អ្នកច្បាប់ និងអ្នកវិភាគនយោបាយ បានលើកឡើងថា ព្រះមហាក្សត្រ ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី ពិបាកសម្រេចព្រះទ័យចំពោះលិខិតរបស់ប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដែលថ្វាយជូនព្រះអង្គរៀបរាប់ពីសភាឯកបក្សបច្ចុប្បន្នជាសភាខុសច្បាប់ និងរំលឹកអំពីព្រះមហាវីរក្សត្រ ព្រះបរមកោដ្ឋ ព្រះអង្គមិនយាងចូលប្រជុំសភាកាលពីឆ្នាំ២០០៣ នៅខណៈដែលស្ថានភាពនយោបាយជាប់គាំងដូចគ្នានេះ។
ប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាទូទៅកំពុងរង់ចាំកាដូឆ្នាំថ្មីពីអ្នកនយោបាយនៃគណបក្សជាប់ឆ្នោតទាំងពីរ និងរង់ចាំកាដូពីព្រះមហាក្សត្រ អំពីភាពទាល់ច្រកនយោបាយនេះ ថាតើតួអង្គទាំងបីនឹងមានអ្វីជាកាដូជូនម្ចាស់ឆ្នោត ក្នុងការទម្លុះភាពជាប់គាំងនៅមុនពេលចូលឆ្នាំបានមកដល់នេះ។
អ្នកច្បាប់បានលើកឡើងថា លោក សម រង្ស៊ី ជាប្រធានគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ បានថ្វាយលិខិតព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេច ព្រះបរមនាថ នរោត្តម សីហមុនី ព្រះមហាក្សត្រនៃព្រះរាជាណាចក្រកម្ពុជា កាលពីថ្ងៃទី២ មេសា នោះថា មេដឹកនាំគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ រូបនេះ កំពុងស្វែងរកដំណោះស្រាយនយោបាយ។
ប្រធានផ្នែកអង្កេតសិទ្ធិមនុស្សនៃសមាគមអាដហុក (Adhoc) លោក នី ចរិយា មានប្រសាសន៍ថា ការថ្វាយលិខិតរៀបរាប់ពីបញ្ហាសភាឯកបក្សជូនព្រះមហាក្សត្រនេះ គឺលោក សម រង្ស៊ី ចង់រំលឹកដល់ព្រះមហាក្សត្រ អំពីព្រះបិតារបស់ព្រះអង្គ កាលពីព្រះអង្គនៅមានព្រះជន្ម គឺព្រះបរមរតនកោដ្ឋ នរោត្តម សីហនុ ព្រះអង្គមិនយាងចូលបើកកិច្ចប្រជុំសភាដំបូងទេ ដោយសារគ្មានគណបក្សជាប់ឆ្នោតចូលរួមគ្រប់។ ម្យ៉ាងទៀត លោក សម រង្ស៊ី ហាក់ចង់បង្ហាញឲ្យព្រះមហាក្សត្រ ព្រះករុណា ព្រះបាទ នរោត្តម សីហមុនី ទតរដ្ឋធម្មនុញ្ញកម្ពុជា៖ «ដើម្បីដោះស្រាយវិបត្តិនៅកម្ពុជា ក្នុងព្រះនាម ព្រះអង្គជាព្រះមហាក្សត្រ កាលណានោះ គឺព្រះអង្គបានទតរដ្ឋធម្មនុញ្ញជាគោល ដូច្នេះលិខិតថ្វាយព្រះមហាក្សត្រសព្វថ្ងៃនេះ គឺឯកឧត្តម សម រង្ស៊ី ចង់ឲ្យព្រះមហាក្សត្រទតរដ្ឋធម្មនុញ្ញ ដើម្បីធ្វើការដោះស្រាយវិបត្តិនយោបាយនេះ»។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ នាយខុទ្ទកាល័យព្រះបរមរាជវាំង លោក អ៊ុំ តារាវុធ មិនធ្វើអត្ថាធិប្បាយអំពីបញ្ហានេះទេ។
ការជាប់គាំងនយោបាយ បានអូសបន្លាយពេលប្រមាណជា ៨ខែ ហើយក្រោយពីការបោះឆ្នោតកាលពីថ្ងៃទីថ្ងៃទី២៨ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣។ ទោះបីជាតំណាងគណបក្សទាំងពីរកំពុងដំណើរការជួបចរចាថ្នាក់កណ្ដាលក៏ដោយ ក៏ប៉ុន្តែលទ្ធភាពអាចឈានទៅដល់ជំនួបថ្នាក់ដឹកនាំកំពូល ស្ថិតនៅក្នុងភាពមិនច្បាស់លាស់នៅឡើយ រហូតមកទល់ពេលនេះ។
នៅក្នុងលិខិតរបស់ លោក សម រង្ស៊ី ថ្វាយព្រះមហាក្សត្រនោះបានបញ្ជាក់ថា សភាដែលបង្កើតឡើងកាលពីថ្ងៃទី២៣ កញ្ញា ឆ្នាំ២០១៣ នោះ គឺជាសភាឯកបក្សមានតំណាងមកពីគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា តែមួយប៉ុណ្ណោះ មិនមែនតំណាងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងមូលទេ។
