមានឱកាសល្អមានអ្នកគ្រូមកបង្ហាត់នាងខ្ញុំ ធ្វើឱ្យនាងខ្ញុំចង់ហាត់សិល្បៈនេះយ៉ាងខ្លាំង ពីព្រោះសិល្បៈជាសិល្បៈខ្មែរបុរាណជាយូរមកហើយ ក្មេងៗសម័យឥឡូវ ជំទង់ដូចនាងខ្ញុំអ៊ីចឹង តែងទៅរាំដូចជាក្បាច់ស្ទាវសម័យថ្មី»។
កុមារីដដែល ចង់ឱ្យមានកន្លែងបង្ហាត់រាំ ឬសម្ដែងអ្វីដែលពាក់ព័ន្ធនឹងសិល្បៈខ្មែរ ដល់ក្មេងជំនាន់ក្រោយតទៅទៀត ដើម្បីទាញទឹកចិត្តកូនខ្មែរ ឱ្យស្រឡាញ់ និងដើម្បីរួមចំណែកក្នុងការថែរក្សាវប្បធម៌ខ្មែរឱ្យបានយូរអង្វែងទៅមុខ។
គ្រូបង្ហាត់រាំ និងសម្ដែងរបាំនៃសមាគមរក្សាភ្លេងបុរាណខ្មែរ អ្នកស្រី តាំង ស្រីអូន មានប្រសាសន៍ថា តាមការបង្ហាត់បង្រៀនរបស់អ្នកស្រីកន្លងមក គឺមានកូនសិស្សជាច្រើនពាន់នាក់មកហើយ ហើយរបាំទាំងនោះមានដូចជា របាំរាំបាចផ្កា របាំគោះត្រឡោក រាំចង្វាក់បុរាណខ្មែរ មានរាំវង់ រាំក្បាច់ ជាដើម។ អ្នកស្រីបន្តថា ការបង្ហាត់កន្លងមក គឺមានការពិបាកច្រើន ដោយសារគ្រូបង្ហាត់ក្នុងសមាគមមានតិច សិស្សចង់ហាត់រាំមានច្រើន និងម្យ៉ាង ការបង្ហាត់របស់អ្នកស្រីគ្មានប្រាក់ខែ ឬចំណូលណាមួយឡើយ ក្រៅពីការឧបត្ថម្ភដ៏តិចតួចពីប្រជាពលរដ្ឋ សម្រាប់ការហូបចុក និងទិញសម្លៀកបំពាក់សម្ដែងខ្លះប៉ុណ្ណោះ។
អ្នកស្រី តាំង ស្រីអូន៖ «បង្វឹកដល់ប្អូនៗនេះ គឺមុនដំបូងមានការលំបាកយ៉ាងខ្លាំងណាស់ ពីព្រោះនាងខ្ញុំបុគ្គលិកតិចពេក ហើយគ្រូបង្វឹកមានតែម្នាក់ ដូចថាអ៊ីចឹង រាំខ្លួនឯងផង មើលការខុសត្រូវដល់ប្អូនៗផង ពីព្រោះប្អូនៗមុនដំបូងចង្វាក់ប្រពៃណីខ្មែររបស់យើង ស្ទើរតែបាត់ទាំងអស់ចា៎ ពីព្រោះប្អូនៗលែងចេះនូវវប្បធម៌ខ្មែរ។ ដូចនេះ ពេលនេះ នាងខ្ញុំជាបុគ្គលិកនៃសមាគមថែរក្សាភ្លេងបុរាណខ្មែរ គឺមានគោលបំណងចង់ឱ្យប្អូនៗគ្រប់ទីកន្លែងទាំងអស់នៅក្នុងប្រទេសខ្មែរយើងនេះ គឺឱ្យចេះនូវវប្បធម៌ប្រពៃណីខ្មែរយើងនេះចា៎»។
