Những viên chức thân cận với ông Obama đều nói quyết định mời ông Gates ở lại để tiếp tục công tác là điều được ông Obama thực hiện ngay từ tuần lễ đầu tiên sau khi đắc cử, và thể hiện rõ rệt hơn nữa khi đích thân người sắp sửa trở thành tổng thống Hoa Kỳ cho báo chí biết sẽ có một hoặc hai chính trị gia của đảng Cộng Hòa được mời tham gia nội các, để chứng tỏ lời cam kết đã được ông Obama đưa ra là thành lập một chính phủ không đảng phái và quy tụ những người tài giỏi nhất để phục vụ đất nước.
Trong thời gian vận động tranh cử, ông Obama được coi là ứng viên chống chiến tranh, đặc biệt là cuộc chiến Iraq mà ông từng cam kết nếu trở thành tổng thống sẽ kết thúc cuộc chiến này trong thời hạn sớm nhất.
Thời kỳ tranh cử đã qua, ông đã được cử tri tín nhiệm để lãnh đạo quốc gia và trong giai đoạn tất cả mọi chú ý đều được dồn cho kinh tế, cách hay nhất và duy nhất để ông Obama có thể dồn tất cả nỗ lực giải quyết vấn đề là mời người đang điều khiển cuộc chiến Iraq và Afghanistan tiếp tục vị trí và công tác đang làm.
Quyết định khôn ngoan
Năm nay 65 tuổi, ông Robert Gates từng nắm chức Giám Ðốc Cơ Quan Tình Báo CIA ở thời Bush “bố”, từng là nhân viên cao cấp trong Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia ở thời Tổng Thống Jimmy Carter và Ronald Reagan, trước khi được Tổng Thống George W. Bush mời giữ chức Tổng Trưởng Quốc Phòng thay thế cho ông Tổng Trưởng Donald Rumsfeld giữa lúc cuộc chiến Iraq đang gây phân hóa trong mọi tầng lớp cử tri Hoa Kỳ.
Trong 2 năm giữ chức vụ này, ông được ca ngợi là một chính trị gia tài ba, một người điều hành tài giỏi. Cả hai đảng Dân Chủ và Cộng Hòa đều ngợi khen ông vì các thành quả giúp ổn định tình hình bất ổn ở Iraq, song song với những nỗ lực để chận đứng hoạt động của quân khủng bố và đám tàn quân Taliban ở chiến trường Afghanistan.
Cũng trong 2 năm trời điều khiển Bộ Quốc Phòng, ông đã quyết định sa thải 2 bộ trưởng Hải Quân và Không Quân, đồng thời buộc vị tư lệnh Không Quân Hoa Kỳ phải về hưu vì không làm tròn trách nhiệm được ông giao phó.
Giới quan sát chính trị ở Washington nghĩ gì về quyết định mời ông Gates ở lại? Có người nói rằng đây là một quyết định chính trị đầy khôn ngoan của Tổng Thống Ðắc Cử Obama, chứng tỏ cho cử tri Mỹ thấy ông đã làm tròn lời hứa dựng một chính quyền không đảng phái, và sự hiện diện của ông Gates thuộc đảng Cộng Hòa chứng minh điều đó.
Chưa kể đến việc sự hiện diện của ông Gates sẽ giúp cho kế hoạch rút quân khỏi Iraq và tăng cường thêm quân ở Afghanistan được thuận lợi hơn.
Nhưng cũng có người cho là sự hiện diện của ông Gates trong tân chính quyền là dấu hiệu cho thấy tư duy của ông Obama về cuộc chiến Iraq đang thay đổi, và trong trường hợp phải đi đến quyết định không rút quân nhanh chóng như từng cam kết với cử tri, lúc đó ông Obama sẽ trích dẫn những đề nghị của ông Gates để giải thích với dân chúng.
Và lời giải thích này chắc chắn sẽ làm hài lòng mọi người, bất kể đó là cử tri hay các nhà hoạt động chính trị của đảng Dân Chủ hoặc đảng Cộng Hòa.
