ពេញមួយឆ្នាំ២០១៥ វិស័យបច្ចេកវិទ្យាសារគមនាគមន៍ និងព័ត៌មានវិទ្យា (ICT) ពិសេសអ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា បានវិវឌ្ឍន៍ស្របនឹងចរន្តដំណើរប្រែប្រួលនៃបច្ចេកវិទ្យាសកល។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា កាន់តែច្រើនឡើង បានស្គាល់ និងចាប់ផ្ដើមសាកល្បងប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យានៃការទំនាក់ទំនងថ្មីៗ។
ហ្វេសប៊ុក (Facebook) ដែលជាមធ្យោបាយពេញនិយមជាងគេក្នុងចំណោមបណ្ដាញទំនាក់ទំនងសង្គមដទៃទៀត បានរួមចំណែកធ្វើឲ្យជីវិតរស់នៅរបស់ប្រជាជនកម្ពុជា កាន់តែប្រសើរឡើង ពោលចាប់ពីការរក្សាទំនាក់ទំនង ការបង្កើតអាជីវកម្ម ការចូលរួមអនុវត្តអភិបាលកិច្ច និងការចូលរួមផ្នែកនយោបាយ។
យ៉ាងណាក៏ដោយ កម្រិតនៃការយល់ដឹងរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ស្ដីពីការប្រើប្រាស់បច្ចេកវិទ្យាទាំងនេះនៅខ្វះខាតច្រើន ដែលអាចនាំអ្នកប្រើប្រាស់ទៅរកមហន្តរាយ។
ក្នុងរយៈពេលមួយឆ្នាំចុងក្រោយ អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ប្រែប្រួលច្រើន។ ទិន្នន័យរបស់ វីអា សុសសល (We Are Social) ដែលជាក្រុមហ៊ុនប្រឹក្សាផ្នែកបណ្ដាញព័ត៌មានសង្គម (social media) ៣២ភាគរយ ឬមួយភាគបីនៃប្រជាជនកម្ពុជា សរុបជាង ១៥លាននាក់ ប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត។ ការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតភាគច្រើនរបស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ដើម្បីប្រើហ្វេសប៊ុក មើលវីដេអូលើយូធូប (YouTube) និងស្រាវជ្រាវតាមហ្គូហ្គល (Google)។
មានមូលហេតុមួយចំនួននៅពីក្រោយការកើនឡើងនៃចំនួនអ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតនៅកម្ពុជា។ មួយក្នុងចំណោមនោះ ចំនួនអ្នកកាន់ទូរស័ព្ទដៃស្មាតហ្វូន (smart phones) ដែលអាចបើកអ៊ីនធឺណិត និងលេងហ្វេសប៊ុកបានប្រែប្រួលខ្លាំង។ ការសិក្សាមួយរបស់វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ រកឃើញថា យ៉ាងហោចណាស់ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ប្រមាណ ៣៩,៥ភាគរយ ឬជាង ១ភាគ៣ នៃប្រជាជនសរុបចំនួនជាង ១៥លាននាក់ មានទូរស័ព្ទស្មានហ្វូនម្នាក់មួយគ្រឿង ដែលកើនជិត ៥២ភាគរយ (៥១,៧%) បើប្រៀបធៀបទៅនឹងឆ្នាំ២០១៤។ ទិន្នន័យរបស់ វីអា សុសសល (We Are Social) ដដែល ២២ភាគរយនៃប្រជាជនកម្ពុជា ប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម ដូចជាហ្វេសប៊ុក ហើយក្នុងនោះអ្នកប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមតាមរយៈទូរស័ព្ទដៃមានចំនួន ១៩ភាគរយ។
កាលពីខែសីហា គម្រោង ហ្វ្រីប៊េសិក (Free Basic) នៃ Internet.org របស់ក្រុមហ៊ុនហ្វេសប៊ុក បានដាក់ឲ្យប្រើប្រាស់នៅប្រទេសកម្ពុជា។ គម្រោងនេះ អនុញ្ញាតឲ្យប្រជាជនកម្ពុជា អាចប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតដោយមិនគិតថ្លៃ តែមានកំណត់ ដោយអាចបើកគេហទំព័រស្រាវជ្រាវ អានព័ត៌មាន និងប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គម។
