Đức Đạt Lai Lạt Ma, vị lãnh đạo tinh thần của người dân Tây Tạng dự tính ghé thăm bang Arunachal Pradesh của Ấn vào tháng 11 sắp tới. Chuyến đi nếu thành hình, chắc chắn sẽ gặp phản ứng chống đối của Bắc Kinh, vì khu vực Ngài định đến thăm là vùng đất đang tranh chấp chủ quyền giữa Ấn Độ và Trung Quốc, đang gây khó khăn cho mối quan hệ giữa New Delhi và Bắc Kinh.
Năm mươi năm trước đây, Arunachal Pradesh là tuyến đường Đức Đạt Lai Lạt Ma dùng khi Ngài trốn từ Tây Tạng sang đất Ấn. Thông cáo do văn phòng của Ngài phổ biến tại New Delhi nói rằng Ngài sẽ trở lại để thuyết giảng và cầu nguyện. Thông cáo cũng nói rõ chuyến đi không nhắm vào mục đích chính trị, mà thuần túy chỉ là hoạt động về tôn giáo.
Thái độ Bắc Kinh
Quyết định thực hiện chuyến đi được loan báo đúng một tuần lễ sau khi Ngài hoàn tất chuyến viếng thăm và cầu nguyện tại Đài Loan, nơi Bắc Kinh xem là một tỉnh ly khai của Hoa Lục. Dưới cái nhìn của Bắc Kinh, Đức Đạt Lai Lạt Ma đang sử dụng chiêu bài tôn giáo và văn hóa để vận động quốc tế ủng hộ cho Tây Tạng độc lập, tách khỏi sự cai quản của Hoa Lục. Vì thế nên bất cứ khi nào chuyện Tây Tạng được nhắc đến, Trung Quốc đều đưa ra phát biểu y hệt nhau. Lần cuối cùng xảy ra cách đây chỉ vài ngày khi người phát ngôn Khổng Quan của Bộ Ngoại Giao Trung Quốc nói:
Về tương lai của Tây Tạng, tôi muốn dùng cơ hội này để khẳng định rõ lại là tôi không bao giờ có ý muốn đòi hỏi độc lập. Tôi chỉ đòi hỏi quyền được tự trị cho người dân Tây Tạng đang sinh sống ở Hoa Lục.
Đức Đạt Lai Lạt Ma
"Chúng tôi cực lực phản đối tất cả mọi ý đồ nhằm tách rời Tây Tạng khỏi Hoa Lục. Chính phủ chúng tôi cũng đã nhiều lần cảnh báo cộng đồng thế giới phải đề phòng những người chủ trương chia rẽ đất nước, lợi dụng danh nghĩa tôn giáo và văn hóa để đạt mục tiêu chính trị."
"Chủ trương chia rẽ đất nước" là cụm từ Bắc Kinh sử dụng để gọi Đức Đạt Lai Lạt Ma, cho dù vị lãnh đạo tinh thần của người dân Tây Tạng đã nhiều lần lên tiếng bác bỏ cáo buộc này.
"Về tương lai của Tây Tạng, tôi muốn dùng cơ hội này để khẳng định rõ lại là tôi không bao giờ có ý muốn đòi hỏi độc lập. Tôi chỉ đòi hỏi quyền được tự trị cho người dân Tây Tạng đang sinh sống ở Hoa Lục. Nếu giới lãnh đạo Trung Quốc vẫn còn hoài nghi về mục tiêu tôi theo đuổi, thì tôi đã nhiều lần giải bày rõ ràng cho họ và cho mọi người cùng hiểu. Tôi quyết định chọn giải pháp này vì tôi tin rằng sẽ giúp phát triển kinh tế, tạo thuận lợi nhất cho người dân Tây Tạng. Hơn thế nữa, tôi cũng chẳng hề có ý sẽ sử dụng những cam kết về tự trị để làm bàn đạp thúc đẩy cho Tây Tạng tự trị. Tôi đã nói đi nói lại nhiều lần về việc này, đã gửi thông điệp này đến các nhà lãnh đạo khác nhau của Hoa Lục, chẳng hạn như trong cuộc tiếp xúc diễn ra hồi năm 2002, tôi đã giải bày rất rõ cho đặc sứ của tôi biết rõ về lập trường của mình, để trình bày cho phía Trung Quốc hiểu. Dù vậy, Bắc Kinh vẫn tiếp tục rêu rao là tôi có ý đồ chính trị, muốn Tây Tạng được độc lập."
Một quyết định khôn khéo
Các nhà quan sát chính trị xem việc Đức Đạt Lai Lạt Ma thông báo sẽ đến thăm bang Arunachal Pradesh vào thời điểm chuyến viếng thăm Đài Loan của Ngài vẫn đang được thế giới nói tới là một quyết định thật khôn khéo.
Ông Bhaskar Roy giải thích thêm rằng với Bắc Kinh, sự có mặt của Đức Đạt Lai Lạt Ma ở Arunachal Pradesh chẳng khác gì họ để yên cho Ngài đặt chân lên lãnh thổ Hoa Lục, trong khi chính phủ Ấn cũng lâm vào thế khó xử nếu không cho Ngài đến thăm đất của mình.
Ông Bhaskar Roy, một chuyên gia về quan hệ Tây Tạng-Trung Quốc nhận định rằng cả Tây Tạng lẫn Bắc Kinh đều sử dụng đòn chính trị này thật khéo léo, tin chắc chuyến viếng thăm của Đức Đạt Lai Lạt Ma còn gây áp lực với cả Trung Quốc lẫn Ấn Độ. Ông Roy giải thích thêm rằng với Bắc Kinh, sự có mặt của Đức Đạt Lai Lạt Ma ở Arunachal Pradesh chẳng khác gì họ để yên cho Ngài đặt chân lên lãnh thổ Hoa Lục, trong khi chính phủ Ấn cũng lâm vào thế khó xử nếu không cho Ngài đến thăm đất của mình.
Áp lực quan hệ Ấn Trung
Chuyến đi cũng sẽ gây áp lực cho quan hệ giữa New Delhi và Bắc Kinh. Hồi 1962, hai nước từng giao tranh với nhau và dù quan hệ thương mại lẫn ngoại giao đã tốt đẹp hơn trước rất nhiều, nhưng rõ ràng hai bên vẫn chưa hoàn toàn tin cậy nhau.
Trong những năm gần đây Ấn và Trung Quốc đều dồn nỗ lưc để củng cố vị trí chính trị của họ trên bàn cờ khu vực lẫn thế giới, và đôi khi có những hành động chống đối nhau. Điển hình là báo chí Ấn vẫn liên tục đưa tin về những vụ binh sĩ Trung Quốc cố ý vượt biên giới xâm nhập sang lãnh thổ của Ấn, và chuyện Bắc Kinh không đồng ý cho Ngân Hàng Phát Triển Châu Á tài trợ những dự án phát triển ở bang Arunachal Pradesh, viện dẫn lý do đây là nơi hai quốc gia đang tranh chấp chủ quyền nên mọi trợ giúp của thế giới dưới bất kỳ hình thức nào đều phải đợi cho tới khi vấn đề được giải quyết xong giữa đôi bên.
Để đối lại, chính phủ Ấn đã bắt đầu chương trình cải tiến hệ thống giao thông dọc theo biên giới với Trung Quốc. Tháng Sáu vừa rồi, ông Thống Đốc bang cho hay đưa thêm 30,000 binh sĩ và một phi đội chiến đấu cơ tăng cường cho lực lượng biên phòng đang bảo vệ an ninh lãnh thổ.