សិល្បៈ គឺជាអត្តសញ្ញាណ និងព្រលឹងជាតិខ្មែរ។ រាជរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា អះអាងថា ខ្លួនបានសង្គ្រោះវិស័យសិល្បៈឲ្យរស់ឡើងវិញពីរបបកម្ពុជាប្រជាធិបតេយ្យក្នុងអំឡុងឆ្នាំ១៩៧៥ ដល់ឆ្នាំ១៩៧៩ និងបានបន្តលើកស្ទួយវិស័យនេះបានកាន់តែប្រសើរឡើងជាបន្តបន្ទាប់ តាមរយៈគោលនយោបាយអភិវឌ្ឍន៍ជាតិប្រាំឆ្នាំរបស់រដ្ឋាភិបាល។
ផ្ទុយពីការអះអាងនេះ អ្នកវិភាគសង្គមលើកឡើងថា វិស័យសិល្បៈរបស់ប្រទេសកម្ពុជា កំពុងតែធ្លាក់ចុះ និងស្ថិតនៅក្នុងចំណុចមួយគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ។ តើសិល្បករ សិល្បការិនីខ្មែរមានតម្រូវការអ្វីខ្លះពីរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មី ក្នុងការពង្រឹងអាជីព និងលើកស្ទួយវិស័យសិល្បៈខ្មែរកាន់តែរឹងមាំ និងប្រសើរឡើង?
វិស័យសិល្បៈខ្មែរមានការរីកចម្រើនខ្លាំងនៅកំឡុងទសវត្សឆ្នាំ១៩៦០។ រហូតមកដល់ពេលបច្ចុប្បន្ននេះ គេឃើញមានទម្រង់សិល្បៈរបស់ខ្មែរតែពីរ ឬបីទម្រង់ប៉ុណ្ណោះដែលមានភាពលេចធ្លោ និងកំពុងតែមមាញឹកខ្លាំងនៅលើទីផ្សារសិល្បៈកម្ពុជា ក្នុងនោះគឺមានដូចជា ទម្រង់សិល្បៈចម្រៀងសម័យ និងខ្សែភាពយន្តជាដើម។
ប្រធានសមាគមអ្នកសិល្បករខ្មែរ លោក សុះ ម៉ាច មានប្រសាសន៍ថា សិល្បករសិល្បការិនីខ្មែរមានតម្រូវការចាំបាច់ច្រើនណាស់ ដែលរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីត្រូវពិនិត្យ និងដោះស្រាយឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ក្នុងនោះរួមមាន ច្បាប់ចម្លងកម្មសិទ្ធិបញ្ញា ការបណ្ដុះបណ្ដាល ការឲ្យតម្លៃលើសិល្បៈ និងបញ្ហាសន្តិសុខសុវត្ថិភាពរបស់តារាជាដើម៖ «សមាគមសិល្បៈទាមទារចង់ឲ្យបានរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់នូវទីតាំងមួយដែលសមរម្យអាចបណ្ដុះបណ្ដាលសិស្សមានបំណងចង់ចូលប្រឡូកក្នុងវិស័យសិល្បៈ ហើយនេះគឺគ្រឹះមួយ។ នៅប្រទេសគេ សិល្បៈរបស់គេសុទ្ធតែឆ្លងកាត់ពីសាលា រីឯសិល្បៈយើងមួយចំនួនភាគតិចណាស់ដែលឆ្លងកាត់ពីសាលា។ អីចឹងហើយដែលសិល្បៈយើងមានចំណុចខ្វះខាតច្រើន»។
លោកបន្តថា ក្នុងនាមលោកជាប្រធានសមាគម លោកស្នើសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលបង្កើតសាលាមួយដែលមានគ្រូបង្រៀនអាជីពជើងចាស់ ហើយមានការយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ពីរាជរដ្ឋាភិបាលក្នុងការផ្ដល់ប្រាក់បៀវត្សរ៍ជូនគ្រូ និងការលើកទឹកចិត្តផ្សេងៗ។
តារាចម្រៀង អ្នកស្រី ខាត់ សុខឃីម មានប្រសាសន៍ថា អ្នកស្រីចង់ឲ្យអ្នកសិល្បៈទាំងអស់ស្រឡាញ់ និងសាមគ្គីគ្នា។ ទោះជាយ៉ាងណា អ្នកស្រីបានមើលឃើញពីស្ថានភាពសិល្បករសិល្បការិនីខ្មែរមួយចំនួន ថាមានជីវភាពខ្វះខាត និងជួបការលំបាកច្រើន ដោយសារជំនាញសិល្បៈពួកគាត់នៅទន់ខ្សោយ៖ «ធម្មតា ខ្ញុំជាអ្នកសិល្បៈ ខ្ញុំចង់ឲ្យគាត់ជួយពង្រឹងខាងផ្នែកសិល្បៈហ្នឹងឲ្យបានរឹងមាំជាងហ្នឹងទៅណា៎ ព្រោះអីរាល់ថ្ងៃក្មេងៗចេញពីសាលាអីចឹង ធ្វើការងារដូចពួកខ្ញុំធម្មតាដែរហ្នឹង កត្ដាដែលសំខាន់ ខ្ញុំចង់ឲ្យមានការប្រឡងឲ្យច្បាស់លាស់»។
