ជនជាតិដើមភាគតិចគួយរស់ខេត្តស្ទឹងត្រែង អះអាងថា សកម្មភាពកាប់រានព្រៃស្រោងទន្ទ្រានយកដីយ៉ាងអនាធិបតេយ្យបានធ្វើឲ្យប៉ះពាល់អនុផលព្រៃឈើ ជាពិសេសដើមឈើផលិតជ័រទឹកមុខរបរប្រពៃណីយអ្នកភូមិក៏រងការកាប់បំផ្លាញអស់គ្មានសល់។ ការបាត់បង់ផលអនុផលព្រៃឈើនេះធ្វើឲ្យប្រពៃណីវប្បធម៌ និងសិទ្ធិជនជាតិដើមរងការរំលោភបំពានកាន់តែធ្ងន់ធ្ងរឡើង។
អ្នកភូមិនិយាយថាក្រុមមន្ត្រីមូលដ្ឋាននិងមន្ត្រីជំនាញពាក់ព័ន្ធមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ការពារសិទ្ធិរស់នៅជនជាតិដើមភាគតិចទាក់ទិនប្រពៃណីយអាស្រ័យផលព្រៃឈើ និងធនធានធម្មជាតិនោះឡើយ។
ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០១៣រហូតបច្ចុប្បន្ន អ្នកភូមិរស់នៅភូមិឆ្វាំង ឃុំសំអាង ស្រុកថាលាបរិវ៉ាត់ ខេត្តស្ទឹងត្រែង កត់សំគាល់ថា ព្រៃស្រោងរាប់រយហិកតារនៅតំបន់ព្រំប្រទល់ឃុំ សំអាងនិងឃុំអន្លង់ជ្រៅត្រូវបានគេកាប់រានដើម្បីយកដី។
ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅភូមិឆ្វាំង អ្នកស្រី ចាន់ សុខា អះអាងថាការកាប់រានព្រៃស្រោងនៅតំបន់នោះប៉ះពាល់ធនធានធម្មជាតិ និងជម្រកសត្វព្រៃដែលអ្នកភូមិអភិរក្សច្រើនជំនាន់មកហើយនិងជាពិសេស ដើមច្បោះឬដើមឈើដែលអ្នកភូមិប្រើប្រាស់ដុតយកជ័រទឹកលក់ ចិញ្ចឹមជីវិតរាប់រយដើមក៏ត្រូវគេកាប់ដោយគ្មានការទទួលខុសត្រូវ។អ្នកស្រីបន្តថា អ្នកភូមិបានស្វែងរកកិច្ចអន្តរាគមន៍ពីមន្ត្រីមូលដ្ឋានឃុំស្រុកនិងមន្ត្រីជំនាញដើម្បីបញ្ឈប់សកម្មភាពរំលោភសិទ្ធិរស់នៅរបស់ជនជាតិដើមប៉ុន្តែគ្មានដំណោះស្រាយផ្ដល់យុត្តិធម៌ដល់ពួកគាត់នោះទេ៖ «កាប់បំផ្លាញ២០១៣ អស់ពាក់កណ្ដាលអស់១៥០ច្បោះ ដល់២០១៤ហ្នឹងវាកាប់បង្ហើយអស់។ សាលាស្រុកគេអត់ដោះស្រាយទេ ប៉ុន្តែឃុំដោះស្រាយ៤ដង គេជូនមកស្រុកៗក៏បង្កប់របស់ខ្ញុំចោល។ ខ្ញុំថតបានទាំងអ្នកកាប់ហ្នឹងទៀតហេតុអ្វីបានជាលោកមិនដោះស្រាយឲ្យខ្ញុំ។ បើសិនណាហាមឃាត់ទាំងអស់គ្នាខ្ញុំអត់ឈឺចិត្តទេតែនេះហាមម្ខាងទុកម្ខាង ឲ្យគ្នារស់ម្ខាងងាប់អញ្ចឹងខ្ញុំមិនសុខចិត្តទេ»។
តួលេខរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិដើម១២គ្រួសារ នៅភូមិឆ្វាំងដើមច្បោះរួមមាន៖ ដើមឈើទាលត្រាចជាង៣រយដើម របស់អ្នកភូមិត្រូវពលរដ្ឋចំណាកស្រុកពីខេត្តកំពង់ចាមមករស់នៅភូមិមន ឃុំអន្លង់ជ្រៃឈ្មោះ សន សូត្រ ជួលកម្មករកាប់រំលំដើម្បីយកដី។