Một số chức vụ khác
Hỏi: Thế còn cảm nghĩ của riêng anh khi nghe tin ông Gates nhận lời ở lại như thế nào?
Nguyễn Khanh: Tôi không ngạc nhiên, vì ngay từ lúc đầu tiên đã biết ông Gates sẽ được mời ở lại. Tôi cũng không ngạc nhiên khi nghe được tin ông Gates nhận lời mời…
Hỏi: Tại sao vậy?
Nguyễn Khanh: Tôi thấy trong chính quyền đương thời của Tổng Thống George W. Bush, người có tư duy đi sát với ông Obama nhất chính là ông Gates.
Ông Obama muốn rút quân khỏi Iraq, ông Gates cũng từng tán thành ý kiến này và là người can dự trực tiếp vào cuộc đàm phán hiệp ước với chính phủ Baghdad để binh sĩ Mỹ có thể rời chiến trường vào cuối năm 2011. Cũng như ông Obama, ông Gates ủng hộ kế hoạch rút quân Iraq tăng cường quân ở mặt trận Afghanistan.
Ðặc biệt hơn nữa là khi ông Obama đang bị mọi người chỉ trích là thiếu kinh nghiệm ngoại giao, thiếu hiểu biết chiến lược vì phát biểu với đại ý nói là sẵn sàng nói chuyện với lãnh đạo của Iran để giải quyết căng thẳng đang có, thì ngay tại Washington, ông Gates trong một bài diễn văn cũng đưa ra ý kiến tương tự như vậy.
Tôi nhớ là trong bài diễn văn đó, ông Gates bảo rằng không những nên nói chuyện trực tiếp với Iran, mà Hoa Kỳ “nên cho Iran một cái gì đó”. Ông không dùng chữ “nhượng bộ”, nhưng ý muốn nói đi kèm với cây gậy thì phải có củ cà rốt.
Một điều khác cũng cần phải nói đến ở đây là ông Obama muốn đóng cửa trại giam Guantanamo Bay, ông Robert Gates cũng vậy. Tôi còn nhớ ngay sau khi tuyên thệ nhậm chức Tổng Trưởng Quốc Phòng, chính ông Gates đã bảo với báo chí là theo ý kiến của riêng ông thì nên đóng cửa trại giam này.
Hỏi: Ngoài ông Gates ra, còn có ai khác gần gũi với ông Bush được ông Obama mời làm việc không?
Nguyễn Khanh: Không chỉ mời ông Gates tiếp tục vai trò Tổng Trưởng Quốc Phòng, ông Obama còn quyết định chọn những người có quan hệ chặt chẽ với Tổng Thống George W. Bush vào các chức vụ quan trọng khác, trong đó có Cựu Ðại Tướng James Jones sẽ nắm chức Cố Vấn Hội Ðồng An Ninh Quốc Gia.
Tướng Jones năm nay 64 tuổi, được biết đến dưới nhiều vị trí khác nhau mà ông đã nắm giữ trong 8 năm cầm quyền của ông George W. Bush. Có người biết ông vì ông từng làm tư lệnh lực lượng NATO, cũng có người biết ông qua cương vị của vị Ðặc Sứ Trung Ðông cho Tổng Thống Bush, cũng có người biết đến ông vì ông từng lên tiếng bày tỏ quan điểm không hài lòng với chiến lược đang được áp dụng ở chiến trường Afghanistan.
Hỏi: Bao giờ các quyết định này được thông báo?
Nguyễn Khanh: Tôi được nghe nói là vào tuần tới. Hôm nay, ông Obama sẽ họp báo tiếp và vẫn tiếp tục nói về tình hình kinh tế quốc gia. Ông cũng sẽ loan báo chọn ông Bill Richardson làm Tổng trưởng Bộ Thương Mại và như vậy, hoàn tất việc chọn người vào toán đặc trách kinh tế, tài chính và thương mại. Các viên chức được chọn đảm trách an ninh, ngoại giao và quốc phòng sẽ được ông loan báo vào tuần tới.