យោងតាមការវិភាគរបស់ វីអា សុសសល (We Are Social) កម្រិតប្រែប្រួលនៃការទទួលបានអ៊ីនធឺណិត និងប្រើប្រាស់បណ្ដាញសង្គមនៅប្រទេសកម្ពុជា និងនៅទូទាំងតំបន់អាស៊ានទាំងមូល មានសន្ទុះចំនួន ១៥ភាគរយពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ ហើយគ្មានសញ្ញាណាមួយដែលអាចធ្លាក់ចុះនោះទេ។
ដោយសារមានអ៊ីនធឺណិតប្រើប្រាស់ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា ពិសេសយុវជន ងាយស្រួលទាក់ទង និងរក្សាទំនាក់ទំនងជាមួយគ្នា បើទោះបីជាពួកគេឃ្លាតពីគ្នាឆ្លងទ្វីបក៏ដោយ។ បណ្ដាញសង្គមនានា ពិសេសហ្វេសប៊ុកដែលជាបណ្ដាញទំនាក់ទំនងពេញនិយមជាងគេនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា អនុញ្ញាតឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់បង្ហោះសារជាអក្សរ ជារូបភាព ឬវីដេអូពីសកម្មភាពប្រចាំថ្ងៃ ហើយក៏ឲ្យអ្នកប្រើប្រាស់និយាយជជែកគ្នាតាមតាមរយៈសារជាអក្សរក៏បាន ជាសំឡេងក៏បាន ពិសេសអាចឲ្យអ្នកនិយាយមើលមុខគ្នាឃើញទៀតផង។
អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតកម្ពុជា មិនចាំបាច់ទៅដើរមើលការបិទប្រកាសស្វែងរកការងារនៅទីតាំងផ្ទាល់ទៀតទេ។ បើមានឧបករណ៍អេឡិចត្រូនិកដែលអាចភ្ជាប់អ៊ីនធឺណិតបាន ពួកគេអាចស្វែងរកការងារ ការសិក្សា និងឱកាសផ្សេងៗទៀតបាន។
បន្ថែមពីលើនេះ វិស័យពាណិជ្ជកម្ម ជំនួញ ក៏ទទួលបានផលពីការវិវឌ្ឍនៃអ៊ីនធឺណិតនេះផងដែរ។ បណ្ដាញទំនាក់ទំនងគ្នារវាងអ្នកជំនួញ ជាគន្លឹះជោគជ័យ។
របាយការណ៍របស់មូលនិធិអាស៊ី (Asia Foundation) អះអាងថា អ្នកជំនួញអាចចងក្រងទំនាក់ទំនងថ្មីៗនៅលើបណ្ដាញសង្គម។ អ៊ីនធឺណិត ក៏ផ្តល់កន្លែងរកស៊ី និងបង្កើតសហគ្រាសថ្មីៗ ដោយមិនចាំបាច់មានដើមទុនច្រើនផងដែរ។ ហាងលក់ទំនិញ និងសេវាកម្មតាមអនឡាញ (online) រីកដុះដាលច្រើន។ ហាងលក់សម្លៀកបំពាក់មានច្រើន ហើយអ្នកខ្លះប្រកាសដាក់លក់ផ្អកប្រហុកនៅលើហ្វេសប៊ុក។ យ៉ាងណាក៏ដោយ មិនទាន់មានតួលេខបញ្ជាក់ពីចំនួនពិតប្រាកដនៃហាងអនឡាញនេះនៅឡើយទេ។
មួយទៀត ប្រជាជនកម្ពុជា កាន់តែច្រើនឡើង ជ្រើសរើសយកហ្វេសប៊ុកជាប្រភពដើម្បីទទួលបានដំណឹង និងព័ត៌មាន។ ការស្រាវជ្រាវរបស់វិទ្យាស្ថានបើកទូលាយ បង្ហាញថា ប្រជាជនកម្ពុជា ជិតមួយភាគបួន (២៤,៥%) បានជ្រើសរើសយកហ្វេសប៊ុកដើម្បីបានដំណឹង និងព័ត៌មាន។ នៅពេលប្រជាជនទទួលបានព័ត៌មានគ្រប់គ្រាន់ ពួកគេសម្រេចចិត្តបានត្រឹមត្រូវ។ មិនតែប៉ុណ្ណោះ ជំរុញពលរដ្ឋឲ្យចូលរួមអនុវត្តអភិបាលកិច្ច និងសិទ្ធិកាន់តែច្រើន។ នៅពេលដែលប្រជាជនធ្វើដំណើរតាមផ្លូវស្ទះចរាចរណ៍ ពួកគេថតរូប ហើយបង្ហោះលើអ៊ីនធឺណិត ហើយអ្នកខ្លះបង្ហាញការត្អូញត្អែររឿងការអនុវត្តច្បាប់ចរាចរណ៍ថ្មី។ ការនេះ វាងាយស្រួលជាងការសរសេរសំបុត្រជូនស្ថាប័នរដ្ឋដែលទទួលខុសត្រូវ ដើម្បីបង្ហាញពីក្តីកង្វល់របស់ពួកគេ។ ទន្ទឹមនឹងនេះដែរ ស្ថាប័នរដ្ឋមួយចំនួន បានបង្កើតគេហទំព័រ និងគណនីហ្វេសប៊ុកផ្ទាល់ខ្លួន ដើម្បីឆ្លើយឆ្លងជាមួយប្រជាជន និងផ្ដល់ដំណឹងពីការវិវឌ្ឍថ្មីនានានៅតាមតំបន់គ្រប់គ្រងរបស់ខ្លួន។
លើសពីនេះ អ៊ីនធឺណិតពង្រឹងអំណាចដល់ប្រជាជនឲ្យហ៊ាននិយាយ និងពិភាក្សារឿងសង្គមនានាដោយបើកចំហ។ ប្រជាជនបង្ហោះមតិយោបល់ និងឯកសារនានាស្ដីពីសំណុំរឿងបន្ទាត់ព្រំដែនរវាងប្រទេសកម្ពុជា និងវៀតណាម ដែលក្រោយមកក្លាយជាប្រធានបទសំខាន់នៅបណ្ដាញសង្គម ដែលបង្កើតបានជាវេទិកាជជែកគ្នានៅលើអ៊ីនធឺណិតយ៉ាងផុលផុស។
បើទោះបីជារដ្ឋាភិបាលប្រកាសទម្លាក់សេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីឧក្រិដ្ឋកម្មអ៊ីនធឺណិត (Cybercrime Law) ក៏ដោយ អ្នកប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិតក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ព្រួយបារម្ភថា ច្បាប់នេះនឹងរឹតត្បិតសេរីភាពការបញ្ចេញមតិរបស់ពួកគេ។ លទ្ធផលការស្រាវជ្រាវរបស់មជ្ឈមណ្ឌលកម្ពុជា ដើម្បីប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ (CCIM) រកឃើញថា ប្រជាជនជាង ៨០ភាគរយ (៨៨,៤%) ព្រួយបារម្ភថា ការដែលរដ្ឋាភិបាលគ្រោងត្រួតពិនិត្យសកម្មភាពនៅលើអ៊ីនធឺណិត នឹងប៉ះពាល់ដល់សិទ្ធិបញ្ចេញមតិ។
លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន នៅចុងឆ្នាំ២០១៥ បានប្រកាសថា អ្នកប្រើប្រាស់ហ្វេសប៊ុកដែលប្រើពាក្យសម្ដីមិនល្អដាក់នាយករដ្ឋមន្ត្រី ឬរិះគន់គោលនយោបាយរបស់រដ្ឋាភិបាលលើបញ្ហាចម្រូងចម្រាស រដ្ឋាភិបាលនឹងអាចរកអត្តសញ្ញាណអ្នកប្រព្រឹត្តិឃើញក្នុងរយៈពេលតែប៉ុន្មានម៉ោងប៉ុណ្ណោះ។
ដើម្បីធានាថា ប្រជាជនគ្រប់រូបទទួលបានប្រយោជន៍ពីការវិវឌ្ឍនៃការប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត រដ្ឋាភិបាលគួរបង្កើតយុទ្ធនាការ និងផែនការផ្សព្វផ្សាយអប់រំប្រជាជនឲ្យបានច្រើន និងមានប្រសិទ្ធភាព ពីរបៀបប្រើប្រាស់អ៊ីនធឺណិត និងបណ្ដាញសង្គមត្រឹមត្រូវ និងប្រាប់អ្នកប្រើប្រាស់ពីអ្វីដែលត្រូវជៀសវាង ជាជាងកម្លាច និងគំរាមកំហែងប្រជាជន។
ការជំរុញឲ្យមានការពិភាក្សាគ្នាលើអ៊ីនធឺណិត ប្រជាពលរដ្ឋនឹងមានភាពកក់ក្ដៅដើម្បីចែករំលែក និងបញ្ចេញគំនិតរកដំណោះស្រាយរួមគ្នា សម្រាប់ការអភិវឌ្ឍរបស់សង្គមជាតិ។ ជាមួយគ្នានេះ អ្នកប្រើប្រាស់ ក៏ត្រូវស្វែងយល់ពីការប្រើប្រាស់ឲ្យបានត្រឹមត្រូវ ដោយត្រូវគិតគូរឲ្យបានគ្រប់ជ្រុងជ្រោយពីផលប៉ះពាល់ នៃការបង្ហោះសារណាមួយនៅលើអ៊ីនធឺណិត ថាតើវាប៉ះពាល់អ្វីខ្លះដល់ផលប្រយោជន៍ សន្តិសុខ និងសុវត្ថិភាពផ្ទាល់ខ្លួន ក្រុមគ្រួសារ និងសហគមន៍ទាំងមូល?
ការប្រើប្រាស់សេរីភាពលើអ៊ីនធឺណិតដោយជ្រុលពេក ភ្លេចខ្លួន និងខ្វះការពិចារណា អាចនាំអ្នកប្រើប្រាស់ក្លាយជាជនរងគ្រោះដោយមិនដឹងខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។