Mới đây một đề án đào tạo nghề cho hơn một triệu lao động nông thôn mỗi năm từ nay cho đến năm 2020 do Bộ Lao động Thương binh & Xã hội đệ trình đang chờ Quốc hội xem xét.
Số người đuợc đào tạo nghề tăng mỗi năm cũng đòi hỏi các cơ sở thu nhận họ tăng tương ứng.
Làm thế nào để đề án dạy nghề mà Bộ Lao động- Thương binh- Xã hội đưa ra đạt hiệu quả thiết thực giúp cho người lao động tại địa phương kiếm được công ăn việc làm là một câu hỏi đang được nhiều người nêu ra.
Đầu ra
Số lao động nông thôn được đào tạo nghề tăng mỗi năm thì vấn đề công ăn việc làm càng trở nên cấp bách hơn. Do vậy việc giải quyết đầu ra cho lao động có tay nghề ở nông thôn sẽ là một thách thức đặt ra cho địa phương và các nhà quản lý.
Ông Phạm Văn Hùng, Trưởng phòng Lao động dạy nghề của tỉnh Bình Dương cho biết, địa phương đã có dự án đào tạo nghề cho lao động trong tỉnh, nhưng chương trình đào tạo nghề chỉ mới ở bậc sơ cấp, dự án sắp tới của Bộ nếu được triển khai sẽ nâng trình độ đào tạo lên bậc trung cấp hoặc cao đẳng. Ông Hùng nói:
"Sau khi h ọ c viên ra tr ư ờ ng chúng tôi gi ớ i thi ệ u h ọ vào làm vi ệ c t ạ i các doanh nghi ệ p, m ộ t s ố ít h ọ c viên thì m ở c ơ s ở riêng t ự t ạ o vi ệ c làm. Đ ề án d ạ y ngh ề c ủ a B ộ đ ư a ra cũng là m ộ t ph ầ n trong vi ệ c đào t ạ o ngu ồ n nhân l ự c cho t ỉ nh nhà.
Hi ệ n t ạ i thì t ỉ nh Bình D ươ ng đã có kho ả ng 27 khu công nghi ệ p đã đi vào ho ạ t đ ộ ng, đ ế n kho ả ng 5 năm n ữ a thì s ẽ có thêm kho ả ng 10 khu công nghi ệ p n ữ a đ ư ợ c xây d ự ng."
Không thể nào để xảy ra tình trạng người học nghề xong không có công ăn việc làm, hoặc có việc làm, làm ra sản phẩm nhưng không tiêu thụ được. Đây là một thực tế từng xảy ra ở Việt Nam lâu nay.
Vấn đề bất cập này không những gây khó khăn cho người lao động mà còn là một tổn thất đối với kinh phí mà chính quyền bỏ ra để đào tạo nghề.
Mô hình sản xuất nông nghiệp hiện đại phải dựa trên cơ sở những doanh nghiệp mạnh. Những doanh nghiệp này sẽ tìm hoặc mở thị trường, đồng thời tổ chức các cơ sở chế biến hiện đại để tạo giá trị tăng cho sản phẩm.
GS Võ Tòng Xuân
Phát triển nông thôn
Một trong những lối ra cho tình trạng đó là kinh tế địa phương phải phát triển đồng bộ để có những doanh nghiệp đủ sức thu hút nguồn nhân lực tại địa phương. Muốn được thế cần triển khai các mô hình sản xuất theo kiểu nông nghiệp hiện đại; xây dựng những trang trại có quy mô lớn về diện tích đất, thành lập các hợp tác xã làm dịch vụ đầu vào-đầu ra cho các trang trại; sản xuất theo kiểu hợp đồng giữa các trang trại và doanh nghiệp chế biến, tiêu thụ nông sản trên thị trường trong nứơc cũng như xuất khẩu.
Những mô hình sản xuất như vậy sẽ sử dụng đội ngũ lao động nông nghiệp đã được huấn luyện có tay nghề. Đó là yếu tố quan trọng để nâng cao năng suất, chất lượng, hiệu quả của sản xuất nông nghiệp, phát triển kinh tế nông thôn, và nâng cao đời sống nông dân.
