មូលហេតុនិងផលវិបាកបណ្ដាលមកពីមេរោគស៊ាំថ្នាំឬស្គាល់ថ្នាំ
2015.01.08
គ្រូពេទ្យនិយាយថា បញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំ គឺជាបញ្ហាមួយដែលពួកគាត់ព្រួយបារម្ភនៅក្នុងអាជីពជាអ្នកព្យាបាលជំងឺ។ អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) បង្ហាញថា បញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំនេះ គឺមនុស្ស គ្រប់តំបន់ទូទាំងពិភពលោក ត្រូវប្រឈមមុខខ្លាំងទាំងពេលបច្ចុប្បន្ន និងពេលអនាគត។
តើបញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំមានស្ថានភាពដូចម្ដេចខ្លះ?
ក្នុងនាទីសុខភាពប្រចាំសប្ដាហ៍នៅពេលនេះ លោក ឡេង ម៉ាលី មានសេចក្ដីរាយការណ៍អំពីបញ្ហាស៊ាំថ្នាំដូចតទៅ៖
បញ្ហាមេរោគ ឬជំងឺស៊ាំនឹងថ្នាំ ឬជួនកាលគេហៅថា មេរោគស្គាល់ថ្នាំ គឺជាបញ្ហាមួយដែលគ្រូពេទ្យទាំងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា និងពិភពលោក កំពុងបារម្ភខ្លាំង។
គ្រូពេទ្យដែលពុះពារប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងមេរោគបង្កជំងឺ ឲ្យដឹងថា ពួកគាត់មានការប្រឈមនឹងវិជ្ជាជីវៈរបស់ខ្លួន ព្រោះមានជំងឺឆ្លងជាច្រើនកាន់តែពិបាកព្យាបាល ពេលមេរោគស៊ាំនឹងថ្នាំ។
ត្រង់ចំណុចនេះ គ្រូពេទ្យឯកទេសផ្នែកជំងឺមហារីកនៅមន្ទីរពេទ្យមិត្តភាពខ្មែរ-សូវៀត លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួយ សំណាង ថ្លែងថា បញ្ហានេះហើយទើបធ្វើឲ្យមជ្ឈដ្ឋានខ្លះយល់ថា គ្រូពេទ្យព្យាបាលចិញ្ចឹមជំងឺ៖ «កិត្តិយសរបស់គ្រូពេទ្យ ស្អីដែលពេទ្យចង់បាន គឺគ្រូពេទ្យពូកែ។ នរណាវិជ្ជាជីវៈអីក៏ចង់បានអ៊ីចឹងដែរ គឺចង់ឲ្យគេសរសើរថា ពូកែ។ នៅពេលហ្នឹងហើយដែលពេទ្យម្នាក់ៗប្រាកដជាដុតដៃដុតជើង ប្រាកដជាធ្វើអីទៅតាមបច្ចេកទេសហើយ។ ប៉ុន្តែការព្យាបាលមិនមែនដាក់ទៅបានដូចចិត្តយើងទេ។ បើសិនជាជំងឺរ៉ាំរ៉ៃដូចជារបេង គេត្រូវព្យាបាល ៦ខែ ៨ខែ បើរបេងឆ្អឹង ១ឆ្នាំទៅ ១ឆ្នាំកន្លះ។ តើនេះជាការចិញ្ចឹមជំងឺដែរឬ? គឺមិនមែនទេ។ គ្រូពេទ្យទាំងអស់នោះគេធ្វើទៅតាមបច្ចេកទេសរបស់គេហើយ គ្រាន់តែថាវាអត់ដូចចិត្តយើង។ នៅពេលសួរថា គ្រូពេទ្យមួយចិញ្ចឹមជំងឺ តើគ្រូពេទ្យហ្នឹងបាត់ Client (អតិថិជន) ទេ គឺដាច់។ យកចំណេញពីអ្នកជំងឺម្នាក់ យកអត់បានហើយ អ្នកជំងឺយកទៅផ្សព្វផ្សាយខាតClient (អតិថិជន) គាត់រាប់រយនាក់។ បើនិយាយពីផលចំណេញ គ្រូពេទ្យម្នាក់ៗគិតអ៊ីចឹង គេអត់ថាគ្រូពេទ្យខ្មែរចិញ្ចឹមជំងឺទេ»។
លោកវេជ្ជបណ្ឌិតពន្យល់បន្តថា អ្នកជំងឺដែលមានមេរោគស៊ាំថ្នាំនៅក្នុងខ្លួន មានផលវិបាកច្រើនពេលមកឲ្យគ្រូពេទ្យព្យាបាលជំងឺ ព្រោះគ្រូពេទ្យត្រូវការពេលវេលាព្យាបាលយូរ ហើយការព្យាបាលនោះទៀតសោតក៏មានភាពស្មុគស្មាញ៖ «ថារបេងយើងដឹងថារាប់ឆ្នាំ។ ឥឡូវឧទាហរណ៍ថាដំបៅមាត់ៗ ដោយសារវិទ្យាសាស្ត្រជឿនលឿន ដោយការយល់ដឹង ដោយសារពាណិជ្ជកម្ម អ្នកជំងឺមុននឹងជួបពេទ្យ ទិញថ្នាំលេបរួចហើយ។ នៅពេលនោះហើយ មេរោគនៅក្នុងខ្លួនយើងស្គាល់ថ្នាំ។ ពេលមេរោគស្គាល់ថ្នាំហ្នឹង បានន័យថា វារ៉េស៊ីស្តង់ (Resistance) ជាមួយថ្នាំ។ តាមគ្រូពេទ្យដឹងថា ថ្នាំណាមួយគ្រូពេទ្យអត់ប្រើទេ។ ប៉ុន្តែគ្រូពេទ្យទាំងគេទាំងខ្ញុំ មិនសរសេរអ័រដឺណង់ឲ្យអ្នកជំងឺទិញថ្នាំមួយគ្រាប់ ៥រៀលមុនដំបូងគេទេ។ ប្រាកដជាឲ្យទិញមួយគ្រាប់ ១ពាន់ ២ពាន់រៀលមុនហើយ»។
ការស៊ាំនឹងថ្នាំ គឺអាចកើតមានមេរោគគ្រប់ប្រភេទ គឺរាប់ទាំងមេរោគបាក់តេរី វីរុស មេរោគផ្សិត និងប៉ារ៉ាស៊ីត។
របាយការណ៍របស់មជ្ឈមណ្ឌលគ្រប់គ្រង និងបង្ការជំងឺឆ្លងនៃសហរដ្ឋអាមេរិក (CDC) នៅឆ្នាំ២០១៣ បង្ហាញថា នៅក្នុងសហរដ្ឋអាមេរិក ក្នុងមួយឆ្នាំៗមានមនុស្សយ៉ាងហោចណាស់ ២លាននាក់ បានឆ្លងមេរោគបាក់តេរីដែលស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះ (Antibiotics) ហើយយ៉ាងហោចណាស់មានមនុស្ស ២៣ម៉ឺននាក់ស្លាប់ជារៀងរាល់ឆ្នាំដោយសារតែជំងឺដែលបណ្ដាលមកពីមេរោគស៊ាំនឹងថ្នាំផ្សះដោយផ្ទាល់។ នៅមានមនុស្សជាច្រើន បានស្លាប់ដោយសារផលវិបាកនៃជំងឺដែលបង្កឡើងដោយមេរោគស៊ាំថ្នាំ។
តើមូលហេតុអ្វីខ្លះដែលនាំឲ្យមេរោគស៊ាំថ្នាំ?
