មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា (CCHR) សម្ដែងការបារម្ភចំពោះសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមរបស់សហជីពនៅកម្ពុជា។ ការបារម្ភនេះ កើតឡើងស្របពេលដែលស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សមួយនេះរកឃើញថា ស្ថានភាពនៃសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមរបស់សហជីព មានលក្ខណៈអាក្រក់នៅឡើយ ហើយស្របពេលដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា កំពុងធ្វើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសហជីព ដោយពុំមានការចូលរួមពិគ្រោះពិភាក្សាពីសំណាក់អង្គការសង្គមស៊ីវិល និងដៃគូពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀត។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា នៅថ្ងៃទី១៧ មេសា បានចេញកំណត់ត្រាសង្ខេប ស្ដីពីសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមរបស់សហជីពនៅកម្ពុជា។ គោលបំណងនៃកំណត់ត្រាសង្ខេបនេះ គឺផ្ដោតលើការសិក្សាទៅលើសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមនាពេលបច្ចុប្បន្ននៅកម្ពុជា និងពិចារណាទៅលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសហជីព ដែលរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា គ្រោងនឹងអនុម័តក្នុងពេលខាងមុខ។
ក្នុងកំណត់ត្រាសង្ខេបកម្រាស់ ១២ទំព័រ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានលើកឡើងអំពីច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិមួយចំនួន ពាក់ព័ន្ធនឹងសេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគម និងការចុះបញ្ជីសហជីពនៅកម្ពុជា។ ក្រៅពីនេះ កំណត់ត្រាសង្ខេបក៏បានពិនិត្យមើលទៅលើសេរីភាព ក្នុងការបង្កើតសមាគមនៅកម្ពុជា ដោយផ្ដោតលើការគំរាមកំហែង ក្នុងការលុបចោលអាជ្ញាប័ណ្ណដែលសហជីពបានប្រឈមក្នុងពេលកន្លងមក និងអំពីនិន្នាការដែលសហជីពត្រូវបានបដិសេធ ឬពន្យារពេលការចុះបញ្ជីសហជីពនៅតាមសហគ្រាស ព្រមទាំងស្ថានភាពធ្ងន់ធ្ងរមួយចំនួនរបស់សហជីព។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា កត់សម្គាល់ថា នៅក្នុងរយៈពេលប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយនេះ កម្ពុជា ត្រូវបានមើលឃើញថា ជាប្រទេសគ្រោះថ្នាក់មួយដែលអ្នកដឹកនាំសហជីព និងសមាជិកសហជីពជារឿយៗ ប្រឈមនឹងអំពើហិង្សា និងការចាប់ខ្លួន ដោយសារតែសកម្មភាពរបស់ខ្លួន។ អង្គការមួយនេះ កត់សម្គាល់បន្តថា កូដកម្មការតវ៉ា និងបាតុកម្មជាច្រើនដែលដឹកនាំដោយសហជីព ជាញឹកញាប់ត្រូវបានអាជ្ញាធរបំបែកដោយហិង្សា ពេលខ្លះធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់អាយុជីវិតទៀតផង។ លើសពីនេះ កម្មករនិយោជិតដែលចូលរួមជាមួយអ្នកដឹកនាំ ឬតំណាងសហជីព តែងតែត្រូវបានបណ្ដេញចេញពីការងារ។ សមាជិកសហជីពមួយចំនួន ក៏ក្លាយជាមុខសញ្ញាសម្រាប់ភាពសកម្មរបស់ខ្លួនដែរ ហើយរោងចក្រខ្លះក៏បានចាត់វិធានការច្បាប់ប្រឆាំងនឹងកម្មករនិយោជិត ដើម្បីទាមទាររកសំណងចំពោះការខូចខាតទ្រព្យសម្បត្តិ ក្នុងពេលកម្មករបាតុកម្មកន្លងមក។ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលថែមទាំងបានគំរាមសហជីពថា បើសហជីពណាហ៊ានចូលរួមធ្វើកូដកម្មបន្តទៀត អាជ្ញាប័ណ្ណរបស់សហជីពនោះនឹងត្រូវព្យួរ ឬលុបចោល ជាដើម។
