យុទ្ធសាស្ត្របង្ការជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន
2017.02.16
មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត បានបើកយុទ្ធនាការលើកទី៨ ប្រយុទ្ធប្រឆាំងនឹងជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន។ យុទ្ធនាការនេះ បានចាប់ផ្ដើមបើកឲ្យពលរដ្ឋចុះឈ្មោះពិនិត្យនិងធ្វើតេស្តដោយឥតគិតថ្លៃរយៈពេល ១ខែ ចាប់ពីថ្ងៃទី៨ កុម្ភៈ រហូតដល់ថ្ងៃទី៨ ខែមីនា។
តើអ្វីទៅជាជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន? តើមានយុទ្ធសាស្ត្រអ្វីខ្លះដើម្បីបង្ការជំងឺនេះ?
នៅប្រទេសកម្ពុជា អត្រាកើត និងអត្រាមរណភាពដោយជំងឺមហារីកមាត់ស្បូនកំពុងមានអត្រាខ្ពស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍។
របាយការណ៍ចុងក្រោយបំផុតរបស់អង្គការសុខភាពពិភពលោក (WHO) ស្ដីអំពីជំងឺមហារីកមាត់ស្បូននៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ បានឲ្យដឹងថា ប្រទេសកម្ពុជា មានអត្រាកើត និងអត្រាមរណភាពដោយសារជំងឺនេះខ្ពស់ជាងគេបំផុតនៅក្នុងតំបន់អាស៊ីអាគ្នេយ៍ទាំង ១០ប្រទេស ក្នុងនោះស្ត្រីប្រហែល ១.៥០០នាក់ ក្នុងមួយឆ្នាំៗកើតជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន ហើយស្ត្រីប្រហែលជាង ៦០% បានទទួលមរណភាពដោយសារជំងឺនេះ។ ពោលគឺជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន គឺជាជំងឺមហារីកទី១ ដែលសម្លាប់ស្ត្រីច្រើនជាងគេបំផុតក្នុងចំណោមជំងឺមហារីកទាំងអស់។
ដើម្បីដោះស្រាយបញ្ហានេះ មន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត បានផ្ដល់ការអប់រំដល់ពលរដ្ឋអំពីការបង្ការជំងឺនេះ តាមរយៈការផ្សាយផ្ទាល់នៅលើគេហទំព័រមន្ទីរពេទ្យ ដោយមានការពន្យល់ពីវេជ្ជបណ្ឌិតឯកទេស កាលពីថ្ងៃទី៧ ខែកុម្ភៈ។
តើអ្វីទៅជាមាត់ស្បូន?
ប្រធានផ្នែកវិភាគកោសិកាមហារីកនៃមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ហាវ មនីរត្ន បានពន្យល់ថា ស្បូនទាំងមូលគឺចែកចេញជា ២ផ្នែក គឺតួស្បូនផ្នែកខាងលើ និងមាត់ស្បូន ឬកស្បូនផ្នែកខាងក្រោម។ មាត់ស្បូន ឬកស្បូនគឺជាផ្នែកមួយពីទ្វារមាសស្ត្រីទៅតួស្បូនខាងក្នុង។ ចំណែកមាត់ស្បូន គឺជាកន្លែងដែលរងការប៉ះទង្គិចនូវការឆ្លងមេរោគជាច្រើននៅពេលមានសកម្មភាពរួមភេទ ពេលនោះហើយគឺមានមេរោគម្យ៉ាងដែលជាមូលហេតុបង្កឲ្យមានជំងឺមហារីក៖ «នៅពេលដែលស្ត្រីចាប់ផ្ដើមសកម្មភាពផ្លូវភេទ មានការឆ្លងមេរោគជាច្រើនក្នុងនោះមានដូចជា មេរោគជាច្រើនដែលនៅក្នុងនោះមានមេរោគ ដែលគេហៅកាត់ថា HPV ដែលបង្កើតឲ្យទៅជាជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន។ នៅពេលដែលស្ត្រីឆ្លងមេរោគនេះ រយៈពេលច្រើនខែច្រើនឆ្នាំទៅ កោសិកានៅលើមាត់ស្បូនស្ត្រីនឹងមានបម្រែបម្រួលខុសពីធម្មតា ហើយនឹងអាចកើតទៅជាដុំមហារីកដែលយើងហៅថាដំបៅមហារីកនេះឯង»។