ស្រដៀងគ្នានឹងការលើកឡើងនេះ លោក ចែម ចាន់ដារ៉ា ហៅនាយ ពែកមី បញ្ជាក់ថា ជីវិតសិល្បៈរបស់លោកមានភាពប្រសើរខ្លាំងហើយ ប៉ុន្តែលោកស្នើសុំឲ្យរដ្ឋាភិបាលអាណត្តិថ្មីគិតគូររឿងសន្តិសុខ សុវត្ថិភាពរបស់តារា ជាពិសេសបញ្ហាគ្រោះថ្នាក់ចរាចរណ៍៖ «ព្រោះអីខ្ញុំសិល្បៈតែងតែទៅសម្ដែងតាមខេត្តឆ្ងាយៗ ខ្ញុំទៅសម្ដែងយប់ ហើយខ្ញុំត្រូវត្រឡប់មកភ្នំពេញវិញ អីចឹងក្នុងការធ្វើដំណើររបស់ខ្ញុំហ្នឹងប្រឈមមុខនឹងគ្រោះថ្នាក់»។
សិល្បករសិល្បការិនីខ្មែរភាគច្រើននៅមិនទាន់ហ៊ាននិយាយអំពីតម្រូវការចាំបាច់របស់ខ្លួន ឬពីចំណុចអសកម្មរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការជួយលើកស្ទួយវិស័យសិល្បៈឲ្យកាន់តែប្រសើរឡើងនោះទេ ព្រោះពួកគាត់ព្រួយបារម្ភពីសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន។
អ្នកសិក្សា និងស្រាវជ្រាវផ្នែកការអភិវឌ្ឍសង្គម លោក កែម ឡី មានប្រសាសន៍ថា ប្រធាន និងអ្នកវិនិយោគនៅក្នុងស្ថានីយវិទ្យុ និងទូរទស្សន៍ ភាគច្រើនគឺជាកូនចៅ និងអ្នកនយោបាយធំៗ។ ដូច្នេះ អ្នកសិល្បៈមិនហ៊ាននិយាយប្រាប់អំពីកង្វល់ ឬនិយាយប៉ះពាល់ដល់ថ្នាក់ដឹកនាំនោះទេ៖ «បរិយាកាសសង្គមមិនថាតែសិល្បករ ពីព្រោះសិល្បករភាគច្រើនបានក្លាយជាមន្ត្រីរាជការ ក្លាយទៅជាប៉ូលិសទាហានដាក់បញ្ចូលដើម្បីស៊ីប្រាក់ខាតប្រាក់ខែរដ្ឋទៅទៀត អីចឹងគាត់អត់ហ៊ានទេ។ ហើយស្ថានភាពរស់នៅក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ននេះ មន្ត្រីរាជការរស់នៅក្នុងគុកឥតជញ្ជាំងតែម្ដង មិនហ៊ាននិយាយមិនហ៊ានថា បិទភ្នែកបិទច្រមុះធ្វើគរធ្វើថ្លង់ធ្វើគរធ្វើថ្លង់ គេឲ្យធ្វើអីធ្វើហ្នឹងតាមគេ ហើយមិនហ៊ានតវ៉ា»។
ទាក់ទងនឹងទម្រង់សិល្បៈខ្មែរចំនួនពីរដែលគេមើលឃើញថា មានភាពលេចធ្លោជាងគេនោះ គឺសិល្បៈចម្រៀងសម័យ និងការផលិតខ្សែភាពយន្ត។ ក៏ប៉ុន្តែ ទម្រង់សិល្បៈទាំងពីរនេះកំពុងតែប្រឈមនឹងការលួចចម្លងកម្មសិទ្ធិបញ្ញា។ អ្នកនិពន្ធ និងម្ចាស់រោងភាពយន្តក្នុងស្រុកមួយចំនួន បានស្ដីបន្ទោសបញ្ហានេះជាដើមចមឲ្យមានការបិទទ្វាររោងភាពយន្តជាបន្តបន្ទាប់។
អនុរដ្ឋលេខាធិការក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ លោក ឃឹម សារិទ្ធ មានប្រសាសន៍ថា ការបិទទ្វាររោងភាពយន្ត គឺពុំមានន័យថា វិស័យសិល្បៈខ្មែរធ្លាក់ចុះ ឬបាត់បង់នោះទេ៖ «ខ្ញុំយល់ថា មិនមានការប៉ះពាល់ទេ ពីព្រោះសម័យនេះខុសពីសម័យនៅរដ្ឋកម្ពុជា។ នៅរដ្ឋកម្ពុជា គឺថាឲ្យតែឮសូរកុនឮភាពយន្តឮសូរវីដេអូ គឺថាមនុស្សសម្រុកទៅមើល។ ដល់មកសម័យនេះ ទូរទស្សន៍គ្រាន់អ្នកផ្ទះខ្លះមានបីមានបួនទូរទស្សន៍»។
លោកបញ្ជាក់ថា នៅប្រទេសកម្ពុជា មានសាកលវិទ្យាល័យភូមិន្ទវិចិត្រសិល្បៈ សម្រាប់បណ្ដុះបណ្ដាលជំនាញសិល្បៈចំនួនប្រាំទម្រង់ផ្សេងៗគ្នា។ ក្រៅពីនេះ នៅមានសាលាអង្គការ និងសមាគមមួយចំនួនក៏បានបណ្ដុះបណ្ដាលវិស័យសិល្បៈនេះដែរ ហើយសាលាទាំងនោះមានការត្រួតពិនិត្យ និងសហការជាមួយក្រសួងវប្បធម៌ និងវិចិត្រសិល្បៈ។
សិល្បករសិល្បការិនីខ្មែរបច្ចុប្បន្ន មានជាង ៥ពាន់នាក់។ នៅក្នុងនោះ មានអ្នកសិល្បៈចំនួន ៤០០នាក់ បានចុះបញ្ជីផ្លូវការនៅសមាគមអ្នកសិល្បករខ្មែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។