ជម្លោះដណ្ដើមដីគ្នានៃសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចនៅខេត្តរតនគិរី គឺជាកត្តាសំខាន់ដែលមន្ត្រីអង្គការសង្គមស៊ីវិល យកចិត្តទុកដាក់។ ពួកគេជួយសម្របសម្រួលបញ្ចប់វិវាទនេះក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដើម្បីជួយការពារប្រពៃណី វប្បធម៌ និងសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុងសហគមន៍បានប្រសើរឡើងវិញ។
វិវាទដណ្ដើមដីគ្នារបស់សមាជិកសហគមន៍ភូមិប៉ាតត់ ក្នុងឃុំសេដា ស្រុកលំផាត់ ខេត្តរតនគិរី ដែលកើតមានប្រមាណ ២ឆ្នាំកន្លងទៅ បានដោះស្រាយបញ្ចប់ បន្ទាប់ពីភាគីជម្លោះយល់ព្រមសម្របសម្រួលចែកដីគ្នាជាពីរចំណែកស្មើគ្នា។
ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះ ធ្វើឡើងនៅថ្ងៃទី២២ ខែមេសា នៅភូមិប៉ាតត់ ដោយមានសមាជិកសហគមន៍ភូមិប៉ាតត់ ជាង ៣០នាក់ និងសមាជិកគណៈកម្មការសហគមន៍មន្ត្រីមូលដ្ឋាន រួមទាំងមន្ត្រីមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ មន្ត្រីការពារសិទ្ធិមនុស្សអាដហុក (ADHOC) និងមន្ត្រីអង្គការលីកាដូ (LICADHO) ខេត្តរតនគិរី បានចូលរួមសង្កេតការណ៍ និងប្រឹក្សាយោបល់ជូនភាគីជម្លោះ។
មន្ត្រីកម្មវិធីនៃមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ លោក ឯម សុភ័ក្រ កត់សម្គាល់ថា ប្រពៃណីជនជាតិដើមភាគតិច ប្រកាន់យកការដោះស្រាយវិវាទតាមរយៈអាជ្ញាធរប្រពៃណី ពោលគឺការដោះស្រាយវិវាទផ្អែកលើការផ្សះផ្សាគូទំនាស់ទាំងពីរ។ ហេតុនេះ មជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ សម្របសម្រួលឲ្យសមាជិកសហគមន៍ទទួលយកដំណោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការនេះ ដោយសារអាជ្ញាធរប្រពៃណី មិនអាចដោះស្រាយបញ្ចប់ជម្លោះនេះបាន។ លើសពីនេះទៀត ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ កាត់បន្ថយខាតបង់ពេលវេលា និងប្រាក់ រួមទាំងជួយពង្រឹងសាមគ្គីភាពផ្ទៃក្នុងសហគមន៍បានកាន់តែប្រសើរ៖ « ពួកគាត់ពីដើមមិនដែលប្ដឹងផ្តល់គ្នាទៅឆ្ងាយទេ គឺដោះស្រាយផ្សះផ្សាគ្នាត្រឹមមេកន្ទ្រាញចាស់ទុំបញ្ចប់រឿង។ ដូច្នេះ ក្រោយពីយើងពន្យល់គាត់ ហើយគាត់ពិភាក្សាគ្នាមានចាស់ទុំមកបង្ហាញថាចែកគ្នាក្នុងភាពសាមគ្គី »។
សហគមន៍ជនជាតិដើមទំពួន ភូមិប៉ាតត់ មានសមាជិកជាង ១០០គ្រួសារ បានចុះបញ្ជីកំណត់អត្តសញ្ញាណជនជាតិដើមភាគតិចដោយក្រសួងអភិវឌ្ឍន៍ជនបទ និងចុះបញ្ជីបង្កើតសហគមន៍ជានីតិបុគ្គលតាំងពីឆ្នាំ២០១៤។ បច្ចុប្បន្ន គណៈកម្មការសហគមន៍កំពុងរៀបចំចុះបញ្ជីដីធ្លីសហគមន៍ជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព។
សមាជិកគណៈកម្មការសហគមន៍ លោក វន តុល មានប្រសាសន៍ថា មុនពេលចុះបញ្ជីដីធ្លីសហគមន៍ជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព សមាជិកសហគមន៍ខ្លះខ្វះខាតដី បាននាំគ្នាកាប់រានយកដីត្រៀមបម្រុងរបស់សហគមន៍ ដោយមិនមានការឯកភាពពីគណៈកម្មការសហគមន៍ ទើបកើតមានជម្លោះផ្ទៃក្នុងពាក់ព័ន្ធការដណ្ដើមដីគ្នា។ លោកបន្តថា គណៈកម្មការសហគមន៍បានព្យាយាមសម្របសម្រួលដោះស្រាយវិវាទតាមរយៈអាជ្ញាធរប្រពៃណី ប៉ុន្តែភាគីនៃជម្លោះមិនឯកភាពគ្នា ទើបវិវាទអូសបន្លាយប្រមាណ ២ឆ្នាំកន្លងទៅនេះ៖ « ដីដែលពាក់ព័ន្ធជម្លោះគ្នាឯង ៦០ម៉ែត្រ ធ្វើម៉េចសម្រួលគ្នាបាន »។