ជុំវិញដំណើរការចុះបញ្ជីសហជីពវិញ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើកឡើងថា ក្នុងឆ្នាំ២០១៤ នេះ ក្រសួងការងារ បានទាមទារឲ្យអ្នកដឹកនាំសហជីព ផ្តល់នូវភស្តុតាងបញ្ជាក់អំពីប្រវត្តិមិនធ្លាប់មានទោសក្នុងបទល្មើសព្រហ្មទណ្ឌ មុននឹងពួកគេស្នើសុំចុះបញ្ជីការតំណាងឲ្យកម្មករនិយោជិត នៅតាមសហគ្រាស។ ប្រការនេះ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា កត់សម្គាល់ថា ការតម្រូវឲ្យភ្ជាប់នូវលិខិតថ្កោលទោសចុះបញ្ជីការសហជីពណាមួយ ពុំមែនជាបទដ្ឋានអនុវត្តជាលក្ខណៈអន្តរជាតិនោះទេ។ ប្រការនេះ ក៏អាចជាការបំភិតបំភ័យអ្នកដឹកនាំសហជីព នៅគ្រាដែលពួកគេកំពុងជាប់វិវាទពាក់ព័ន្ធផ្លូវច្បាប់ ហើយក្តីបារម្ភចម្បងនោះ គឺថា ប្រសិនបើអ្នកដឹកនាំសហជីពត្រូវបានតុលាការផ្ដន្ទាទោសពុំត្រឹមត្រូវ ដោយសារពួកគេចូលរួមក្នុងបាតុកម្ម អ្នកទាំងនោះនឹងលែងមានប្រវត្តិស្អាតស្អំក្នុងលិខិតថ្កោលទោសរបស់ខ្លួនទៀតហើយ។ កត្តានេះ ក្រសួងការងារ អាចនឹងបដិសេធក្នុងការចុះបញ្ជីឲ្យសហជីពបែបនេះ។
ទាក់ទងនឹងសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសហជីពវិញ ស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សមួយនេះលើកឡើងថា របៀបដែលច្បាប់នេះត្រូវបានព្រាងឡើង នឹងជះឥទ្ធិពលជាខ្លាំងដល់សេរីភាពក្នុងការបង្កើតសមាគមរបស់សហជីពនៅកម្ពុជា។ ប្រការនេះ មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា អំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលរៀបចំដំណើរការនៃការតាក់តែងច្បាប់នេះប្រកបដោយពេលវេលាមួយវែងសមរម្យ មានលក្ខណៈពេញលេញ មានការចូលរួមពិគ្រោះពិភាក្សារបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ដៃគូពាក់ព័ន្ធ និងអនុលោមតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ព្រមទាំងច្បាប់អន្តរជាតិនានាដែលកម្ពុជា ជាហត្ថលេខី។
ឆ្លើយតបចំពោះការអំពាវនាវនេះ អ្នកនាំពាក្យទីស្ដីការគណៈរដ្ឋមន្ត្រី លោក ផៃ ស៊ីផាន បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះការលើកឡើងរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប៉ុន្តែលោកថា រាល់ច្បាប់ទាំងអស់មិនមែនសុទ្ធតែគ្មានការចូលរួមពិភាក្សារបស់អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាលជាតិ និងអន្តរជាតិនោះទេ។ លោកថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា មិនដែលលាក់ច្បាប់ណាមួយមិនឲ្យមានការចូលរួមពីអ្នកពាក់ព័ន្ធនោះទេ។
