ការធ្វើកសិកម្មដែលរំពឹងទឹកភ្លៀង មិនបានអំណោយផលដល់កសិករដែលមានដីស្រែនៅឆ្ងាយពីប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រទេ ខណៈអាកាសធាតុប្រែប្រួល អាកាសធាតុក្ដៅហែង និងមិនសូវមានភ្លៀងធ្លាក់នៅដើមរដូវវស្សា មានភាពរាំងស្ងួតនាពេលបច្ចុប្បន្ន។
បញ្ហានេះ បានរាំងស្ទះដល់ការអនុវត្តដំណាំដាំដុះរបស់ប្រជាកសិករ ប៉ុន្តែមជ្ឈមណ្ឌលសិក្សា និងអភិវឌ្ឍន៍កសិកម្មកម្ពុជា ហៅកាត់ថា សេដាក (CEDAC) បានណែនាំកសិករឲ្យជីកស្រះក្នុងស្រែ ដើម្បីសន្សំទឹកទុកធ្វើកសិកម្ម និងជីកប្រព័ន្ធប្រឡាយក្បែរស្រែ ដើម្បីជំរុញឲ្យវិស័យកសិកម្មអាចដាំដុះបាន និងមានទឹកគ្រប់គ្រាន់អាចផ្គត់ផ្គង់ដំណាំកសិកម្ម និងមិនប៉ះពាល់ដល់សន្តិសុខស្បៀង។
ស្រះតូចៗបានជីកនៅក្នុងដីស្រែមួយចំនួន និងការបែងចែកដីស្រែជាថ្នាលតូចៗ ឃើញមានការធ្វើបែបនេះចាប់ពីស្រុកបរសេដ្ឋ ខេត្តកំពង់ស្ពឺ ទៅខេត្តតាកែវ រហូតដល់ស្រុកដងទង់ នៃខេត្តកំពត។
ការជីកស្រះនៅក្នុងស្រែ និងបែងចែកដីស្រែជាចំណែកតូចៗនេះ ត្រូវបានតំណាងសហគមន៍រតនៈពលរដ្ឋសាមគ្គី លោក អ៊ួន សុផល រស់នៅភូមិខ្ជាយខាងលិច ឃុំដំណាក់សុក្រំ ស្រុកដងទង់ ខេត្តកំពត ឲ្យដឹងថា មកពីបញ្ហាខ្វះទឹកធ្វើស្រែ។ លោកថា ពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំ កម្ដៅថ្ងៃក្តៅខុសពីធម្មតាធ្វើឲ្យដីស្រែកាន់តែស្ងួតទឹក បើកសិករមិនចេះបែងចែកដីជាផ្នែកតូចៗទេ ទឹកក្នុងស្រែមិនអាចបែងចែកបានគ្រប់គ្រាន់ក្នុងដីទំហំធំនោះឡើយ។ មូលហេតុនេះ ទើបសហគមន៍រតនៈពលរដ្ឋសាមគ្គី នាំគ្នាជីកស្រះក្នុងស្រែ និងជីកប្រព័ន្ធប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងជុំវិញស្រែ ដើម្បីសន្សំទឹកទុក៖ «ការជីកស្រះនេះ ដោយសារយើងជាកសិករ សំខាន់បំផុតគឺទឹក។ បើយើងមានទឹក យើងអាចដាំដំណាំផ្សេងៗអីបានឈើហូបផ្លែ យើងក៏អាចដាំឪឡឹក ត្រសក់ សណ្ដែក ជាដើម។ ហើយមួយទៀតយើងងាយស្រួលក្នុងការយកទឹកស្រះនេះយកមកស្ទូងទាន់រដូវដើមឆ្នាំដែរ យកទឹកនោះមកសាបព្រោះនៅរដូវដើមឆ្នាំដែរ»។
លោក អ៊ួន សុផល បន្តថា ជីកស្រះក្នុងស្រែមានប្រយោជន៍ច្រើនយ៉ាង ដូចជាអាចសន្សំទឹកទុក និងរំដោះទឹកពីស្រែពេលទឹកជន់ខ្លាំង ពិសេសបើមានទឹក គឺអាចចិញ្ចឹមត្រី កង្កែបក្នុងស្រះ ជួយបង្កើនមុខម្ហូបក្នុងគ្រួសារ ហើយទឹកនោះក៏អាចបូមយកទៅស្រោចដំណាំបន្លែ និងដើមឈើហូបផ្លែផ្សេងទៀតបានមួយចំនួនដែរ នៅពេលមានស្រះក្នុងស្រែបែបនេះ៖ «នៅពេលដែលភ្លៀងធ្លាក់ខ្លាំង ពេលដែលយើងកំពុងដាំដំណាំ គឺយើងអាចបាចទឹកចេញពីស្រែឲ្យចូលទៅក្នុងស្រះ កុំឲ្យវាជាំទឹក។ ទី៣ ទៀត នៅពេលដែលទឹកជំនន់ខ្លាំង បើសិនជាភ្លៀងល្មមៗគេគ្រប់គ្នាដែលអត់មានស្រះ មានប្រព័ន្ធអ៊ីចឹង គឺវាអាចលិច ឬអាចជាំទឹកដំណាំអ៊ីចឹង យើងអាចបើកមកហូរធ្លាក់ចូលអស់ គឺវាងាយស្រួលអ៊ីចឹង»។