លោក សម រង្ស៊ី អះអាងនៅក្នុងលិខិតថ្វាយព្រះមហាក្សត្រថា ដោយបានរំលឹកកាលពីឆ្នាំបោះឆ្នោតអាណត្តិទី៣ថា ស្ថិតក្នុងស្ថានភាពដូចគ្នានេះដែរ អតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះករុណា ព្រះបាទសម្ដេចព្រះ នរោត្តម សីហនុ ព្រះបរមរតនកោដ្ឋទ្រង់មានព្រះរាជតម្រិះ និងសម្រេចព្រះទ័យមិនយាងចូលរួមជាព្រះរាជាធិបតីក្នុងសម័យប្រជុំដំបូង នៃរដ្ឋសភាកាលពីឆ្នាំ២០០៣ ទេ ដោយហេតុថា ពុំមានតំណាងរាស្ត្រមកពីគ្រប់គណបក្សដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតជូន ចូលរួមបង្កើតរដ្ឋសភានីតិកាលថ្មី ដែលតំណាងឲ្យប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងមូល។
ការបោះឆ្នោតនីតិកាលទី៣ ឆ្នាំ២០០៣ បានជាប់គាំងអូសបន្លាយពេលជិត ១ឆ្នាំ ដោយសារតែគណបក្សហ៊្វុនស៊ិនប៉ិច និងគណបក្ស សម រង្ស៊ី បានប្រកាសមិនទទួលស្គាល់លទ្ធផលបោះឆ្នោត ហើយបានចងជាសម្ព័ន្ធភាពអ្នកប្រជាធិបតេយ្យ។ ការជាប់គាំងអូសបន្លាយពេលយូរនេះ គឺសភាមិនអាចដំណើរការបានទេ ដោយសារអតីតព្រះមហាក្សត្រ ព្រះអង្គមិនយាងទៅធ្វើជាព្រះរាជាធិបតី ទោះបីជាគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលជាគណបក្សឈ្នះឆ្នោតចង់បើកកិច្ចប្រជុំក៏មិនបានដែរ។
ក៏ប៉ុន្តែ ដំណោះស្រាយនយោបាយនៅពេលនោះ អាចបង្កើតសភា និងរដ្ឋាភិបាលបាន នៅខែកក្កដា ឆ្នាំ២០០៤ នៅក្រោយពេលសម្ដេចក្រុមព្រះ នរោត្តម រណឫទ្ធិ បានបោះបង់ លោក សម រង្ស៊ី ចេញពីសម្ព័ន្ធភាពនោះ ហើយទៅចាប់ដៃជាមួយលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ក្នុងការបង្កើតរដ្ឋាភិបាលចម្រុះ និងសម្ដេចក្រុមព្រះនរោត្តម រណឫទ្ធិ ធ្វើជាព្រះប្រធានរដ្ឋសភា។
ទាក់ទងនឹងបញ្ហានេះ លោក នី ចរិយា សង្កត់ធ្ងន់ថា អ្នកនយោបាយគួរតែទុកឲ្យព្រះមហាក្សត្រនៅឆ្ងាយពីរឿងនយោបាយ កុំឲ្យព្រះអង្គមានការលំបាកសម្រេចព្រះទ័យចំពោះការជាប់គាំងនយោបាយ ដែលកំពុងអូសបន្លាយពេលនេះ ហើយអ្នកនយោបាយត្រូវតែសម្បទានឲ្យគ្នាទៅវិញទៅមកខ្លះ៖ «បើសិនជាយើងពិតជាស្រឡាញ់ជាតិ ស្រឡាញ់មាតុភូមិ ស្រឡាញ់ព្រះមហាក្សត្រ អ្នកនយោបាយគួរតែត្រូវរ៉ូវគ្នាសិន ទើបយាងព្រះមហាក្សត្រ មិនត្រូវឲ្យព្រះមហាក្សត្រឡូកឡំក្នុងរឿងនយោបាយនោះទេ»។
ប្រធានគណៈកម្មាធិការអព្យាក្រឹត្យ និងយុត្តិធម៌ ដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី និងត្រឹមត្រូវនៅកម្ពុជា លោកបណ្ឌិត ហង្ស ពុទ្ធា មានប្រសាសន៍ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ កំពុងតែតស៊ូមតិខាងផ្នែកនយោបាយ ដើម្បីរកដំណោះស្រាយសមស្របណាមួយ៖ «គណបក្សទាំងពីរនៅតែជាគណបក្សដែលប្រជាពលរដ្ឋបោះឆ្នោតឲ្យ ប៉ុន្តែមិនបានបំពេញតួនាទីឲ្យប្រជាពលរដ្ឋបានស្ងប់ចិត្តនៅឡើយ ក្នុងនាមជាអ្នកទទួលទំនុកចិត្តពីប្រជាពលរដ្ឋ អ៊ីចឹងគណបក្សទាំងពីរ ត្រូវតែធ្វើឲ្យបានក្នុងតួនាទីរបស់ខ្លួនក្នុងកិច្ចអភិវឌ្ឍជាតិ»។
