ជនជាតិដើមភាគតិច និងអង្គការសង្គមស៊ីវិល បារម្ភពីការការដឹកជញ្ជូនឈើមូលខុសច្បាប់តាមរថយន្តសាំងយ៉ុង (Sangyung) ជាក្រុម កំពុងកើតមានឡើងពេញបន្ទុកនៅខែត្រស្ទឹងត្រែង។ សកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើនោះ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដើមឈើផលិតជ័រទឹករបស់ជនជាតិដើមភាគតិចកួយរាប់ពាន់ដើម ខណៈឈើទាល និងត្រាចជាប្រភេទឈើផលិតជ័រទឹក គេឃើញឈ្មួញចាំទទួលទិញក្នុងតម្លៃខ្ពស់ ដើម្បីលក់បន្តទៅវៀតណាម។
អាជីវកម្មឈើខុសច្បាប់នៅខែត្រស្ទឹងត្រែង នៅតែជាប្រធានបទក្តៅ ដែលពលរដ្ឋ និងមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិលមើលឃើញថា អាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងមន្ត្រីជំនាញ ហាក់គ្មានសមត្ថភាពទប់ស្កាត់ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេ គឺឃើញតែចាំស្ទាក់ទារប្រាក់ពីអ្នកដឹកឈើតាមម៉ូតូ និងរថយន្តនៅតាមដងផ្លូវ។ ពួកគាត់បារម្ភថា ដើមឈើផលិតជ័រទឹក និងឈើមូលធំៗក្នុងព្រៃសហគមន៍ នឹងវិនាស បើអាជ្ញាធរគ្មានវិធានការបង្ក្រាប។
ជនជាតិដើមភាគតិចកួយ រស់នៅឃុំស្រែឫស្សី ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ថាន់ វ៉ន រកឃើញថា ក្នុងមួយយប់ៗមានរថយន្តសាំងយ៉ុងប្រមាណពី ៥ ទៅ ១០គ្រឿង ចូលទៅទិញឈើនៅឃុំស្រែឫស្សី ដែលគេដឹកតាមគោយន្តពីព្រៃមកស្តុកទុកនៅផ្ទះ។ លោកថា ប្រភេទឈើដែលឈ្មួញទិញ ភាគច្រើនជាប្រភេទឈើគ្រឿងផ្ទះ រួមមានឈើទាល ត្រាច និងស្រឡៅ ជាដើម រួចយកទៅលក់នៅខែត្រក្រោមៗ និងលក់នៅប្រទេសវៀតណាម។ លោកសង្កេតឃើញថា កាលពីពេលថ្មីៗនេះមានសមត្ថកិច្ចចម្រុះដាក់បារាស់នៅពេលយប់នៅលើផ្លូវជាតិលេខ៩ ក្នុងបំណងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ប៉ុន្តែនៅគ្រាដែលរថយន្តដឹកឈើមកដល់ សមត្ថកិច្ចទាំងនោះមិនបានបង្ក្រាបទេ តែបែរជាយកលុយពីបទល្មើសជាថ្នូរការដោះលែង។ លោកកត់សម្គាល់ថា មិនត្រឹមតែដើមឈើធំៗត្រូវគេកាប់ធ្វើអាជីវកម្មទេ ព្រៃសហគមន៍ និងព្រៃរបស់រដ្ឋមួយផ្នែកធំ ត្រូវគេកាប់រានធ្វើអាជីវកម្មបម្លែងជាដីកម្មសិទ្ធិឯកជន ពុំឃើញមានអាជ្ញាធរណាចេញមុខទប់ស្កាត់ឲ្យមានប្រសិទ្ធភាពទេ៖ « ខ្ញុំផ្ទាល់ខ្ញុំទៅឃើញ ផ្លូវបំបែកដាក់បារាស់ ខ្ញុំថាប្រជុំម្សិលឃើញចាប់ ដល់ចុងក្រោយមកវាមានចាប់អីណា វាគ្រាន់តែយកលុយ ឡានដឹកឈើនៅដដែល។ រឿងឈើច្បោះ និងឈើទាលគ្មានទេ វាប៉ះពាល់ដល់ឈើស្រឡៅ និយាយរួមទៅដោយតែឈើល្អ កាប់អស់ហើយក្នុងព្រៃរបស់ខ្ញុំ ដឹកជញ្ជូនឡានមករាល់ខែ និងរាល់ថ្ងៃ »។
បុរសដដែលបន្តថា ការដឹកជញ្ជូនឈើតាមម៉ូតូ បានក្លាយជារបរអាជីពរបស់ពលរដ្ឋមួយចំនួន ពលរដ្ឋខ្លះបានខ្ចីប្រាក់ពីធនាគារ និងមីក្រូហិរញ្ញវត្ថុទិញគោយន្ត និងម៉ាស៊ីនអារឈើស្វ័យប្រវត្តិដើម្បីអារឈើលក់ចិញ្ចឹមជីវិត៖ « គោយន្តចូលបណ្ដើរៗកាប់ឈើលក់ ហើយមន្ត្រីរាជការភូមិឃុំមិនឈឺឆ្អាល។ ខ្ញុំថាបើមិនឈឺឆ្អាលរឿងព្រៃឈើ ឲ្យតែឈឺឆ្អាល អាមន្ត្រីរបស់ខ្លួនដូចសម្ដេចនាយកជាមេផ្ទាល់ ដែលខំផ្សព្វផ្សាយកោកៗ វាអត់ឈឺឆ្អាលផង។ យី ! ចុងក្រោយមកវាគ្មានផលប្រយោជន៍អីធំ ដើម្បីប្រទេសជាតិផង។ វាខ្ទេចទាំងដើមឈើ និងខ្ទេចទាំងដី ហើយមានអ្នកកាប់ព្រៃវាតយកដីគរគោក »។
