គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍រដ្ឋសភា នៅព្រឹកថ្ងៃទី១៣ កុម្ភៈ បើកកិច្ចប្រជុំលើរបៀបវារៈពីរសំខាន់ គឺការពិនិត្យលើសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីលក្ខន្តិកៈមន្ត្រីរាជការនៃក្រុមនីតិប្បញ្ញត្តិ និងការពិនិត្យលើសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ។ វិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ នៅតែជាបញ្ហាខ្វែងគំនិតគ្នារវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។
តំណាងរាស្ត្រ និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាពីខាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា លោក ឈាង វុន ថ្លែងក្នុងសន្និសីទសារព័ត៌មានក្រោយកិច្ចប្រជុំថា គណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍សម្រេចបញ្ជូនសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពីវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយទៅគណៈកម្មការទី៦ ដើម្បីសិក្សា និងឈានដល់ការសម្រេចក្នុងការប្រជុំសភាពេញអង្គនាពេលខាងមុខ។
លោក ឈាង វុន សង្កត់ធ្ងន់ថា វិសោធនកម្មច្បាប់នេះពឹងផ្អែកលើការសិក្សារបស់គណៈកម្មការនីតិកម្ម និងយុត្តិធម៌នៃរដ្ឋសភា ហើយបើធ្វើរួចពេលណា ច្បាប់នេះនឹងត្រូវអនុម័តភ្លាមៗតែម្តង៖ «សំឡេងភាគច្រើននៅក្នុងសភាហ្នឹង ៦៨ ទៅហើយ មិនបាច់ចូល ( ប្រជុំសភា ) ក៏គេធ្វើចេញដែរ។ គណបក្សឈ្នះឆ្នោត គេធ្វើអ៊ីចឹង គេដឹងថាគេមានសំឡេងអាចអនុម័តច្បាប់បាន ហើយការពិតរឿងថាគាត់ចង់មកខ្ទប់គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ខ្ទប់មិនជាប់ទេ ព្រោះលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យបើកចំហឲ្យយើងបោះឆ្នោត ៥០ភាគរយបូក១។ យើងមាន ៦៨កៅអី យើងអាចធ្វើបានទៅតាមច្បាប់របស់យើង»។
សមាជិកសភាគណបក្សកាន់អំណាចរូបនេះ បញ្ជាក់ថា ច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយដែលត្រូវបានអនុម័តកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧ នោះ មិនស្របនឹងស្ថានភាពសង្គមកម្ពុជា នាពេលបច្ចុប្បន្ននេះទេ។ លោកថា វិសោធនកម្មច្បាប់នេះមិនមានគោលបំណងរឹតត្បិតដល់គណបក្សប្រឆាំងនោះទេ ប៉ុន្តែគឺជាការគាំទ្រនីតិរដ្ឋរបបប្រជាធិបតេយ្យ និងរាជបល្ល័ង្ក។
ទោះបីជាយ៉ាងណា តំណាងរាស្ត្រ និងជាអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋសភាពីខាងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក យ៉ែម បុញ្ញឫទ្ធិ ថ្លែងថា វិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយនេះ មិនមានភាពចាំបាច់នោះទេ ពីព្រោះច្បាប់បោះឆ្នោតបានចែងរួចហើយថា ទណ្ឌិតមិនមានសិទ្ធិចុះឈ្មោះ ឈរឈ្មោះ និងបោះឆ្នោត។
លោកបន្តថា វិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយនេះ ពាក់ព័ន្ធទៅនឹងគណបក្សនយោបាយ មេដឹកនាំនយោបាយ និងប្រព័ន្ធតុលាការ ដូចនេះគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ស្នើឲ្យមានការពន្យារ ឬលើកពេលធ្វើវិសោធនកម្មដើម្បីឲ្យភាគីពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ បានចូលរួមពិភាក្សា និងពិគ្រោះយោបល់ មិនមែនធ្វើឡើងជាលក្ខណៈឯកតោភាគីតាមការចង់បានរបស់គណបក្សកាន់អំណាចនោះទេ៖ «ជាការពិត លោកមានសិទ្ធិធ្វើសេចក្តីព្រាងដាក់ជូនគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ ដាក់ទៅគណៈកម្មការទី៦ យកទៅសិក្សា ហើយដាក់ជូនសភាពេញអង្គ ព្រោះគាត់ជាសំឡេងភាគច្រើន ក៏ប៉ុន្តែសំឡេងភាគច្រើនក៏ដោយ តែកាលណាជាច្បាប់ គឺសម្រាប់គណបក្សនយោបាយទាំងអស់ដែលមានការទទួលស្គាល់ពីក្រសួងមហាផ្ទៃ។ ដូច្នេះត្រូវបើកទ្វារជជែកជាមួយគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ ថាតើចំណុចណាខ្លះគួរសិក្សាកែលំអ បំពេញបន្ថែម ដើម្បីជាលក្ខណៈច្បាប់មួយដែលមានទំនុកចិត្ត និងការទទួលយកបានពីគ្រប់ភាគីពាក់ព័ន្ធនៃគណបក្សនយោបាយ»។