អ្នកភូមិឈ្មោះ ផន សំអាន រស់នៅភូមិឆ្វាំងដែរនោះ កត់សំគាល់ថាបន្ទាប់ពីការកាប់រានព្រៃអនាធិបតេយ្យ ដីនោះត្រូវបានគេលក់ទៅឲ្យជនជាតិចាមជាអ្នកចំណាកស្រុកផ្សេងទៀត ដោយមិនមានអ្នកទទួលខុសត្រូវដោះស្រាយផលប៉ះពាល់ទាក់ទិនការបាត់បង់ឈើច្បោះមុខរបរអាស្រ័យផលអ្នកភូមិជនជាតិដើមភាគតិចដែលច្បាប់ព្រៃឈើបានការពារនោះឡើយ។ ដោយឡែកក្រុមនិស្សិតស្ម័គ្រចិត្តរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល និងមន្ត្រីជំនាញសុរិយោដីក៏បានវាស់វែងចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិ តាមគោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មីរបស់រាជរដ្ឋាភិបាល កាត់ដីនោះពីគម្រោងផ្ដល់ដីសម្បទានសេដ្ឋកិច្ច ហើយចេញកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់ចំពោះប្រជាពលរដ្ឋចំណាកស្រុកអ្នកកាន់កាប់ដីនោះជាក់ស្ដែង។ ចំណែកមន្ត្រីមូលដ្ឋានផ្អែកទៅលើគោលការណ៍នេះមិនទទួលខុសត្រូវដោះស្រាយពាក្យប្ដឹងរបស់ពលរដ្ឋ១២គ្រួសារ ដែលរងការំលោភសិទ្ធិអាស្រ័យផលព្រៃឈើនោះឡើយ៖ «គេកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើខ្ញុំអស់ហើយ ខ្ញុំគ្មានមុខរបរអ្វីរកផងមានតែដើររកស៊ីឈ្នួលគេ។ ពីមុនមកបានដងជ័រខ្ញុំបានទិញអំបិល ប៊ីចេង ទិញអង្ករហូប។ គេកាប់២០១៣ខ្ញុំបានហាមឃាត់គេៗអត់ស្ដាប់ផង»។
ទាក់ទិនការអះអាងរបស់ពលរដ្ឋនេះមេឃុំសំអាង លោក ញៀន ផុន មានប្រសាសន៍ទទួលស្គាល់ថា អ្នកភូមិបានដាក់ពាក្យប្ដឹងមកអាជ្ញាធរឃុំ ក៏ប៉ុន្តែព្រៃដែលអ្នកភូមិអះអាងថាមានដើមច្បោះនោះគឺឋិតក្នុងតំបន់រដ្ឋបាលរបស់ ឃុំអន្លង់ជ្រៃហេតុនេះអាជ្ញាធរឃុំសំអាងមិនមានសមត្ថកិច្ចដោះស្រាយបានឡើយ៖ «ដំបូងដីហ្នឹងដីអត់មានច្បាប់មែនប៉ុន្តែដីហ្នឹងស្រាវជ្រាវឃើញថាលោក សន សូត្រ ទិញពីប្រជាពលរដ្ឋនៅអន្លង់ជ្រៃ តែខាងខ្ញុំអត់ដឹងរឿងទេ។ មិនទាន់បានដោះស្រាយស្អីទេពីព្រោះដីហ្នឹងក្រុមយុវជនគេបានវាស់វែងរួចអស់ហើយ»។
ផ្ទុយពីនេះមេឃុំអន្លង់ជ្រៃ លោក ព្រំយ៉ាង បដិសេធ ថាសេចក្ដីចោទប្រកាន់របស់អ្នកភូមិថាជាការមិនពិត និងមិនមានដើមច្បោះណាមួយត្រូវគេកាប់នោះទេ។ លោកបញ្ជាក់ថាដីព្រៃដែលត្រូវវាស់វែងគ្រោងចេញប័ណ្ណកម្មសិទ្ធិស្របច្បាប់ជូនប្រជាពលរដ្ឋ អ្នកកាន់កាប់ជាក់ស្ដែងនៅពេលខាងមុខនេះគឺជាដីដែលពលរដ្ឋជនជាតិដើមនៅតំបន់នោះកាប់រានព្រៃហើយលក់ទៅឲ្យពលរដ្ឋចំណាកស្រុកដោយខ្លួនឯង៖ «អត់មានអ្នកណាកាប់ច្បោះទេ មានសុរិយោដីហើយនិងរដ្ឋបាលព្រៃឈើចុះពិនិត្យអស់ហើយ មើលអស់ហើយ អត់មានស្អីឯណា ! ដីហ្នឹងឋិតក្នុងការវាស់វែងរបស់និស្សិត»។