ជនជាតិដើមភាគតិចម្នាក់ទៀតរស់នៅឃុំសំអាង ស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ ខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក អ៊ុក ម៉ៅ ឲ្យដឹងថា សកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើខុសច្បាប់ និងកាប់ឈើរានយកដីធ្វើអាជីវកម្ម បានកើតមានឡើងដដែលៗ ពុំឃើញមន្ត្រីរដ្ឋាភិបាលណាចេញមុខទប់ស្កាត់ដើម្បីឲ្យពួកគាត់កក់ក្តៅឡើយ។ លើសពីនេះ ដើមឈើផលិតជ័រទឹករាប់ពាន់ដើមក្នុងព្រៃសហគមន៍ និងដីត្រៀមបម្រុងសម្បទានសង្គមកិច្ច ត្រូវបានគេកាប់គ្មានសល់ និងអារច្រៀកដឹកតាមគោយន្តពីព្រៃ ដោយមានរថយន្តសាំងយ៉ុងចាំទទួលទិញនៅមូលដ្ឋាន៖ « តំបន់ព្រៃសហគមន៍ផង និងព្រៃនៅខាងត្បូងភូមិវាលដេញ។ ខាងផ្លូវឃើញគេដឹកឈើ អត់ឃើញគេទប់ស្កាត់ផង។ បើក្នុងព្រៃឯងនោះវិញ អាជ្ញាធរចូលអត់ដល់ ដីផុងពេក »។
មេឃុំស្រែឫស្សី លោក លួន ណាន បដិសេធថា ឋានៈត្រឹមជាអាជ្ញាធរឃុំពុំមានសមត្ថភាពទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើទេ ព្រោះវាជាដែនសមត្ថកិច្ចរបស់មន្ត្រីរដ្ឋបាលព្រៃឈើ និងប៉ុស្តិ៍រដ្ឋបាល។ លោកទទួលស្គាល់ថា ការដឹកជញ្ជូនឈើតាមរថយន្តសាំងយ៉ុងបានកើតឡើងច្រើន ក៏ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរឃុំបានត្រឹមតែជូនដំណឹងទៅមន្ត្រីជំនាញអនុវត្តច្បាប់៖ « ខ្លះមានការប្តឹងផ្តល់ មានការបំពានដើមច្បោះ ដើមអី។ តែខ្ញុំថា អាហ្នឹងគឺបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ ទាល់តែយើងរាយការណ៍ទៅខាងសមត្ថកិច្ចគេ និងរដ្ឋបាលព្រៃឈើគេ គេចុះមើល »។
របាយការណ៍អង្កេតរបស់អ្នកឃ្លាំមើលបញ្ហាព្រៃឈើសមាគមអាដហុក (ADHOC) ខែត្រស្ទឹងត្រែង ឲ្យដឹងថា ដើមឈើទាល និងត្រាចដែលជាឈើផលិតជ័រទឹកឋិតក្នុងព្រៃសហគមន៍ភ្នំជម្រកសត្វ និងព្រៃសាធារណៈរបស់រដ្ឋ ត្រូវបានគេកាប់រំលំអារច្រើនលក់ឲ្យឈ្មួញ និងនាំទៅលក់នៅវៀតណាម បង្កប៉ះពាល់ជីវភាពរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលធ្លាប់ពឹងអាស្រ័យធនធានធម្មជាតិនៅអំឡុងឆ្នាំ២០១៦ និងឆ្នាំ២០១៧។
ប្រធានរដ្ឋបាលសាលាស្រុកថាឡាបរិវ៉ាត់ លោក ថៃ អ៊ី ថ្លែងនៅថ្ងៃទី៧ សីហា ថា អភិបាលខែត្រស្ទឹងត្រែង បានចេញបញ្ជាចាត់វិធានការតឹងរ៉ឹងទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើគ្រប់ប្រភេទ ហើយអាជ្ញាធរស្រុកបានដាក់បារាស់តាមផ្លូវនៅពេលយប់មួយរយៈ ដើម្បីឃាត់រថយន្តដឹកឈើ។ តែអាជ្ញាធរខែត្របានជំរុញឲ្យសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ ចុះបង្ក្រាបបទល្មើសចល័តវិញ ហើយកិច្ចការទាំងនេះត្រូវចូលរួមពីនគរបាល និងអាជ្ញាធរមូលដ្ឋានផ្ទាល់ ដោយឃាត់បទល្មើសនៅកន្លែងតែម្តង។ លោកថា នៅគ្រាដែលអាជ្ញាធរដកបារាស់ចេញពីផ្លូវមួយរយៈ គឺឃើញសកម្មភាពដឹកជញ្ជូនឈើកើតឡើងវិញដដែល។ លោកថា អភិបាលស្រុកកំពុងសហការជាមួយកម្លាំងជំនាញទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើ ក៏ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរពុំមានមធ្យោបាយ ឬរថយន្តគ្រប់គ្រាន់ទប់ស្កាត់បទល្មើសឲ្យទាន់ពេលទេ៖ « កិច្ចការនេះយើងធ្វើតាមវិធីសាស្ត្រ គឺថាបក់ភ្លើងទាំងគល់ប្រសើរជាងបក់ផ្សែង សំខាន់គឺអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន ប៉ុស្តិ៍ធ្វើការទប់ស្កាត់ឲ្យជាប់តែម្តងត្រង់ហ្នឹង ព្រោះថាបើយើងដេញចាប់គាត់ គឺមានការលំបាក »។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុក (ADHOC)ខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ហូ សំអុល ឲ្យដឹងថា អាជ្ញាធរ និងមន្ត្រីជំនាញរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ហាក់គ្មានចេតនាទប់ស្កាត់បទល្មើសព្រៃឈើដើម្បីឲ្យពលរដ្ឋកក់ក្តៅឡើយ ដែលនាំឲ្យឈ្មួញមិនខ្លាចប្រព័ន្ធច្បាប់នៅកម្ពុជា ត្បិតអាជីវកម្មឈើនៅតែចរាចរតាមដងផ្លូវដដែលៗ។ លោកថា អំពើពុករលួយពាក់ព័ន្ធអាជីវកម្មឈើរបស់សមត្ថកិច្ច និងអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ នាំឲ្យការអនុវត្តច្បាប់ធូររលុង បង្កឲ្យឈ្មួញមិនខ្លាចច្បាប់ដែលជាផ្នែកមួយបំផ្លាញព្រៃឈើជាប្រព័ន្ធ៖ « ក្រុមឧក្រិដ្ឋជន ឬឈ្មួញមិនបង់លុយឲ្យសមត្ថកិច្ច ឬជំនាញហ្នឹង ខ្ញុំជឿថាមិនអាចចេញទៅណាបានទេ។ ហ្នឹងហើយផ្ដោតសំខាន់ចង់និយាយថា ទាល់តែមានការឃុបឃិតគ្នា បានអាចឈើហ្នឹងចេញរលូនដល់ស្រុកក្រោម និងវៀតណាម »។
អាស៊ីសេរី មិនអាចទាក់ទងប្រធានមន្ទីរកសិកម្មខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក លៀង សេង និងនាយខណ្ឌរដ្ឋបាលព្រៃឈើ លោក ឈៀង តុលា ដើម្បីសុំការអធិប្បាយរឿងសកម្មភាពដឹកឈើខុសច្បាប់បានថាយ៉ាងណានៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី៧ សីហា។
អាជ្ញាធរខែត្រស្ទឹងត្រែង ធ្លាប់ស្នើឲ្យសមត្ថកិច្ចពាក់ព័ន្ធ និងពលរដ្ឋ ត្រូវរួមគ្នាទប់ស្កាត់ និងបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើគ្រប់ប្រភេទ រួមទាំងការកាប់រានដីព្រៃធ្វើជាកម្មសិទ្ធិផង។ អភិបាលរងខែត្រស្ទឹងត្រែង លោក ជា ថាវរិទ្ធិ ធ្លាប់ជំរុញឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងមន្ត្រីជំនាញរដ្ឋបាលព្រៃឈើ ត្រូវចាត់វិធានការបង្ក្រាបបទល្មើសព្រៃឈើ និងបញ្ឈប់ការកាប់រានដីព្រៃធ្វើជាកម្មសិទ្ធិឯកជន ដែលកំពុងកើតមានឡើងថ្មីៗនេះ ក៏ប៉ុន្តែជាក់ស្ដែង អាជ្ញាធរបានត្រឹមតែអំពាវនាវ រីឯសកម្មភាពកាប់ និងដឹកជញ្ជូនឈើនៅតែមានដដែល៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។