Vấn đề này ra sao? Và vị thế của đồng đô Mỹ có thể như thế nào trong tương lai? Qua cuộc trao đổi với Thanh Quang, kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa từ California, Hoa Kỳ, cho biết:
Không còn được tín nhiệm?
Ông Nguyễn Xuân Nghĩa: Xuất phát đầu tiên là từ bài báo hôm 7 tháng 10 của The Independent của Anh, có nói về một phiên họp mà trong đó các ngân hàng trung ương của mấy quốc gia trong vùng vịnh Ả Rập cùng với Trung Quốc, Liên bang Nga, nước Nhật và nước Pháp bàn cãi với nhau và có thể nghĩ đến chuyện yết giá một số những hàng hóa họ mua bán chủ yếu, thí dụ như dầu thô, bằng những ngoại tệ khác thí dụ như đồng Euro hoặc bằng vàng, hoặc đồng ngoại tệ nào đó để thay đồng đô la. Nhưng ngay sau đó có sự phủ nhận xuất phát từ Saudi Arabia hay từ Liên bang Nga hay từ những quốc gia khác về chuyện đó.
Lý do không phải là vì đồng đô la mạnh, mà vì không có một ngoại tệ nào khác, chưa có một ngoại tệ nào khác hay phương tiện giao hoán nào khác có thể thay thế được.
KTG Nguyễn Xuân Nghĩa
Thanh Quang: Tình trạng Hoa Kỳ bị bội chi đáng ngại có thể ảnh hưởng tới vị thế của đồng đô la Mỹ ra sao?
Ông Nguyễn Xuân Nghĩa: Trước đây người ta cũng nêu lên vấn đề đó rồi, nhưng từ khi chính quyền Obama lên cầm quyền và tung ra 787 tỷ để kích thích kinh tế cộng với những quyết định về ngân sách của tài khóa 2008-2009 và tài khóa kế tiếp, với mức bội chi khổng lồ thì sự dự đoán trong 10 năm tới, gánh nặng công trái, tức là nợ của khu vực chính phủ Mỹ với tư nhân sẽ rất nhiều, rất nặng và vì vậy làm cho người ta thấy chính sách kinh tế của nước Mỹ trong giai đoạn hiện tại có tính chất vô trách nhiệm. Vì vậy họ không có tín nhiệm đồng đô la nữa. Ngoài Trung Quốc ra, nhiều quốc gia khác như Ấn Độ hoặc những quốc gia hạng nhì khác họ cũng lên tiếng, họ không muốn tín nhiệm đồng đô la nữa. Ngoài yếu tố kinh tế cũng có yếu tố chính trị nữa, muốn tác động vào để giảm bớt vai trò của nước Mỹ trong bối cảnh của cuộc khủng hoảng suy thoái kinh tế mà xuất phát từ cuộc khủng hoảng tài chính của nước Mỹ.
Chưa thay thế được
Thanh Quang: Nếu không phải đồng đô la không tiếp tục đóng vai trò chủ chốt phổ biến như lâu nay thì có loại ngoại tệ nào khác để thay thế đồng đô la không?
Ông Nguyễn Xuân Nghĩa: Thật ra thì có thể trong giai đoạn hiện tại, có thể nước Mỹ có một số những quyết định có tính chất gọi là đáng bàn cãi, mình không dám dùng chữ " vô trách nhiệm", thì thực tế ra tất cả các quốc gia trên thế giới có thể ngồi với nhau bàn cãi và lấy một quyết định có tính chất chính trị hay là ngoại giao, hay hành chánh nói là từ nay không xài đồng đô la nữa, thì quyết định đó cũng không đi tới đâu cả. Việc trên thế giới người ta sử dụng đồng đô la làm ngoại tệ phổ biến nhất với tính cách là một phương tiện để giao hoán, tức là trao đổi, một phương tiện tồn trữ tài sản xuất phát từ thực tế của kinh tế trên thế giới, chứ không phải từ một quyết định của bất cứ quốc gia nào, kể cả trong trường hợp của quỹ tiền tệ quốc tế hay là các định chế tài chính quốc tế. Lý do là trong hiện tại, trong chuyện cụ thể như không yết giá bán dầu bằng đồng đôla mà bằng đồng sterling hay đồng bảng của Anh hay bất cứ ngoại tệ nào khác thì các quốc gia kia họ cũng sẽ phải bán các ngoại tệ đó hoặc bán đôla để mua ngoại tệ đó, và dùng ngoại tệ đó mua dầu khí chẳng hạn. Tức là đồng đôla đó trong thực tế vẫn còn đang được sử dụng vì nó là phương tiện giao hoán, trao đổi phổ biến nhất. Và chuyện thứ nhì là trên thị trường tín dụng, tức là thị trường đi vay, tất cả tổng số những khoản trái phiếu, công khố