គ្រូពេទ្យដដែលបានប្រាប់ទៀតថា មេរោគប្រភេទអេច្ឆ.ភី.វី (HPV) ដែលជាប្រភេទមេរោគម្យ៉ាងបង្កឲ្យមានជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន មានការបែងចែកជា ២ក្រុមធំៗ គឺក្រុមស្លូត និងក្រុមកាច ហើយស្ត្រីអាចកត់សម្គាល់រោគសញ្ញានៅលើអវយវៈភេទ៖ «ក្រុមស្លូតហៅថា lowrise HPV ហើយក្រុមកាច Highrise HPV។ មេរោគ HPV ប្រភេទស្លូត មិនបង្កឲ្យទៅជាមហារីកមាត់ស្បូនទេ ផ្ទុយទៅវិញវាបង្កឲ្យកើតកន្ទួលនៅលើប្រដាប់ភេទខាងក្រៅ ឬមួយប្រដាប់ភេទខាងក្នុង ដែលភាសាខ្មែរគេហៅសាមញ្ញថា សិរមាន់ វាមានរាងរីកស្គុសស្គាយដូចសិរមាន់អ៊ីចឹង។ ផ្ទុយទៅវិញមេរោគ HPV ប្រភេទ Highrise នឹងនាំឲ្យស្ត្រីកើតទៅជាកោសិកាធម្មតានៅលើមាត់ស្បូន ហើយប៉ុន្មានឆ្នាំក្រោយមកនឹងអាចនាំឲ្យស្ត្រីកើតជាមហារីកមាត់ស្បូនបាន»។
ដើម្បីបង្ការជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន គ្រូពេទ្យបានផ្ដល់អនុសាសន៍មួយចំនួន។
អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ហាវ មនីរត្ន បានបែងចែកវិធីបង្ការជា ៣វិធីសាស្ត្រធំៗគឺ សម្រាប់កុមារីដែលមិនទាន់ឆ្លងកាត់សកម្មភាពផ្លូវភេទ មានអាយុចាប់ពី ៩ឆ្នាំឡើង គឺត្រូវចាក់ថ្នាំបង្ការ ឬវ៉ាក់សាំងប្រឆាំងមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី ដែលថ្នាំនេះ មាននៅលើទីផ្សារសព្វថ្ងៃចំនួន ២ប្រភេទ។ វ៉ាក់សាំងទី១ មានឈ្មោះ សេវវ័រីច (Cervarix) និងវ៉ាក់សាំងទី២ មានឈ្មោះ ហ្គាដាស៊ីល (Gardasil)។
ក្រៅអំពីការចាក់វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺមហារីកមាត់ស្បូននេះ វិធីសាស្ត្រទី២ គឺការពិនិត្យមាត់ស្បូនឲ្យបានទៀងទាត់។ រីឯទី៣ ចំពោះស្ត្រីដែលមានដៃគូរួមភេទហើយ គួរតែទៅពិនិត្យមាត់ស្បូន ជារៀងរាល់ ២ ឬ ៣ឆ្នាំម្ដង។ រីឯការធ្វើតេស្តនេះឯង បើសិនជារកឃើញសញ្ញាអវិជ្ជមាន មានន័យថា ស្ត្រីមិនមានផ្ទុកមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី កាចសាហាវនោះទេ ស្ត្រីគួរតែទៅតាមដានមាត់ស្បូនជារៀងរាល់ ៣ឆ្នាំ ទៅ ៥ឆ្នាំម្ដង។ ចំណែកការធ្វើតេស្តនេះ គឺមានភាពងាយស្រួលដោយគ្រូពេទ្យឯកទេសគ្រាន់តែចំណាយពេលប្រមាណ ១០នាទី ក្នុងការពិនិត្យមាត់ស្បូន និងបៀកយកកោសិកាមាត់ស្បូន ដើម្បីស្វែងរកថា តើកោសិកាមាត់ស្បូនស្ត្រីមានផ្ទុកមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី កាចសាហាវដែរឬទេ។