លោក ផៃ ស៊ីផាន៖ «រាល់ច្បាប់ដែលរាជរដ្ឋាភិបាលបានធ្វើពង្រាងច្បាប់ទាំងអស់ហ្នឹង តែងតែទទួលបានការផ្តល់យោបល់ពីឆាកអន្តរជាតិ ពីទំនោរអន្តរជាតិដែលមានការពិសោធ ហើយយើងយកមកធ្វើតាមលំនាំនៃសេចក្តីចង់បាន និងផលប្រយោជន៍របស់កម្ពុជា ពីព្រោះយើងយកលក្ខណៈជាសកល មិនមែនតម្រូវនឹងអ្នក ដូចជាអង្គការសង្គមស៊ីវិល លោកមិនចង់ឲ្យមានច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងអង្គការសង្គមស៊ីវិលនោះទេ ហើយបំណងរបស់គាត់ហ្នឹង គឺប្រាសចាកពីលំអាន ឬក៏ទំនោរអន្តរជាតិ តែងតែមានច្បាប់សម្រាប់គ្រប់គ្រងអង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល»។
កំណត់ត្រាសង្ខេបរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លើកឡើងថា រហូតមកដល់ពេលនេះ ការស្នើសុំរបស់អង្គការសង្គមស៊ីវិល ដើម្បីពិនិត្យមើលលើសេចក្តីព្រាងច្បាប់នានា មិនត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាតឡើយ។
ផ្ទុយពីការអះអាងរបស់ លោក ផៃ ស៊ីផាន បច្ចុប្បន្នគេដឹងថា យ៉ាងហោចណាស់ក៏មានច្បាប់សំខាន់ៗចំនួន ៤ទៀត ដែលរដ្ឋាភិបាលកំពុងតាក់តែងដោយស្ងាត់ៗ លាក់លៀមពីសង្គមស៊ីវិល។ ច្បាប់ទាំងនោះរួមមាន ច្បាប់ស្ដីពីដំណើរការប្រព្រឹត្តទៅរបស់ឧត្ដមក្រុមប្រឹក្សានៃអង្គចៅក្រម ច្បាប់ស្ដីពីការរៀបចំអង្គការតុលាការ ច្បាប់ស្ដីពីលក្ខន្តិកៈនៃចៅក្រម និងព្រះរាជអាជ្ញា និងច្បាប់ស្ដីពីឧក្រិដ្ឋកម្មលើប្រព័ន្ធបច្ចេកវិទ្យា ដែលបង្កើតឡើងសម្រាប់គ្រប់គ្រងអ្នកប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធអ៊ីនធឺណិត (Internet)។
ប្រធានសម្ព័ន្ធសហជីពប្រជាធិបតេយ្យកម្មករកាត់ដេរកម្ពុជា ហៅកាត់ថា ស៊ីខាវឌូ (C-CAWDU) លោក អាត់ ធន់ មានប្រសាសន៍ថា ការលើកឡើងរបស់មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា គឺវាស្របទៅនឹងស្ថានភាពពិត ដែលកើតឡើងចំពោះសហជីពរបស់ពួកលោកក្នុងពេលបច្ចុប្បន្ន។ ចំពោះសេចក្តីព្រាងច្បាប់ស្ដីពីសហជីពវិញ លោកថា ច្បាប់នេះមានលក្ខណៈតឹងតែងខ្លាំងសម្រាប់ការបង្កើតសហជីពនៅកម្ពុជា។
លោក អាត់ ធន់៖ «ដូចជានៅក្នុងមាត្រា៣ គឺមានន័យថា ច្បាប់សហជីពនេះ គឺមិនគ្របដណ្ដប់ទៅលើជនទាំងឡាយណាដែលនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា ទាំងមូលទេ បានន័យថា គ្របដណ្ដប់ទៅលើតែជនទាំងឡាយណាដែលនៅក្រោមច្បាប់ការងារប៉ុណ្ណោះ អ៊ីចឹងមន្ត្រីរាជការ ឬកម្មករបម្រើតាមផ្ទះក៏ដូចជា សេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធនោះ មិនមានសិទ្ធិបង្កើតសហជីពទេ អាហ្នឹងមាត្រា៣ ហើយក្នុងមាត្រា៦៦ ដែលគេនិយាយថា ការអនុវត្តមិនត្រឹមត្រូវរបស់សហជីពហ្នឹង មានន័យថា សូម្បីតែសហជីពហ្នឹង តវ៉ា ឬយើងជុំគ្នានៅជិតរោងចក្រហ្នឹង ក៏ជាកំហុសដែរ ហើយកំហុសហ្នឹងអាចព្យួរបញ្ជីការរហូតដល់ ៣ខែ ឬក៏អាចលុបបញ្ជីការចោលតែម្តង ហើយនិងមានការផាកពិន័យដល់ ៦លានរៀលឯណោះ»។
ចំពោះបញ្ហានេះ ដូចគ្នាទៅនឹងមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក អាត់ ធន់ ក៏បានអំពាវនាវឲ្យរដ្ឋាភិបាលអនុញ្ញាតឲ្យអង្គការសង្គមស៊ីវិល តំណាងសហជីព និងភាគីពាក់ព័ន្ធនានា ចូលរួមពិគ្រោះយោបល់ពិភាក្សាឲ្យបានល្អិតល្អន់ មុននឹងច្បាប់នេះត្រូវបានអនុម័តចេញជារូបរាង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។