របាយការណ៍អង្កេតរបស់មន្ត្រីឃ្លាំមើលសិទ្ធិមនុស្សខេត្តស្ទឹងត្រែង រកឃើញថាដីដែលរាជរដ្ឋាភិបាលផ្ដល់កម្មសិទ្ធិជូនពលរដ្ឋតាមគោលនយោបាយចាស់សកម្មភាពថ្មី គឺជាដីព្រៃស្រោងត្រួវបានមន្ត្រីមូលដ្ឋានធ្វើឯកសារ ទទួលស្គាល់ការទិញលក់ដីនោះដោយបំពានច្បាប់បន្ទាប់ ពីដីនោះត្រូវគេកាប់រានព្រៃយកដោយអនាធិបតេយ្យ ស្របពេលរដ្ឋប្រគល់ដីនោះទៅឲ្យក្រុមហ៊ុនសម្បទាន។
យ៉ាងណាប្រធានក្រុមប្រឹក្សាស្រុក ថាលាបរិវ៉ាត់ លោក សួន ផុន ទទួលស្គាល់ថាប្រជាពលរដ្ឋជនជាតិគួយ១២គ្រួសារ បានដាក់ពាក្យប្ដឹងមកអាជ្ញាធរស្រុកទាក់ទិនករណីនេះ ក៏ប៉ុន្តែដំណោះស្រាយរបស់អាជ្ញាធរស្រុកមិនទាន់បានលទ្ធផលយ៉ាងណានៅឡើយ៖ «ខាងគណៈអភិបាលគាត់បានចារឲ្យខាងរដ្ឋបាលព្រៃឈើនិងភូមិបាលស្រុកចុះទៅធ្វើការសិក្សាស្រាវជ្រាវ កន្លែងចំណុចហ្នឹងណា។ មកទល់ពេលនេះមិនទាន់មានការឆ្លើយតបយ៉ាងម៉េចទេ»។
មន្ត្រីសម្របសម្រួលសមាគមអាដហុកខេត្តស្ទឹងត្រែង លោក ហូ សំអុល ចាត់ទុកការចេញឯកសារទទួលស្គាល់ទិញលក់ដីបានពីការកាប់រានព្រៃស្រោងគឺជាទង្វើពុករលួយនាំឲ្យមានការកាប់បំផ្លាញព្រៃឈើទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈរបស់រដ្ឋនិងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់ផលនិងអនុផលព្រៃឈើដែលពលរដ្ឋជនជាតិដើមនៅតំបន់នោះអភិរក្ស អាស្រ័យផលជាលក្ខណៈប្រពៃណីយ។ មូលហេតុទាំងអស់នេះគឺជាកត្តាជះឥទ្ធិពលធ្វើឲ្យមានការរំលោភសិទ្ធិតវ៉ារបស់ជនជាតិដើមដែលមានមុខរបរដុតយកជ័រទឹកពីដើមឈើព្រៃទាំងនោះ។ លោកអំពាវនាវសុំឲ្យអាជ្ញាធរខេត្តបើកការស៊ើបអង្កេតផ្ដល់យុត្តិធម៌ជូនពលរដ្ឋជនជាតិដើមទាំងនោះ៖ «ឃើញមានប្រតិកម្មច្រើនណាស់ពីប្រជាពលរដ្ឋ។ ចុះវាស់វែងហ្នឹងទាល់តែមានលុយបានវាស់វែងឲ្យ របៀបដូច សន សូត្រ អ៊ីចឹងឲ្យលុយក្រុមនិស្សិតចុះវាស់វែងឲ្យ តែមិនដឹងថាដីហ្នឹងប៉ះពាល់អ្នកណា ដីហ្នឹងមានវិវាទ។ តាមពិតដីហ្នឹងស្ត្រីជនជាតិគួយរងគ្រោះប៉ុន្មានគ្រួសារហ្នឹងគាត់ដាក់ពាក្យប្ដឹង មកក្រុមប្រឹក្សាស្រុកយូរហើយប៉ុន្តែមិនដោះស្រាយឲ្យគាត់»។
ទោះយ៉ាងនេះក៏ដោយ តំណាងប្រជាពលរដ្ឋ១២គ្រួសារអ្នកស្រី ចាន់ សុខា អះអាងថាព្រៃស្រោងនៅតំបន់នោះដែលនៅសល់សល់បច្ចុប្បន្នក៏កំពុងរងការកាប់ទន្ទ្រានយកដីពីសំណាក់បុគ្គលមានប្រាក់មានអំណាចជាប៉ូលិស ទាហ៊ាន បំពានទៅលើធនធានធម្មជាតិ និងសិទ្ធិអាស្រ័យផលព្រៃឈើនៃសហគមន៍ជនជាតិដើមកាន់តែច្រើនឡើង។ អ្នកស្រីអំពាវនាវសុំឲ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធ ចាត់វិធានការបញ្ឈប់សកម្មភាពកាប់រានព្រៃ និងស៊ើបអង្កេតរកឲ្យឃើញអ្នកកាប់បំផ្លាញដើមច្បោះពលរដ្ឋមកទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់៕