របាយការណ៍របស់ក្រុមប្រឹក្សាឃុំសេដា ឲ្យដឹងថា ដីដែលកើតមានជម្លោះមានទំហំប្រមាណ ៦០អា ជាដីដែលសមាជិកសហគមន៍ពីរគ្រួសារនាំគ្នាទៅកាប់ឆ្ការព្រៃត្រៀមបម្រុងសហគមន៍ ហើយក៏កើតមានជម្លោះដណ្ដើមដីគ្នាដោយសំអាងថា ភាគីនីមួយៗជាអ្នកកាប់ឆ្ការព្រៃមុន។
ប្រធានសហគមន៍ និងជាភាគីម្ខាងនៃទំនាស់ លោក អិន ខាំបែក ឲ្យដឹងថា ក្រុមគ្រួសារលោក ចង់ឲ្យអាជ្ញាធរប្រពៃណី បែងចែកដីជាពីរចំណែកស្មើគ្នា ក៏ប៉ុន្តែភាគីម្ខាងទាមទារយកដីទាំងអស់ ទើបអាជ្ញាធរប្រពៃណីមិនអាចដោះស្រាយបញ្ហាបាន។ លោកទទួលស្គាល់ថា ព្រៃត្រៀមបម្រុងសហគមន៍ត្រូវបានសហគមន៍កាប់ឆ្ការយកដីធ្វើកសិកម្ម ដោយសារក្រុមគ្រួសារខ្លះមានប្ដីប្រពន្ធបែកចេញពីឪពុកម្ដាយ ហើយគ្មានដីសម្រាប់ដាំដុះ៖ « ចែកគ្នាពាក់កណ្ដាលធ្វើម៉េចកុំឲ្យមានទំនាស់ទាស់ទែង យើងអ្នកក្រីក្រជនជាតិដើមភាគតិច បងប្អូនដូចគ្នា។ រាល់ថ្ងៃ ខ្ញុំអត់ចង់ទៅមុខទេ កុំឲ្យខាតបង់ »។
ចំណែកភាគីជម្លោះម្ខាងទៀត គឺអ្នកស្រី ព្យាម ពែន រៀបរាប់ដែរថា អ្នកស្រីបានកាប់ឆ្ការព្រៃនោះមុនភាគីម្ខាងទៀត។ ហេតុនេះ អ្នកស្រីសុំឲ្យភាគីម្ខាងប្រគល់ដីនោះពីរភាគបីមកគាត់គ្រប់គ្រង៖ « ខ្ញុំសុំ ៤០ម៉ែត្រ ឲ្យគាត់ ២០ម៉ែត្រ។ អ៊ីចឹងព្រមអត់ ខ្ញុំចូលមុន ខ្ញុំសុំប៉ុណ្ណឹង »។
សមាជិកក្រុមប្រឹក្សាឃុំសេដា លោក ធូន សុវណ្ណ ចាត់ទុកការចូលទៅកាប់ឆ្ការព្រៃត្រៀមបម្រុងសហគមន៍យកដីរបស់ភាគីទាំងពីរ ថាជាអំពើខុសច្បាប់ និងរំលោភទៅលើលក្ខន្តិកៈសហគមន៍។ លោកថា ដោយសារសហគមន៍មិនទាន់ចុះបញ្ជីដីធ្លីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាព ទើបអាជ្ញាធរមូលដ្ឋាន និងគណៈកម្មការសហគមន៍ អនុគ្រោះឲ្យសមាជិកសហគមន៍ដែលខ្វះខាតដីកាប់ឆ្ការព្រៃយកដីសម្រាប់បង្កបង្កើនផល៖ « នេះអត់ខុសតែម្ខាងទេ ខុសទាំងពីរ បើនិយាយខាងនេះប្រជាពលរដ្ឋ គាត់ហ្នឹងមេសហគមន៍តើ យើងផ្សព្វផ្សាយ គេអត់។ យើងត្រូវយកផែនការពីលើមក។ ដីនេះជាដីសហគមន៍។ ដីកាលណាចុះបញ្ជីហើយ លុះណាតែចេញពីគណៈកម្មការឲ្យកាប់ដីហ្នឹង »។
សមាជិកសហគមន៍ភូមិប៉ាតត់ បានស្នើសុំមន្ត្រីមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ រៀបចំកម្មវិធីដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដើម្បីបញ្ចប់វិវាទផ្ទៃក្នុងសមាជិកសហគមន៍មួយនេះ។
ប្រធានកម្មវិធីយុត្តិធម៌នៃមជ្ឈមណ្ឌលអប់រំច្បាប់សម្រាប់សហគមន៍ លោក ឡាយ សុវត្ថរ៉ា ថ្លែងថា ការដោះស្រាយវិវាទក្រៅប្រព័ន្ធតុលាការ ដែលធ្វើឡើងនៅសហគមន៍ប៉ាតត់ គឺជាគំរូល្អសម្រាប់សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចផ្សេងទៀតរៀនសូត្រ និងបញ្ឈប់កាប់រានព្រៃសហគមន៍យកដីដោយគ្មានការពិគ្រោះយោបល់ជាមួយគណៈកម្មការសហគមន៍៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។