សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចជិត ២០០គ្រួសារ រស់នៅឃុំតាលាវ ស្រុកអណ្ដូងមាស ខេត្តរតនគិរី រង់ចាំការដោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីពីអាជ្ញាធរខេត្តអស់រយៈពេលជាងមួយឆ្នាំកន្លងទៅ ដើម្បីទាមទារដីពីក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចចំនួន៤ បានឈូសឆាយទៅលើដីចម្ការវិលជុំ ដីកប់សព ព្រៃគោរពបូជា និងព្រៃអភិរក្សរបស់អ្នកភូមិ។ អ្នកភូមិអះអាងថា ដីដែលអ្នកភូមិនៅសេសសល់តិចតួច មិនគ្រប់គ្រាន់សម្រាប់គម្រោងចុះបញ្ជីដីធ្លីសហគមន៍ជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពបានឡើយ។
សហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិចកាចក់ ភូមិកាណាត នៅថ្ងៃទី២២ ខែតុលា អះអាងជាថ្មីថា ពួកគេនៅតែបន្តការតស៊ូមតិតវ៉ាសុំឲ្យអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ និងរាជរដ្ឋាភិបាល ប្រគល់ដីដែលក្រុមហ៊ុនសម្បទានចំនួន៤ បានឈូសឆាយយកវិនិយោគដំណាំកៅស៊ូ។
ការអះអាងនេះ ធ្វើឡើងបន្ទាប់ពីអនុគណៈកម្មាធិការស៊ើបអង្កេតមកពីគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្ម (CHRAC) អង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ អាដហុក (ADHOC) សមាគមខ្មែរកម្ពុជាក្រោម ដើម្បីសិទ្ធិមនុស្ស និងអភិវឌ្ឍន៍ (KKKHRDA) បានចុះធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពលើជម្លោះដីធ្លីសហគមន៍បន្ថែមទៀត ដើម្បីស្វែងរកយុទ្ធវិធីជួយជំរុញឲ្យមានដំណោះស្រាយបញ្ចប់បញ្ហា ដែលកើតមានចំពោះក្រុមជនជាតិដើមភាគតិចនេះ។
ប្រធានសហគមន៍ លោក សល់ ណឺក ចាត់ទុកការអូសបន្លាយពេលវេលាដោះស្រាយដីធ្លីសហគមន៍ ថាជាចេតនាធ្វើឲ្យសហគមន៍បាត់បង់ដីធ្លី។ មួយវិញទៀត អ្នកភូមិបច្ចុប្បន្ននេះគ្មានដីគ្រប់គ្រាន់ ដើម្បីរៀបចំឯកសារចុះបញ្ជីដីធ្លីជាកម្មសិទ្ធិសមូហភាពបានទាន់ពេលវេលា។ កត្តាទាំងអស់នេះ គឺជាហេតុធ្វើឲ្យប្រពៃណីវប្បធម៌ជនជាតិដើមភាគតិចកាន់តែស្រុតចុះ និងធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ជីវភាពរស់នៅរបស់អ្នកភូមិ៖ «ក្នុងសហគមន៍ជនជាតិដើមភាគតិច គាត់ថាប្រុងចុះបញ្ជីសមូហភាពជនជាតិដើមភាគតិច ហើយក្រុមហ៊ុនយកអស់។ ដល់យកអស់ សហគមន៍ប្ដឹងក្រុមហ៊ុនចាប់ពីឆ្នាំទៅហ្នឹងជាងមួយឆ្នាំហើយ អត់ដំណោះស្រាយ»។
របាយការណ៍អង្កេតរបស់អនុគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្ម អង្គការសិទ្ធិមនុស្ស ឲ្យដឹងថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ២០០៩ រហូតបច្ចុប្បន្ន ក្រុមហ៊ុនសម្បទានសេដ្ឋកិច្ចទាំងបួន គ្រប់គ្រងដោយជនជាតិវៀតណាម មានក្រុមហ៊ុន ហេង ប្រាឌ័រ (Heng Brother) ទទួលបានដីសម្បទានជាង ២ពាន់ហិកតារ ក្រុមហ៊ុនវាសនា អិនវេសមែន (Veasna Investment) ទទួលបានដីជាង ៥ពាន់ហិកតារ ក្រុមហ៊ុន ក្រុង ប៉ុក (Krong Pok) ទទួលបានដីជាង ៦.៦០០ហិកតារ ក្រុមហ៊ុន ស៊ី.អ.ឌី (CRD) ទទួលបានដីជាង ៧.៥០០ហិកតារ។ ក្រុមហ៊ុនទាំងបួន សុទ្ធតែបានពាក់ព័ន្ធជម្លោះដីធ្លីមួយផ្នែកជាមួយសហគមន៍ភូមិកាណាត។
ទាក់ទិនទៅនឹងការស្វែងរកដំណោះស្រាយបញ្ហាដីធ្លីសហគមន៍កាណាត នេះ ប្រធានអនុគណៈកម្មការស៊ើបអង្កេត នៃគណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្ម និងជាអ្នកស៊ើបអង្កេតជាន់ខ្ពស់សិទ្ធិដីធ្លី នៃអង្គការអាដហុក លោក យី សុខសាន្ត ថ្លែងបញ្ជាក់ថា គណៈកម្មាធិការប្រព្រឹត្តិកម្មបានចុះស៊ើបអង្កេតតាមដាន និងធ្វើបច្ចុប្បន្នភាពរឿងក្តីសហគមន៍នេះ និងបានធ្វើរបាយការណ៍ជូនអាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធ ចូលរួមដោះស្រាយបញ្ហាជូនប្រជាពលរដ្ឋ ក៏ប៉ុន្តែលោកសង្កេតឃើញថា អ្នកភូមិមិនទាន់ទទួលបានដំណោះស្រាយយុត្តិធម៌ណាមួយ ពាក់ព័ន្ធការតវ៉ានោះនៅឡើយ។ លើសពីនេះទៀត លោកចាត់ទុកការបាត់បង់ដីធ្លីសហគមន៍ គឺជាកត្តាធ្វើឲ្យប៉ះពាល់សិទ្ធិរស់រានមានជីវិតរបស់ជនជាតិដើមភាគតិច ដែលច្បាប់ជាតិ និងអន្តរជាតិ បានគាំពារ៖ «លើកនេះ យើងនឹងរៀបចំទៅថ្នាក់ជាតិ បើសិនជាអាជ្ញាធរនៅតែមិនដោះស្រាយទៀត យើងនឹងរៀបចំសន្និសីទកាសែតនៅថ្នាក់ជាតិ ដើម្បីផ្តល់ឱកាសឲ្យពួកគាត់និយាយពីការលំបាករបស់គាត់ ទទួលរងការលំបាកពីអាជ្ញាធរ និងក្រុមហ៊ុន»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី២២ ខែតុលា មិនអាចទាក់ទងអភិបាលរងខេត្តរតនគិរី ទទួលបន្ទុកដោះស្រាយដីធ្លី លោក យឹម ផែន សុំអធិប្បាយបញ្ហានេះបានទេ។
ចំណែកអភិបាលស្រុកអណ្ដូងមាស លោក នង ដារិទ្ធ ថ្លែងថា អាជ្ញាធរស្រុក រួមនឹងមន្ត្រីជំនាញពាក់ព័ន្ធ បានសិក្សាកាត់ចេញផលប៉ះពាល់ប្រជាពលរដ្ឋរួចហើយ ទាក់ទិនដីត្រៀមបម្រុង។ តំបន់ព្រៃគោរពបូជា មិនលើសពី ៧ហិកតារ និងព្រៃកប់សព មិនលើសពី ៧ហិកតារ សម្រាប់ការចុះបញ្ជីដីសមូហភាពសហគមន៍៖ «ដល់យើងចុះទៅឲ្យគាត់ចង្អុលមើលគាត់ថាទាំងអស់ដីទាំងអស់។ ទាមទារឲ្យគាត់ធ្វើសំណើទៅដាក់ទៅរដ្ឋាភិបាលទៅអ្វីដែលចង់បាន»។
យ៉ាងណាក៏ដោយ ប្រធានសហគមន៍ព្រមានថា ប្រសិនអាជ្ញាធរមិនដោះស្រាយកាត់ដីពីក្រុមហ៊ុនប្រគល់ឲ្យពួកគាត់ប្រើប្រាស់វិញទេ អ្នកភូមិនឹងបញ្ឈប់ការគាំទ្រមន្ត្រីមូលដ្ឋានតាមរយៈសន្លឹកឆ្នោតនាពេលបោះឆ្នោតជ្រើសរើសក្រុមប្រឹក្សាឃុំ-សង្កាត់នៅឆ្នាំ២០១៧ ខាងមុខ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។