លោក អ៊ួន សុផល អះអាងថា គាត់ចាប់ផ្ដើមជីកស្រះក្នុងស្រែនេះក្រោមការជួយណែនាំពីអង្គការសេដាក តាមរយៈការបណ្តុះបណ្តាលផង និងតាមការបញ្ជូនទៅទស្សនកិច្ចសិក្សាយកបទពិសោធន៍ពីកសិករនៅតំបន់ផ្សេង មករៀបចំជាប្រព័ន្ធធារាសាស្ត្រក្នុងស្រែនេះឡើង។ លោកថា ការធ្វើបែបនេះ ដើម្បីឲ្យវិស័យកសិកម្មតាមគ្រួសារ នៅតែអាចផ្គត់ផ្គង់ស្បៀងបានគ្រប់គ្រាន់ ទោះបីអាកាសធាតុប្រែប្រួលខ្លាំងយ៉ាងណាក្តី។ ទន្ទឹមនោះ ជាការត្រៀមលក្ខណៈទប់ទល់ការឡើងកម្ដៅផែនដីពីមួយឆ្នាំទៅមួយឆ្នាំបានប្រសើរដែរ នៅពេលមានទឹកដក់នៅក្នុងដី៖ «យើងធ្លាប់មានមេរៀនពីមុនមកនៅឆ្នាំ២០០៤ ខ្ញុំអត់ទាន់មានស្រះ មានប្រព័ន្ធប្រឡាយមានអីទាំងអស់ទេ នៅពេលនោះខ្ញុំធ្វើស្រែបានតិចតួចបំផុត ហើយពេលដែលរាំងទៅ គឺស្រូវវាស្កកអត់បានផលទៀត។ ប៉ុន្តែដល់ក្រោយៗមក ខ្ញុំអត់សូវមានបញ្ហារឿងទឹកទេ ព្រោះទឹកខ្ញុំជីកនេះ គឺមានជាប់រហូតតាំងពីចុងឆ្នាំរហូតដល់ដើមឆ្នាំវិញ យើងប្រើសន្សំសំចៃ»។
លោក អ៊ួន សុផល បន្តថា ក្រៅពីជីកស្រះ និងជីកប្រព័ន្ធប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងក្នុងស្រែ កសិករបានបែងចែកដីស្រែជាថ្នាលតូចៗ ងាយស្រួលពង្រាបដីដាំស្រូវតាមបច្ចេកទេស ប.វ.ស ផង។ លោកថា ការបំប្លែងដីស្រែពីធំមកតូចនេះ គឺឲ្យទឹកដក់ក្នុងស្រែគ្រប់តាមគុម្ពស្រូវសម្រាប់ការដុះលូតលាស់របស់ដំណាំស្រូវ ដែលដាំក្នុងស្រែតូចៗឲ្យមានទឹកគ្រប់គ្រាន់ផង។ លោកថា ជីកស្រះក្នុងស្រែ និងបែងចែកដីស្រែជាថ្នាលតូចៗនេះ បានកើតឡើងពីឆ្នាំ២០១៣-២០១៤ ហើយពង្រីកដល់ការអនុវត្តតគ្នាមកដល់ឆ្នាំ២០១៥ កាន់តែមានច្រើនឡើង ព្រោះការធ្វើស្រែកន្លងទៅជួបគ្រោះរាំងស្ងួតអូសបន្លាយ និងទឹកជន់ខុសប្រក្រតី។ លោកថា វិធីទាំងពីរនេះ វាឆ្លើយតបនឹងការចូលរួមបង្ការការប្រែប្រួលអាកាសធាតុ។
បន្ថែមលើនោះ ប្រធានអង្គការសេដាក បណ្ឌិត យ៉ង សាំងកុមារ ឲ្យដឹងថា ផលប្រយោជន៍នៃការជីកស្រះនាំឲ្យកសិករចំណេញទឹកប្រើប្រាស់ផង សត្វចិញ្ចឹមមានប្រយោជន៍កើតច្រើនផង ពិសេសទៅទៀត កសិករអាចដាំបន្លែក្នុងស្រះដែលជីកនោះបានដែរ។ លោកថា ក្រៅពីជីកស្រះក្នុងស្រែ កសិករអាចជីកប្រព័ន្ធប្រឡាយទឹកតូចព័ទ្ធជុំវិញដីស្រែរបស់ខ្លួន បង្ការការខ្វះទឹកជាយថាហេតុ៖ «បើសិនជាគាត់ជីកប្រឡាយជារឿងល្អមួយ វាអាចជួយក្នុងការគ្រប់គ្រងទឹក ប៉ុន្តែសំខាន់ជាងនេះទៀត បើសិនមានប្រឡាយនៅជាប់ជាមួយស្រះ មានប្រឡាយនៅជុំវិញស្រែប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងនៅក្នុងស្រែ ប៉ុន្តែប្រឡាយនោះវានាំគ្នាមកប្រសព្វជាមួយនឹងស្រះអ៊ីចឹង ប្រឡាយហ្នឹងវាជួយនាំទឹកមកស្រះ ហើយវាជួយបញ្ចេញទឹកពីស្រះវិញដែរ ហើយទន្ទឹមហ្នឹង ក៏មានប្រឡាយនៅខ្វាត់ខ្វែងក្នុងស្រែ ដល់ពេលខែដែលវាមានទឹកច្រើននោះ ដូចជាខែភ្ជុំខែអី ដល់ពេលវាភ្លៀងច្រើន វាធ្វើឲ្យទឹកពេញស្រែ នោះក៏ជាកន្លែងដែលត្រីវាហែលចុះឡើងអ៊ីចឹង។ ហើយក៏មានអ្នកខ្លះគេចិញ្ចឹមទា ក៏គេអាចលែងទា។ អ្នកខ្លះគេចិញ្ចឹមកង្កែប គេឲ្យវារស់នៅតាមប្រឡាយហ្នឹង»។
លោក យ៉ង សាំងកុមារ បន្តថា ការបណ្តុះបណ្តាល និងណែនាំឲ្យកសិករបំប្លែងដីស្រែដោយជីកស្រះសន្សំទឹកទុក គឺបានណែនាំពីឆ្នាំ១៩៩៧ មក ប៉ុន្តែកសិករមិនបានទៅអនុវត្តទេ ទើបតែបច្ចុប្បន្នអាកាសធាតុក្តៅខ្លាំង បណ្ដាលឲ្យទឹកភ្លៀងធ្លាក់រាយប៉ាយតិចច្រើនដោយដុំ ទើបកសិករចាប់ផ្ដើមងាកមកជីកស្រះក្នុងស្រែ និងជីកប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងក្បែរស្រែរបស់ខ្លួន ដោយអនុវត្តតាមគ្រួសារនៅឡើយ។ លោកថា មានកន្លែងខ្លះការជីកស្រះ និងប្រឡាយ គេបានអនុវត្តតាមសហគមន៍ ដើម្បីគ្រប់គ្រងទឹកបានច្រើនសម្រាប់បម្រើក្នុងវិស័យកសិកម្ម តាមសហគមន៍របស់គេ៖ «អ៊ីចឹងយើងរៀបចំឲ្យវាទៅជាប្រព័ន្ធចម្រុះមួយ ហើយក្រោយមកយើងហៅវាថាប្រព័ន្ធ ស៤។ ទី១ មានស្រះ ទី២មានសួន ទី៣ មានស្រែ និងទី៤ មានសត្វ យើងបញ្ចូលសត្វក្នុងប្រព័ន្ធចម្រុះហ្នឹង។ ហើយអាហ្នឹង គឺវាឆ្លើយតបនឹងការផ្លាស់ប្ដូរអាកាសធាតុ។ ប៉ុន្តែបើកសិករគាត់ហ៊ានបំប្លែងដីស្រែរបស់គាត់ទៅតាមគោលការណ៍ ស៤ មានស្រះមានអីហ្នឹង។ អ៊ីចឹងវាអាចជួយឲ្យគាត់ហ្នឹងបន្ស៊ាំក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរអាកាសធាតុ ហើយមិនត្រឹមតែជួយឲ្យបន្ស៊ាំក្នុងការផ្លាស់ប្ដូរអាកាសធាតុទេ ក៏វាជួយក្នុងបញ្ហាហ្នឹងដែរ ព្រោះវាអាចជួយឲ្យបរិយាកាសល្អជុំវិញ ជួយឲ្យមានភាពត្រជាក់អ៊ីចឹង»។
លោក យ៉ង សាំងកុមារ បន្តថា កសិករដែលបានបំប្លែងដីស្រែរបស់ខ្លួនដោយជីកស្រះក្នុងស្រែ និងជីកប្រឡាយខ្វាត់ខ្វែងក្បែរស្រែរបស់ខ្លួន ទើបតែមានអ្នកអនុវត្តប្រមាណជា ១ពាន់គ្រួសារប៉ុណ្ណោះ។
ចំណែក លោក អ៊ួន សុផល កសិករអង្គការសេដាក និងជាគ្រូផ្សព្វផ្សាយកសិកម្មអាស៊ាន អះអាងថា ក្រៅពីជីកស្រះក្នុងស្រែ និងជីកប្រឡាយព័ទ្ធជុំវិញស្រែ គាត់ក៏ត្រៀមលូច្រើនកង់ ដើម្បីត្រងទឹកភ្លៀងដែលធ្លាក់ពីដំបូលផ្ទះគាត់ ស្តុកទឹកទុកសម្រាប់ប្រើប្រាស់ឆ្លើយតបនឹងការប្រែប្រួលអាកាសធាតុដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖
ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។