phiếu của các quốc gia sau lưng Mỹ mà có phát hành ra vẫn chưa bằng trái phiếu của nước Mỹ. Tôi lấy ví dụ như trường hợp của một quốc gia như nước Anh hay bất cứ quốc gia nào khác của Âu châu cũng vậy, thị trường của họ không đủ lớn để có thể chấp nhận chuyện mua vào hay bán ra một lượng mấy chục tỷ đô la một ngày của giới đầu tư. Thành ra thị trường trái phiếu của Mỹ vẫn là thị trường lớn nhất, cho phép người ta tàng trữ tài sản của họ. Đầu tư mua bán dễ dàng hơn. Cái yếu tố thứ nhì là ngân hàng trung ương của Mỹ là định chế bảo vệ trị giá của đồng đô la. Nó có quyền ứng phí linh động hơn là ngân hàng trung ương, thí dụ như của Âu châu là cần sự tham khảo của 16 quốc gia trong khối Euro hoặc ngân hàng trung ương của Nhật Bản hay Trung Quốc, hay của các cường quốc khác. Thành ra định chế của Mỹ tức là hệ thống ngân hàng trung ương Mỹ có khả năng ứng phó linh động hơn và giải quyết vấn đề nhanh hơn, vì vậy nó bảo vệ cho một ưu điểm là mức lưu hoạt, là sự an toàn của sự đầu tư bằng đồng đô la của Mỹ. Do đó dù là lý do chính trị hay kinh tế, nhiều quốc gia có thể kết án đồng đô la thì đồng đô la vẫn sẽ còn tồn tại khá lâu như là một phương tiện giao hoán thông dụng nhất. Lý do không phải là vì đồng đô la mạnh, mà vì không có một ngoại tệ nào khác, chưa có một ngoại tệ nào khác hay phương tiện giao hoán nào khác có thể thay thế được, thưa ông.
Khi họ xuất khẩu thì họ vẫn phải đem đồng đô la trở về, và đồng đô la vì vậy vẫn có vị trí đó.
KTG Nguyễn Xuân Nghĩa
Thị trường Hoa Kỳ
Thanh Quang: Thưa ông, tương lai thế giới có thể ra sao nếu loại ngoại tệ phổ biến nhất hiện giờ, là đồng đô la Mỹ lại là của một nền kinh tế bội chi đáng ngại, công trái tăng cao ở Hoa Kỳ hiện nay?
Ông Nguyễn Xuân Nghĩa: Cái đó nó chỉ là cái ngọn thôi, tức là vị trí của một ngoại tệ nào để có thể thay thế đồng đô la, thí dụ như trong trường hợp mà người ta đã bàn cãi từ năm ngoái tới giờ, từ thượng đỉnh G20 tháng 11 năm ngoái đến giờ, là lấy ra quyền trích xuất ở trong quĩ tiền tệ quốc tế IMF là một ngoại tệ giao hoán, tức là nó trở thành một tiến chỉ, một tờ giấy bạc mà có sự tín nhiệm của người ta, thì thực tế nó vẫn chưa thay thế được. Tại vì thực tế đó là quan hệ kinh tế trên thế giới phải thay đổi thì cái vị trí nó mới thay đổi. Cho đến giờ này thì nước Mỹ vẫn là một nền kinh tế tương đối mạnh nhất và lại là thị trường mua bán nhiều nhất, thành ra các quốc gia đều tìm thấy một nguồn lợi của họ, họ dàn đầu máy phát triển của họ vào việc xuất khẩu hàng hóa vào nước Mỹ. Khi họ xuất khẩu thì họ vẫn phải đem đồng đô la trở về, và đồng đô la vì vậy vẫn có vị trí đó. Tôi nghĩ trong tương lai, chúng ta phải nghĩ đến nhiều thập niên nữa, nó có thể bị đánh đổ nếu có những nền kinh tế khác mạnh hơn và mua bán nhiều hơn ở trên thế giới. Đặc biệt là mua nhiều hơn thì lúc đó người ta sẽ cần những ngoại tệ của xứ đó để bán hàng cho xứ đó, tức là phải quân bình lại tình trạng rất bất thường hiện nay, là quốc gia nào cũng chỉ nhắm vào việc bán hàng cho Mỹ để làm sức mạnh của mình. Và vì phải bán hàng cho Mỹ, thắt lưng buộc bụng như Trung Quốc chẳng hạn, cuối cùng vẫn phải ôm đô la Mỹ về mà không biết làm gì cả ngay trong xứ của họ. Cuối cùng lại đầu tư ngược vào Mỹ để giúp cho nước Mỹ tiếp tục tiêu xài một cách vô trách nhiệm như vậy. Thành ra các quốc gia khác phải gia tăng khả năng tiêu thụ của họ, gia tăng sức mạnh của thị trường nội địa của họ và đừng lệ thuộc vào thị trường Mỹ nữa thì lúc bấy giờ họ mới bớt lệ thuộc vào đồng đô la.
Thanh Quang: Dạ, xin cám ơn kinh tế gia Nguyễn Xuân Nghĩa rất nhiều.