ប្រសិនបើភាពមិនប្រក្រតីត្រូវបានដោះស្រាយឲ្យចប់ស្រេចបាច់មុនពេលចូលសង្វៀន ទំនងជាមិនមានកីឡាករណាហ៊ានទាត់ចោលលទ្ធផលនោះឡើយ។ ចុះបើការមិនទទួលយកលទ្ធផលនាំទៅដល់ការធ្វើបាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយធំ តើនឹងមានអ្វីកើតឡើង?
ក្នុងការបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៥ នេះ ការដែលគណបក្សប្រឆាំងមិនទទួលយកលទ្ធផល បាននាំទៅដល់ដំណាក់កាលមួយ គឺគណបក្សនេះស្នើសុំឲ្យមានការបង្កើតគណៈកម្មការចម្រុះមួយ ត្រួតពិនិត្យការបោះឆ្នោតឡើងវិញ។ ប៉ុន្តែ គ.ជ.ប ដែលជាអាជ្ញាកណ្ដាល បានបដិសេធមិនធ្វើតាម ហើយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានប្រកាសថា នឹងដឹកនាំអ្នកគាំទ្ររបស់ខ្លួនធ្វើបាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយធំ ប្រសិនបើមិនមានដំណោះស្រាយ។
ដោយសារប្រជាពលរដ្ឋធ្លាប់មើលឃើញការបង្ក្រាបដោយហិង្សាពីសំណាក់រដ្ឋាភិបាល ក្នុងការតវ៉ាមួយចំនួនកន្លងមក ពួកគាត់កំពុងភ័យខ្លាចថា អាចនឹងមានអំពើហិង្សាកើតឡើង ប្រសិនបើបាតុកម្មដែលដឹកនាំដោយគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មានលក្ខណៈខ្លាំងក្លា ដែលធ្វើឲ្យរដ្ឋាភិបាលត្រូវបង្ខំចិត្តជ្រើសយកកម្លាំងបាយធ្វើជាមធ្យោបាយបង្ក្រាបចលនាបាតុកម្មនោះ។ បើសិនជាឈានដល់ដំណាក់កាលនោះពិតប្រាកដមែន អ្នកវិភាគនយោបាយយល់ឃើញថា រឿងធំមួយនឹងកើតឡើង។
អ្នកវិភាគនយោបាយឯករាជ្យ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានគាំទ្រឲ្យមានការសិក្សាលើភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោត ដោយមានការចូលរួមពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធ ដើម្បីឲ្យភាគីទាំងឡាយទទួលយកលទ្ធផលដោយស្ងប់ចិត្ត។ បើមិនដូច្នោះទេ អ្នកនយោបាយអាចដោះស្រាយតាមវិធីមួយទៀត គឺការចែកស្ថាប័នគ្នាដឹកនាំ មានន័យថា មានគណបក្សមួយដឹកនាំរដ្ឋាភិបាល គណបក្សមួយទៀតដឹកនាំសភា ឬជ្រើសយកវិធីមួយទៀត គឺដឹកនាំរដ្ឋាភិបាលជាមួយគ្នា ហើយយកគោលនយោបាយរបស់គណបក្សទាំងពីរមកអនុវត្ត ដោយទុកឲ្យប្រជាពលរដ្ឋជាអ្នកឃ្លាំមើលការអនុវត្តរបស់ភាគីទាំងពីរវិញ។ ក៏ប៉ុន្តែ បើវិធីទាំងពីរនេះមិនមែនជាជម្រើសដែលពួកគេចង់បានទេ ជម្រើសចុងក្រោយ គឺប្រាកដជាការធ្វើបាតុកម្មរបស់គណបក្សប្រឆាំង។
លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានមានប្រសាសន៍ថា ប្រសិនបើរដ្ឋាភិបាលចាំផ្ទះប្រើអំពើហិង្សាបង្ក្រាបសន្ទុះនៃការតវ៉ា រហូតឈានដល់ការបង្ហូរឈាមនោះ នឹងមានបដិវត្តន៍មួយដែលលោកឲ្យឈ្មោះថា "បដិវត្តន៍ព្យុះប្រជាធិបតេយ្យ"៖ «បើសិនជាករណីរាជរដ្ឋាភិបាលប្រើប្រាស់កម្លាំង ហើយមិនទទួលស្គាល់ ប្រើប្រាស់កម្លាំងទៅលើជនបាតុកម្ម ហើយមិនមានដំណោះស្រាយ ខ្ញុំជឿជាក់ថា ការបង្ហូរឈាមនេះនឹងក្លាយទៅជាបដិវត្តន៍ថ្មី នេះគេហៅថា បដិវត្តន៍ព្យុះនៃប្រជាធិបតេយ្យ»។
អ្នកស្រាវជ្រាវការអភិវឌ្ឍសង្គម និងជាអ្នកវិភាគឯករាជ្យ លោក កែម ឡី យល់ឃើញថា អំពើហិង្សាអាចបញ្ចៀសបាន អាស្រ័យលើសមត្ថភាពរបស់រដ្ឋាភិបាលក្នុងការគ្រប់គ្រងស្ថានការណ៍ និងស្មារតីរបស់គណបក្សធំៗទាំងពីរនេះ ក្នុងការគិតគូរពីសុខទុក្ខរបស់រាស្ត្រ៖ «ការតវ៉ាវាជាសិទ្ធិរបស់ប្រជាពលរដ្ឋ ហើយថា តើរដ្ឋាភិបាលមានសមត្ថភាពគ្រប់គ្រងបាតុកម្ម កូដកម្មហ្នឹងដែរឬក៏យ៉ាងណា? អាហ្នឹងវាជារឿងមួយ ហើយខ្ញុំគិតថា ខ្មែរយើងទាំងគណបក្សប្រជាជន ទាំងគណបក្សប្រឆាំង បើគាត់តម្កល់ផលប្រយោជន៍រួម ផលប្រយោជន៍សម្រាប់ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ខ្ញុំគិតថា អត់មានបញ្ហាអីដែលថាដោះស្រាយមិនចេញទេ។ ហើយមួយទៀត បើសិនជាការបោះឆ្នោតហ្នឹងយុត្តិធម៌ ត្រឹមត្រូវ មានតម្លាភាព គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតក៏មិនមានអ្វីដែលត្រូវប្រកែកបង្កើតគណៈកម្មការបន្តទៀត ដើម្បីតាមដានត្រួតពិនិត្យស្រាវជ្រាវមើលដែរ»។