អ្នកស្រីបន្ថែមថា ការខិតខំពេលនេះ គឺផុសចេញពីឆន្ទៈសុទ្ធសាធ ដោយការភ័យខ្លាចបាត់បង់វប្បធម៌ ឬសិល្បៈខ្មែរ។ លើសពីនេះទៀត អ្នកស្រីមានអារម្មណ៍តូចចិត្តខ្លួនឯង នៅពេលបង្ហាត់បង្រៀនសិស្សខ្លួនចេះដឹងហើយ ប៉ុន្តែមិនអាចបញ្ជូនពួកគាត់ទាំងនោះទៅប្រឡង ឬប្រកួតប្រជែងនឹងគេនៅទីណាបានឡើយ ពីព្រោះតែមិនមានថវិកា៖ «សុំមេត្តាជួយដល់សមាគមរក្សាភ្លេងបុរាណខ្មែរ ហៅថាសិល្បៈកុលបុត្រមហានគរនេះ សុំឱ្យអ្នកគ្រូៗហ្នឹងមានប្រាក់ខែចាយផង ហើយនិងសុំឱ្យជួយជាសម្ភារៈឡានអី ដឹកឆាកទៅវិញទៅមកចា៎ ម៉ូតូអីសម្រាប់ជិះរត់ការពេលយប់ពេលថ្ងៃ គឺថាមានការលំបាកខ្លាំង។ សុំអំពាវនាវដល់សប្បុរសជន សុំមេត្តាជួយដល់សមាគមនេះផង ដើម្បីឱ្យក្រុមការងារនាងខ្ញុំនេះ បុគ្គលិកនាងខ្ញុំនេះមានឱកាសដើរបង្ហាត់ប្អូនៗខ្មែររបស់យើងនេះគ្រប់ទីកន្លែង»។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ រដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ជុច ភឿន មានប្រសាសន៍ថា លោកសប្បាយចិត្ត និងសុំសរសើរចំពោះអ្នកមានឆន្ទៈថែរក្សាប្រពៃណីវប្បធម៌ខ្មែរ ហើយខាងក្រសួង ក៏កំពុងតែយកចិត្តទុកដាក់ជុំវិញការថែរក្សារបាំខ្មែរនេះដែរ។ លោកបន្តថា ជារឿងគួរឱ្យសោកស្ដាយ ដែលកញ្ចប់ថវិការបស់ក្រសួងមានកម្រិត ប៉ុន្តែខាងក្រសួងលើកទឹកចិត្តឱ្យអង្គការ ឬសមាគមលើវិស័យនេះ បង្កើតជាមូលនិធិ ដើម្បីស្វែងរកថវិកាទៅតាមភាពវ័យឆ្លាតរបស់ខ្លួនបាន៖ «ធនធានមនុស្សដែលគាត់មានឆន្ទៈអ៊ីចឹង គឺល្អ ប៉ុន្តែកញ្ចប់ថវិកាដែលនឹងធ្វើ ដូចលោកមានប្រសាសន៍មិញ គឺនៅស្តួចស្តើងណាស់។ យើងធ្វើមិនបានទេ ដោយសារអី? ដោយសារទីមួយ តែសិល្បៈយើង វប្បធម៌យើង វាមានភាពសម្បូរបែបពេកអ៊ីចឹងទៅ»។
លោកបន្ថែមថា រដ្ឋាភិបាលក៏មានគោលនយោបាយរបស់ខ្លួន ដើម្បីព្យាយាមអូសទាញទឹកចិត្តក្មេងជំនាន់ក្រោយឱ្យចាប់អារម្មណ៍របាំ ឬការសម្ដែងបែបខ្មែរ ប៉ុន្តែពិបាកត្រង់ថា ក្មេងសម័យថ្មីហាក់មិនសូវចាប់អារម្មណ៍ឡើយ។ ក្រៅពីនេះទៀត ខាងក្រសួងនឹងមានការអញ្ជើញលោកគ្រូអ្នកគ្រូ ដែលជាធនធានមនុស្សនៅតាមបណ្ដាខេត្តទាំងនោះ មកចូលរួមការបណ្តុះបណ្តាលបន្ថែមទៀត ដើម្បីឱ្យមានការសម្ដែងត្រឹមត្រូវតាមក្បួនខ្នាត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។