លោកវេជ្ជបណ្ឌិត គួយ សំណាង មានប្រសាសន៍ថា មូលហេតុដែលនាំឲ្យមានបញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំ ជាចម្បង គឺបណ្ដាលមកពីការប្រើថ្នាំមិនបានត្រឹមត្រូវតាមកម្រិតដូស (Dose)៖ «មូលហេតុទីមួយ វារ៉េស៊ីស្តង់ ណាទូរ៉ែល (Naturel)។ បានន័យថា ថ្នាំហ្នឹងមិនអាចវាបានតាំងពីកំណើត។ ហេតុផលទីពីរ គឺមកពីយើងប្រើប្រាស់។ មកពីអ្នកជំងឺ ឧបមាថា ថ្នាំហ្នឹងគេត្រូវប្រើ ៣ក្រាម គាត់ទៅទិញនៅហ្វាម៉ាស៊ី ហ្វាម៉ាស៊ីគេឲ្យតែ ១ក្រាមកន្លះ ឬ ១ក្រាម។ លេបទៅគ្រាន់តែសម្រន់។ ប្រើបានតែមួយអាទិត្យ។ ចូលដល់អាទិត្យទីពីរ ប្រើថ្នាំហ្នឹងលែងត្រូវ។ បានន័យថា មេរោគហ្នឹងស្គាល់ហើយ ទៅទិញហ្វាម៉ាស៊ី ថ្នាំមួយទៀតមកប្រើ។ ត្រូវប្រើ ២ក្រាម គេឲ្យតែ ១ក្រាម ឬកន្លះក្រាម ឲ្យទៅអស់មួយមុខទៀត។ ដល់ពេលទីបី គ្រូពេទ្យមិនដឹងថា រ៉េស៊ីស្តង់ ឬមិនរ៉េស៊ីស្តង់ទេ ប្រាកដជាគ្រូពេទ្យរើសយកថ្នាំដដែលហ្នឹងមកប្រើទៀតហើយ។ នៅនោះហើយ ដើម្បីមើលប្រសិទ្ធភាពរបស់ថ្នាំ គឺត្រូវការពេលវេលាពី ៤៨ ទៅ ៧២ម៉ោង។ យ៉ាងអន់ក៏ ៤៨ម៉ោងដែរ។ បានន័យថា ២ថ្ងៃ។ បើសិនជា ២ថ្ងៃហ្នឹងអត់ត្រូវ គឺត្រូវគ្រូពេទ្យដូរថ្នាំ។ ពេលហ្នឹងហើយដែលត្រូវប្រឈមថា គ្រូពេទ្យចិញ្ចឹមជំងឺ។ រឿងហ្នឹងយើងជួបប្រចាំថ្ងៃ។ យើងត្រូវគ្រូពេទ្យ និងអ្នកជំងឺយល់គ្នា ហើយបើរឹតតែល្អទៀត អ្នកជំងឺត្រូវថែរក្សាសម្បកថ្នាំ ឬក៏អ័រដឺណង់ ដែលយើងធ្លាប់ប្រើយកមកបង្ហាញគ្រូពេទ្យ នោះជាការចំណេញ ដើម្បីឲ្យដឹងថា យើងឈឺអ៊ីចឹង យើងប្រើថ្នាំអ៊ីចឹង អត់ត្រូវទេ។ អ៊ីចឹងកុំប្រើថ្នាំហ្នឹងទៀត»។
ម្យ៉ាងទៀតការលេបថ្នាំមិនបានគ្រប់ចំនួនថ្ងៃដែលត្រូវលេប ក៏ជាមូលហេតុមួយទៀតដែរដែលនាំឲ្យមេរោគស៊ាំថ្នាំ។ ការលេបថ្នាំមិនបានត្រឹមត្រូវតាមកម្រិត និងចំនួនថ្ងៃដែលវេជ្ជបណ្ឌិតបញ្ជា ធ្វើឲ្យមេរោគបង្កជំងឺដែលគ្រាន់តែសន្លប់ អាចផ្លាស់ប្ដូរ ឬបម្លែងខ្លួនរបស់វាទៅជាមេរោគខ្លាំង ហើយឈ្នះប្រសិទ្ធភាពថ្នាំ ឬក៏ថ្នាំនោះអស់ប្រសិទ្ធភាពតែម្ដង។ នៅពេលនោះ មេរោគមិនត្រឹមតែមិនងាប់ដោយសារថ្នាំទេ វាថែមទាំងអាចលូតលាស់ និងបំបែកខ្លួនច្រើនថែមទៀតផង។ ប្រការនេះ ធ្វើឲ្យជំងឺមួយចំនួនរឹតតែពិបាកព្យាបាលជាងមុន។
មន្ត្រីត្រួតពិនិត្យបញ្ហាស៊ាំថ្នាំនៃអង្គការសុខភាពពិភពលោក លោកវេជ្ជបណ្ឌិត កេអ៊ីជី ហ៊្វូគូដា (Keiji Fukuda) បង្ហាញថា បញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំ គឺជាបញ្ហាព្រួយបារម្ភចម្បងមួយ ពីព្រោះមេរោគស៊ាំថ្នាំនោះអាចសម្លាប់អ្នកជំងឺ អាចឆ្លងទៅអ្នកដទៃ និងធ្វើឲ្យមានការចំណាយថវិកាច្រើន ទាំងសម្រាប់បុគ្គល និងសហគមន៍។
