Từ cơ sở này, một số doanh nghiệp ngành lúa gạo e ngại, nhà đầu tư nứơc ngoài có tiềm lực tài chánh và công nghệ tiên tiến, sẽ chiếm lĩnh thị trường.
Từ chỗ là quốc gia nhập khẩu lương thực, Việt Nam đã trở thành cường quốc lúa gạo sau hai thập niên đổi mới theo hứơng kinh tế thị trường có sự điều tiết của Nhà nước. Mỗi năm cả nước sản xuất gần 40 triệu tấn lúa, trong đó chỉ riêng đồng bằng sông Cửu Long chi phối một nửa sản lượng và là nguồn cung cấp gạo xuất khẩu gạo chủ yếu.
Lợi nhuận từ chế biến gạo phân phối cho 86 triệu dân, cũng như xuất khẩu trên dưới 5 triệu tấn gạo mỗi năm, được mô tả là khá hấp dẫn và phần giá trị gia tăng lớn nhất nằm trong tay các doanh nghiệp.
Tuy vậy họat động sản xuất và chế biến lúa gạo ở Việt Nam vẫn còn lạc hậu như cách nay nửa thế kỷ. Cơ giới hóa nông nghiệp chỉ đáp ứng từ 10 tới 20% các công đoạn sản xuất, như máy cày, máy gặt, lò sấy.
Một trong các khâu quan trọng nhất là công nghệ sau thu họach với các hệ thống silo kho chứa hiện đại thì mới có sức chứa vài chục ngàn tấn gạo. Cả vùng đồng bằng sông Cửu Long, khả năng các kho chứa chỉ được dưới 1 triệu tấn và cũng chỉ là những nhà kho cũ kỹ.
Chính bởi vậy, mới có những ý kiến quan ngại nhà đầu tư nứơc ngoài sẽ nhảy vào để chia sẻ lợi nhuận với các doanh nghiệp Việt Nam.
Cạnh tranh & Hội nhập
Chúng tôi đặt câu hỏi này với TS Lê Đăng Doanh, chuyên gia kinh tế độc lập ở Hà Nội, ông từng giữ nhiều chức vụ chuyên môn cao cấp trong chính phủ VN:
"Theo tôi hi ểu t ới năm 2011 Vi ệt Nam th ực hi ện đ ầy đ ủ l ộ trình c ải cách gia nh ập WTO, vi ệc các doanh nghi ệp n ước ngoài có đ ược tham gia h ọat đ ộng xu ất kh ẩu hay không, thì còn là v ấn đ ề c ần đ ược xem xét b ởi vì g ạo là lo ại hàng hóa đ ặc bi ệt.
Cũng gi ống nh ư kinh doanh vàng, không ph ải là Vi ệt Nam gia nh ập WTO thì m ọi doanh nghi ệp n ước ngoài đ ược vào Vi ệt Nam m ở hi ệu bán vàng kinh doanh vàng, r ồi thì lũng đo ạn đ ồng ti ền và n ền tài chính Vi ệt Nam.
Tôi không nghĩ nh ư v ậy, cho nên tôi ch ỉ có th ể nói là đ ến năm 2011 t ất c ả các cam k ết s ẽ đ ược th ực hi ện, s ố doanh nghi ệp n ước ngoài hi ện di ện ở Vi ệt Nam s ẽ gia tăng."
TS Lê Đăng Doanh cũng đưa ra ví dụ tương tự, trong việc Việt Nam mở cửa thị trường tài chánh. Ông nói:
"Ví d ụ nh ư trong th ời gian v ừa qua chúng ta th ấy r ằng đã có v ề m ặt lý thuy ết là các ngân hàng n ước ngoài có th ể đ ược c ấp phép ở Vi ệt Nam, nh ưng th ực t ế vi ệc c ấp phép đó di ễn ra m ột cách r ất là v ừa ph ải, r ồi cu ộc kh ủng ho ảng tài chính ti ền t ệ tr ầm tr ọng hi ện nay, cũng làm cho các ngân hàng n ước ngoài h ết s ức th ận tr ọng và tri ển khai s ự hi ện di ện c ủa h ọ ở Vi ệt Nam m ột cách có m ức đ ộ.
Đ ấy cũng là đi ều t ốt, đ ể các ngân hàng Vi ệt Nam có th ời gian nâng cao l ực l ượng và công ngh ệ c ủa mình, đ ể có th ể c ạnh tranh v ới ngân hàng n ước ngoài.
Tôi nghĩ là v ề xu ất g ạo thì nên th ảo lu ận nên tìm m ột công th ức nh ất đ ịnh, nh ư Thái Lan h ọ gia nh ập WTO lâu r ồi nh ưng h ọ đâu có cho phép doanh nghi ệp Vi ệt Nam vào mua g ạo đ ể xu ất kh ẩu. Không nên nghĩ là t ự nhiên đ ến năm 2011 thì chúng ta s ẽ m ở toang c ửa và m ọi chuy ện tr ở nên h ết s ức t ự do. Đi ều đó theo tôi s ẽ không x ảy ra."
Theo Thời Báo Kinh Tế Saigon, có nhiều lý do để không nên quan ngại quá đáng về việc doanh nhân nước ngoài nhẩy vào họat động lúa gạo ở VN. Tờ báo trích lời ông Phạm Vỹ Bền, Giám đốc công ty cổ phần Tháp Sơn Đồng Tháp nhận định rằng, kinh doanh gạo rủi ro cao nên khó hấp dẫn nhà đầu tư nước ngoài.
Ông Bền nhấn mạnh, chính cơ chế điều hành xuất khẩu gạo của Việt Nam đã làm cho các doanh nghiệp tư nhân trong nứơc không dám bỏ vốn đầu tư công nghệ, đành làm vệ tinh cung cấp gạo nguyên liệu cho các doanh nghiệp xuất khẩu lớn để tránh rủi ro, huống gì nhà đầu tư nước ngoài.
Được biết thất thoát sau thu hoạch ở Việt Nam được các chuyên gia đánh giá là làm mất đi hàng trăm triệu đô la mỗi năm.
Trong khi đó có luồng ý kiến khác cho rằng, nhà đầu tư nứơc ngoài sẽ nhẩy vào lãnh vực nào có lợi nhuận hấp dẫn và họ sẽ đến đúng lúc. Chẳng hạn nhưở lãnh vực sản xuất thức ăn chăn nuôi, đã xảy ra hiện tượng các công ty lớn 100% vốn nước ngoài đang chiếm lĩnh thị trường và chi phối giá cả.