សូមលោកនាងស្ដាប់ការពន្យល់របស់គ្រូពេទ្យដូច្នេះ៖ «ប្រសិនបើលទ្ធផលនៃតេស្ត HPV នេះ គឺជាលទ្ធផលវិជ្ជមានមានន័យថា ស្ត្រីផ្ទុកមេរោគ HPV កាចសាហាវហើយ ដូច្នេះគាត់មានហានិភ័យក្នុងការកើតមហារីកមាត់ស្បូននៅថ្ងៃក្រោយ។ ដូច្នេះគ្រូពេទ្យចង់ដឹងថា កោសិកាមាត់ស្បូនរបស់គាត់បម្រែបម្រួល ឬមិនប្រក្រតីហើយឬនៅ? ដូច្នេះការធ្វើ ផេបស្មៀ អាចឲ្យគ្រូពេទ្យចាប់បានកោសិកាដែលមានបម្រែបម្រួលខុសប្រក្រតីដំណាក់កាលដំបូងៗ ដែលមិនទាន់កើតជាកោសិកាមហារីកដែលយើងហៅថា ដំបៅត្រៀមមហារីកនោះការព្យាបាលមានប្រសិទ្ធភាពបំផុត គឺច្រឹបមាត់ស្បូនកន្លែងដំបៅនោះចេញ ធ្វើការបង្ការមិនឲ្យកន្លែងដំបៅនោះក្លាយជាដំបៅមហារីកទេ»។
ការចាក់ថ្នាំបង្ការគឺស្ត្រីនឹងរងផលប៉ះពាល់បន្តិចបន្តួចក្រោយការចាក់នោះ ដូចជា អ្នកចាក់អាចឈឺត្រង់សាច់ដុំដៃ ២ថ្ងៃ ទៅ ៣ថ្ងៃ ឬដល់១សប្ដាហ៍ អាចមានអាការៈក្ដៅខ្លួន រមាស់ និងអាចវិលមុខជាដើម ប៉ុន្តែមិនបង្កឲ្យមានបញ្ហាអ្វីជាធំដុំនោះទេ។
ប្រធានផ្នែកវិភាគកោសិកាមហារីកនៃមន្ទីរពេទ្យកាល់ម៉ែត អ្នកស្រីវេជ្ជបណ្ឌិត ហាវ មនីរត្ន ថ្លែងថា ការចាក់ថ្នាំប្រឆាំងមេរោគមហារីកមាត់ស្បូននេះ សម្រាប់កុមារីដែលមានអាយុពី ៩ឆ្នាំ ទៅ ១៤ឆ្នាំ គឺចាក់ចំនួន ២ដង មិនមានការចាក់រំលឹកឡើងវិញទេ ហើយស្ត្រីត្រូវចាក់ ៣ដង តាមកំណត់របស់គ្រូពេទ្យ។
អ្វីដែលសំខាន់នោះ គ្រូពេទ្យជំនាញមិនតម្រូវឲ្យស្ត្រីចាក់ថ្នាំប្រឆាំងមេរោគមហារីកនេះ នៅអំឡុងពេលមានផ្ទៃពោះនោះទេ ប៉ុន្តែបើសិនជាស្ត្រីដល់ពេលណាត់ជួបគ្រូពេទ្យដើម្បីចាក់ ហើយគាត់មានផ្ទៃពោះនោះ ស្ត្រីអាចពន្យារការចាក់រហូតដល់សម្រាលបុត្ររួច រីឯប្រសិទ្ធភាពថ្នាំនៅរក្សាបានដូចដើម។
តើការឆ្លងមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី នេះ មានរោគសញ្ញាអ្វីខ្លះ?
ជាចម្លើយរបស់គ្រូពេទ្យគឺ ការផ្ទុកមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី នៅនឹងមាត់ស្បូន ហើយមេរោគ អេច្ឆ.ភី.វី ធ្វើឲ្យស្ត្រីកើតដំបៅត្រៀមមហារីកមាត់ស្បូនក៏ដោយ ក៏ស្ត្រីគ្មានរោគសញ្ញាអ្វីទាំងអស់។ ប៉ុន្តែរោគសញ្ញាធ្លាក់ឈាមនឹងកើតមានឡើងនៅពេលដែលស្ត្រីចាប់ផ្ដើមមានជំងឺមហារីកហើយ ដូច្នេះបើសិនជាទុករហូតដល់ស្ត្រីមានរោគសញ្ញាគឺជាដំណាក់កាលយឺតពេល។
គ្រូពេទ្យបញ្ជាក់ថា ការចាក់ថ្នាំបង្ការការពារជំងឺមហារីកមាត់ស្បូន គឺអ្នកចាក់មិនអាចការពារជំងឺមហារីកនៅកន្លែងផ្សេងៗនៃរាងកាយបានទេ។
ទោះជាយ៉ាងណា ស្ត្រីដែលបានចាក់វ៉ាក់សាំងរួចហើយ ទាំងមុនពេលនិងក្រោយពេលមានសកម្មភាពផ្លូវភេទក៏ដោយ វ៉ាក់សាំងបង្ការជំងឺមហារីកមាត់ស្បូននេះ គឺពុំមានប្រសិទ្ធភាពមិនដល់១០០% ទេ ដូច្នេះគ្រប់ស្ត្រីដែលបានចាក់វ៉ាក់សាំងហើយនៅពេលដែលគាត់មានដៃគូរួមភេទដាច់ខាតត្រូវតែពិនិត្យមាត់ស្បូនជាប្រចាំ។ និយាយឲ្យខ្លី ការការពារជំងឺមហារីកមាត់ស្បូនឲ្យមានប្រសិទ្ធភាព ១០០% បាននោះ គឺចាំបាច់ត្រូវគួបការចាក់វ៉ាក់សាំង និងការពិនិត្យមាត់ស្បូនថែមទៀត៕