អង្គការសុខភាពពិភពលោក បញ្ជាក់ថា ថ្នាំដែលមានគុណភាពអន់ ការចេញវេជ្ជបញ្ជាខុស ការបង្ការ និងការគ្រប់គ្រងជំងឺឆ្លងមិនបានល្អ គឺសុទ្ធតែជាកត្តានាំឲ្យមានបញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំ។ ក្រៅពីនេះ ការប្រើប្រាស់ថ្នាំផ្សះ ឬ អង់ប៊ីយ៉ូទិក (Antibiotics) មិនត្រឹមត្រូវសម្រាប់សត្វពាហនៈ ដើម្បីការលូតលាស់ធំធាត់ និងបង្ការជំងឺសត្វ ក៏ជាកត្តាជំរុញឲ្យមានមេរោគស៊ាំថ្នាំដែរ ព្រោះមេរោគដែលស៊ាំថ្នាំពីការប្រើប្រាស់ថ្នាំផ្សះ ឬ អង់ប៊ីយ៉ូទិក (Antibiotics) មិនត្រឹមត្រូវសម្រាប់សត្វពាហនៈនោះ អាចឆ្លងមកមនុស្សតាមរយៈជំងឺដែលឆ្លងតាមម្ហូបអាហារ។
ផលវិបាកពីភាពស៊ាំថ្នាំរបស់មេរោគ គឺធ្វើឲ្យមានផលវិបាកដល់សង្គមធ្ងន់ធ្ងរ ទាំងសេដ្ឋកិច្ច ដែលត្រូវចំណាយថវិកាច្រើនសម្រាប់ព្យាបាលជំងឺនីមួយៗ និងធ្វើឲ្យមានការលំបាកដល់ការគ្រប់គ្រងជំងឺទៀតផង មានជាអាទិ៍ ជំងឺរបេង គ្រុនចាញ់ និងមេរោគអេដស៍ ជាដើម។ នៅប្រទេសធំៗខ្លះ បានចំណាយថវិកាទាំងផ្ទាល់ និងប្រយោល រាប់ពាន់ពាន់លានដុល្លារសម្រាប់បញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំនេះ។
តើធ្វើយ៉ាងណាដើម្បីបង្ការកុំឲ្យមេរោគស៊ាំថ្នាំបាន?
គ្រូពេទ្យណែនាំឲ្យរក្សាអនាម័យផ្ទាល់ខ្លួន និងអនាម័យសាធារណៈឲ្យបានល្អប្រសើរ និងត្រូវប្រើប្រាស់ទឹកស្អាត ដើម្បីកុំឲ្យមានជំងឺ ត្រូវទទួលថ្នាំបង្ការឲ្យបានគ្រប់ចំនួន ព្រោះការបង្ការជំងឺ ក៏ជាមធ្យោបាយមួយ ជួយក្នុងការបង្ការកុំឲ្យមានបញ្ហាមេរោគស៊ាំថ្នាំដែរ ត្រូវបង្ការកុំឲ្យឆ្លងជំងឺនៅក្នុងមន្ទីរពេទ្យ សហគមន៍ និងក្នុងចំណីអាហារ ចៀសវាង ឬកាត់បន្ថយការប្រើថ្នាំផ្សះដែលមិនចាំបាច់។
អ្វីដែលលោកអ្នកអាចអនុវត្តបាន គឺទី១ ប្រើថ្នាំផ្សះតាមតែគ្រូពេទ្យណែនាំ ឬវេជ្ជបញ្ជា។ ទី២ លេបថ្នាំឲ្យគ្រប់ចំនួន ទាំងកម្រិតដូស (Dose) និងចំនួនថ្ងៃតាមវេជ្ជបញ្ជា ទោះជាលោកអ្នកបានស្រួលខ្លួន ឬធូរស្បើយខ្លះហើយក៏ដោយ។ ទី៣ មិនត្រូវប្រើថ្នាំផ្សះរួមជាមួយអ្នកដទៃឡើយ ហើយក៏មិនត្រូវប្រើថ្នាំផ្សះដែលសល់ពីវេជ្ជបញ្ជាមុនៗដែរ។
អង្គការសុខភាពពិភពលោក សង្កត់ធ្ងន់ថា ប្រសិនបើយើងមិនចូលរួមទប់ស្កាត់បញ្ហានេះទេ នោះនឹងមានន័យថា នៅពេលអនាគត យើងនឹងអាចស្លាប់បានដោយគ្រាន់តែមានជំងឺ ឬរបួសបន្តិចបន្តួច ព្រោះគ្មានថ្នាំសម្លាប់មេរោគបាន៕