ច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ ត្រូវបានអនុម័តកាលពីឆ្នាំ១៩៩៧។ ច្បាប់នេះមាន ១១ជំពូក ចែកជា ៤៥មាត្រា។ មាត្រាចំនួន២៧ នៃច្បាប់នេះ នឹងត្រូវធ្វើវិសោធនកម្ម ហើយនឹងបន្ថែមមាត្រាថ្មីចំនួន ៥ ទៀត សរុបចំនួន ៥០មាត្រា។
មាត្រាថ្មី និងមាត្រាដែលត្រូវធ្វើវិសោធនកម្មមួយចំនួន ហាក់មានការរឹតបន្តឹងដល់គណបក្សនយោបាយ។ ឧទាហរណ៍មាត្រា១៨ថ្មី ដែលចែងថា ប្រធាន និងអនុប្រធាននៃគណបក្សនយោបាយ និងសមាសភាពនៃគណៈកម្មាធិការនាយក ឬគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍ ឬអង្គការសមមូលនឹងគណៈកម្មាធិការនាយក ឬគណៈកម្មាធិការអចិន្ត្រៃយ៍នៃគណបក្សនយោបាយ មិនត្រូវជាបុគ្គលដែលជាទណ្ឌិតជាប់ទោសដាក់ពន្ធនាគារពីបទឧក្រិដ្ឋ ឬពីបទមជ្ឈិម ដោយគ្មានការព្យួរទោសឡើយ។ បុគ្គល ឬសមាសភាពទាំងនេះ ត្រូវបាត់បង់នូវតួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងករណីសាមីខ្លួនត្រូវបានផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពីបទឧក្រិដ្ឋ ឬពីបទមជ្ឈិមដោយគ្មានការព្យួរទោស លើកលែងតែទោសទាំងនោះត្រូវបានលើកលែងពីព្រះមហាក្សត្រ។
មាត្រា២៩ថ្មី ដែលចែងថា គណបក្សនយោបាយត្រូវបានហាមឃាត់មិនឲ្យទទួលវិភាគទាន ទោះតាមរូបភាពណាក៏ដោយពីស្ថាប័នបរទេស ក្រុមហ៊ុនបរទេស ជនបរទេស ឬអង្គការដែលមានប្រភពហិរញ្ញប្បទានពីបរទេស។
មាត្រា៤៥ថ្មី ចែងថា ក្នុងករណីដែលគណបក្សនយោបាយត្រូវបានរំលាយ តុលាការអាចសម្រេចហាមឃាត់ការធ្វើសកម្មភាពនយោបាយរបស់ថ្នាក់ដឹកនាំនៃគណបក្សនយោបាយនោះសម្រាប់រយៈពេល ៥ឆ្នាំ។
នាយកប្រតិបត្តិគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត និងយុត្តិធម៌ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា (NICFEC) លោក សំ គន្ធាមី មិនឯកភាពនឹងការធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់នេះឡើយ។ លោកថា នេះជាបន្ទុកដ៏ធ្ងន់សម្រាប់គណបក្សនយោបាយ ហើយថាហាក់ដូចជាធ្វើឡើងក្នុងគោលបំណងវាយបំបាក់គណបក្សប្រឆាំង ជាជាងការគិតអំពីការបង្កើតបរិយាកាសនយោបាយល្អសម្រាប់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌នៅពេលខាងមុខ៖ «វាដាក់បន្ទុកទៅបក្សផ្សេងៗច្រើនពេក។ យើងចង់ឲ្យគណបក្សទាំងអស់មានសេរីភាពផ្សព្វផ្សាយគោលនយោបាយរបស់ខ្លួនឲ្យបានទូលំទូលាយ។ សម្រាប់ទស្សនៈរបស់ខ្ញុំ គឺ ( ច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយ ) មិនហួសសម័យទេ។ ច្បាប់កាលណាបើកទូលាយឲ្យសិទ្ធិគ្រប់គ្រាន់ទៅគណបក្សនយោបាយក្នុងការធ្វើសកម្មភាពមិនហួសទេ ខ្លាចតែរឹតត្បិតទេដែលហួស ហើយវាខុសទៅនឹងគោលការណ៍បោះឆ្នោតដោយសេរី និងយុត្តិធម៌»។
សំណើធ្វើវិសោធនកម្មច្បាប់ស្ដីពីគណបក្សនយោបាយរបស់តំណាងរាស្ត្របក្សកាន់អំណាចនេះ ធ្វើឡើងក្រោយការប្រកាសរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ដែលចង់កែប្រែច្បាប់គណបក្សនយោបាយដែលអាចឈានដល់ការហាមឃាត់មិនឲ្យអ្នកនយោបាយមានទោសធ្វើជាប្រធាន និងអនុប្រធានបក្ស ឬរហូតឈានដល់ការរំលាយគណបក្សចោលតែម្តង។ ការចង់កែប្រែច្បាប់របស់លោក ហ៊ុន សែន ត្រូវបានគេមើលឃើញថា ជាចេតនារបស់បក្សកាន់អំណាចក្នុងការរារាំងមេបក្សប្រឆាំង លោក សម រង្ស៊ី ដែលត្រូវបានតុលាការកាត់ទោស និងកំពុងជាប់បណ្ដឹងជាច្រើននៅតុលាការនោះ ពីការចូលរួមប្រកួតប្រជែងក្នុងការបោះឆ្នោតក្នុងពេលខាងមុខ។
អ្នកវិភាគមើលឃើញថា ការដែលលោក សម រង្ស៊ី លាលែងពីតួនាទីជាប្រធានបក្សប្រឆាំងកាលពីពេលថ្មីៗនេះ ក៏ដោយសារតែរឿងការកែប្រែច្បាប់នេះដែរ។
ទោះជាយ៉ាងណា លោក សំ គន្ធាមី ស្នើឲ្យគណបក្សនយោបាយទាំងអស់ចាប់អារម្មណ៍ និងបញ្ចេញមតិយោបល់ជុំវិញរឿងវិសោធនកម្មច្បាប់នេះ ពីព្រោះវាអាចនឹងប៉ះពាល់ដល់គណបក្សនយោបាយរបស់ពួកគេដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។