លោក យឹម សុវណ្ណ អ្នកនាំពាក្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានមានប្រសាសន៍ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ មិនចង់ឲ្យមានបាតុកម្មកើតឡើងនោះទេ តែបើសិនជាសំណើឲ្យបង្កើតគណៈកម្មការចម្រុះស៊ើបអង្កេតភាពមិនប្រក្រតីក្នុងការបោះឆ្នោតត្រូវបានទាត់ចោល នោះការដឹកនាំធ្វើបាតុកម្មទ្រង់ទ្រាយធំអាចជាជម្រើសចុងក្រោយ៖ «យើងចង់ចៀសវាងណាស់ការដែលធ្វើបាតុកម្ម ឬការធ្វើកូដកម្មនេះ។ យើងចង់ចៀសវាងរឿងហ្នឹង។ យើងចង់ឲ្យភាគីទាំងអស់មកអង្គុយនៅលើតុ ដើម្បីចរចារកវិធីដោះស្រាយ។ នេះជាគោលបំណងធំរបស់យើង»។
លោក ឈាង វុន សមាជិកសភានីតិកាលទី៤ និងជាបេក្ខជនតំណាងរាស្ត្រមណ្ឌលបាត់ដំបង របស់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលមានតួនាទីរក្សាសន្តិសុខសណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ព្រោះរដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្នជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់៖ «រដ្ឋាភិបាលមិនទាន់ចប់ពីតួនាទីរបស់ខ្លួននៅពេលដែលមិនទាន់បង្កើតសភាថ្មី។ លោកមានភារកិច្ចការពារសន្តិសុខសង្គម សណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គម ហើយនិងអចិន្ត្រៃយ៍ភាពនៃរដ្ឋ។ រដ្ឋាភិបាលសព្វថ្ងៃជារដ្ឋាភិបាលស្របច្បាប់ ដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យអាណត្តិទី៤។ លោកមានសិទ្ធិគ្រប់យ៉ាងដើម្បីរក្សាសន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់សង្គមជូនប្រជាពលរដ្ឋ»។
ក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យ ការធ្វើបាតុកម្មជាសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ។ ប្រធានមជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា លោក អ៊ូ វីរៈ បានមានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលមិនអាចហាមឃាត់ប្រជាពលរដ្ឋមិនអោយធ្វើបាតុកម្មក្រោមហេតុផលថា ដើម្បីចៀសវាងអំពើហិង្សានោះឡើយ។ បញ្ហាដែលគួរឲ្យព្រួយបារម្ភ គឺអព្យាក្រឹត្យភាពរបស់កងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ ដែលមានភារកិច្ចរក្សាសន្តិសុខ សណ្ដាប់ធ្នាប់របស់សង្គមជាតិ៖ «បញ្ហារាល់ថ្ងៃនេះ ដោយសារទាហាន ហើយនិងប៉ូលិសហ្នឹង គាត់បក្សពេក។ បើសិនជាគាត់អត់គិតបក្សទេ ជាទូទៅ គាត់អាចថែរក្សាបញ្ហាបាតុកម្មបាន ហើយមិនមានអំពើហិង្សាកើតឡើងទេ ប្រសិនបើការធ្វើបាតុកម្មហ្នឹងដោយសម្របសម្រួលច្រើនទៅ អាហ្នឹងខ្ញុំមើលទៅអាចចៀសវាងនូវអំពើហិង្សាបានបាទ»។
លោក អ៊ូ វីរៈ បានបន្ថែមទៀតថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា គួរយល់ព្រមក្នុងការបង្កើតគណៈកម្មការចម្រុះស៊ើបអង្កេតភាពមិនប្រក្រតីនៅពេលបោះឆ្នោតឡើងវិញ ដើម្បីបញ្ជាក់ពីភាពស្អាតស្អំរបស់ខ្លួន៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។