អ្នកជំនាញផ្នែកវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច មានប្រសាសន៍ថា ទោះបីជារដ្ឋាភិបាល និងសភាបច្ចុប្បន្ន បានដំណើរទៅបានក្ដី ក៏ប៉ុន្តែសភា និងរដ្ឋាភិបាលមិនត្រូវបានអន្តរជាតិទទួលស្គាល់ជាទូទៅទេ។ លោកបញ្ជាក់ថា គណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ដាក់លិខិតថ្វាយព្រះមហាក្សត្រនេះ ហាក់បីដូចជាយឺតពេលបន្តិច៖ «អ្វីដែលជាការដើររបស់សភា ទោះបីជាយើងដើរក៏ដោយក៏គេនៅតែមិនទទួលស្គាល់ យើងឃើញហើយ មានបាតុកម្មស្ទើរតែរាល់ថ្ងៃ បើសិនជាគ្មានការបង្ក្រាប ដូច្នេះត្រូវតែមានដំណោះស្រាយនយោបាយរវាងគណបក្សទាំងពីរ សូម្បីតែបរទេសក៏គេមើលឃើញអ៊ីចឹងដែរ»។
មជ្ឈមណ្ឌលសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា បានចេញសេចក្ដីថ្លែងការណ៍អំពាវនាវនៅខណៈសភាបើកសម័យប្រជុំលើកទី២ នីតិកាលទី៥ ថ្ងៃទី១ មេសា ដោយអំពាវនាវឲ្យសភាផ្អាករាល់ការអនុម័តសេចក្ដីព្រាងច្បាប់ថ្មីទាំងឡាយ ដរាបណាបញ្ហាជាប់គាំងនយោបាយត្រូវបានដោះស្រាយ និងសមាជិកសភានៃគណបក្សនយោបាយទាំងពីរ ទទួលយកអាសនៈនៃការបោះឆ្នោត កាលពីថ្ងៃទី២៨ កក្កដា ឆ្នាំ២០១៣ កន្លងទៅ។
បន្ថែមពីលើបញ្ហានេះ លោកបណ្ឌិត សុខ ទូច បានសង្កត់ធ្ងន់ថា នាឱកាសពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មីនឹងឈានមកដល់នេះ អ្នកនយោបាយនៃគណបក្សទាំងពីរ គួរណាស់ផ្ដល់កាដូជូនប្រជាពលរដ្ឋ កាដូនោះ គឺលោក សុខ ទូច ចង់សំដៅទៅលើតំណាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ ត្រូវរកដំណោះស្រាយនយោបាយរួមមួយ ដើម្បីរួមគ្នាកសាងប្រទេសជាតិ៖ «សូមឲ្យអ្នកនយោបាយគួរណាស់មានអនុស្សាវរីយ៍ ឬកាដូអីសម្រាប់ចូលឆ្នាំនេះ ឬក៏កាដូរបស់រដ្ឋាភិបាល មានតែការបង្ហូរឈាម? កាដូគណបក្សប្រឆាំងមានតែការធ្វើបាតុកម្ម? ហើយកាដូរបស់ព្រះមហាក្សត្របានត្រឹមតែគ្មានចម្លើយ? ទាំងអស់នេះដែលជាការរង់ចាំរបស់ប្រជាពលរដ្ឋជាង ១៤លាននាក់ក្នុងឆ្នាំថ្មីនេះ»។
អ្នកជំនាញខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ បានពន្យល់ថា ស្ថានភាពជាប់គាំងនយោបាយសព្វថ្ងៃនេះ គឺមិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីភាពស្របច្បាប់នោះទេ រួមមាន ទី១ ទិដ្ឋភាពច្បាប់ ពោលគឺការបើកប្រជុំសភាលើកដំបូង ត្រូវមានតំណាងរាស្ត្រយ៉ាងតិច ១២០រូបចូលរួម យោងតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញមាត្រា៧៦។ ទី២ ទិដ្ឋភាពនយោបាយប្រទេសកម្ពុជា ប្រកាន់យករបបប្រជាធិបតេយ្យ សេរីពហុបក្ស ដែលមានចែងនៅក្នុងរដ្ឋធម្មនុញ្ញដូចគ្នា ហើយសភាឯកបក្សនេះ មិនឆ្លុះបញ្ចាំងពីកម្ពុជា កំពុងដើរលើគន្លងប្រជាធិបតេយ្យនោះទេ និងទិដ្ឋភាពទីបី រដ្ឋាភិបាល ឬសភាឯកបក្ស មិនត្រូវបានសហគមន៍អន្តរជាតិទទួលស្គាល់នោះឡើយ ហើយប្រទេសជាម្ចាស់ជំនួយក៏មិនផ្ដល់ជំនួយដល់រដ្ឋាភិបាលឯកបក្ស ដើម្បីបន្តអភិវឌ្ឍប្រទេសទៀតដែរ បញ្ហាជាប់គាំងនយោបាយនេះ ធ្វើឲ្យប៉ះពាល់ដល់សង្គមជាតិទាំងមូល រួមទាំងវិស័យសេដ្ឋកិច្ចផង៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។