Theo ý kiến của Giáo sư Võ Tòng Xuân, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học An Giang thì nông thôn Việt Nam hiện nay chưa có nhiều doanh nghiệp lớn, có thương hiệu mạnh, đủ sức đứng vững trên thị trường.
Cũng theo Giáo sư Võ Tòng Xuân mô hình sản xuất nông nghiệp hiện đại phải dựa trên cơ sở những doanh nghiệp mạnh. Những doanh nghiệp này sẽ tìm hoặc mở thị trường, đồng thời tổ chức các cơ sở chế biến hiện đại để tạo giá trị tăng cho sản phẩm.
Như thế một số lượng lớn lao động nông thôn sẽ được tập trung để phục vụ cho hoạt động của các doanh nghiệp này. Cho nên việc đào tạo nghề phải căn cứ vào nhu cầu thực tế của các doanh nghiệp. Đây là mối liên kết tay ba trong việc đào tạo và sử dụng lao động.
Chị Trần Thị An Nhiên, phụ trách công tác tuyển dụng của Công ty Yazaki, một doanh nghiệp nứơc ngoài lắp ráp dây dẫn điện xe hơi đang hoạt động tại tỉnh Bình Dương. Do đặc thù sản xuất của công ty nên hiện nay họ chỉ tuyển dụng những lao động chưa có tay nghề để tự đào tạo theo quy trình sản xuất của công ty. Nhưng chị An Nhiên cho biết:
Thay vì phải huấn luyện người nhân viên mới một tháng, nhưng do đã được đào tạo trứơc từ bên ngoài nên khi đào tạo về công việc chuyên môn của công ty sẽ nhanh hơn.
Chị Trần Thị An Nhiên<br/>
"Ví d ụ thay vì ph ả i hu ấ n luy ệ n ng ư ờ i nhân viên m ớ i m ộ t tháng, nh ư ng do đã đ ư ợ c đào t ạ o tr ứ ơ c t ừ bên ngoài nên khi đào t ạ o v ề công vi ệ c chuyên môn c ủ a công ty s ẽ nhanh h ơ n, thay vì ph ả i m ấ t m ộ t tháng thì ng ư ờ i ta có th ể s ẽ ti ế p thu trong vòng 20 ho ặ c 25 ngày."
Đào tạo nghề cho lao động nông thôn và xây dựng các doanh nghiệp địa phương vững mạnh là hai yếu tố không thể tách rời nhau trong điều kiện phát triển kinh tế nông thôn ở Việt Nam hiện nay.
Người lao động có việc làm ổn định, kinh tế địa phương phát triển. Đây chính là động lực phát triển nông thôn bền vững. Mục tiêu cuối cùng là nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân xét về cả khía cạnh kinh tế, xã hội, và môi trường.
Việt Nam là một nứơc nông nghiệp, đại bộ phận dân cư tập trung sinh sống ở khu vực nông thôn – khoảng 75% dân số cả nứơc. Số người trong độ tuổi lao động chiếm khoảng 60% dân số đa số tập trung trong sản xuất nông nghiệp ở khu vực nông thôn, với tốc độ tăng trưởng khoảng hơn 2,5% năm, nên việc đào tạo nghề cho lao động nông thôn là một nhu cầu rất lớn.
Lực lượng lao động nông thôn ngày càng đông và dư thừa vì diện tích canh tác thu hẹp cho công nghiệp hoá và hiện đại hóa nông nghiệp. Mặt khác lực lượng lao động trẻ ở nông thôn hiện nay tuy dồi dào nhưng chất lượng chưa cao cả về văn hoá và kỷ thuật.
Đối với họ nếu chỉ dạy nghề không thôi vẫn chưa đủ mà cần đưa cả kỷ năng sống vào chương trình giảng dạy; huấn luyện tác phong làm việc, kỷ luật lao động, tinh thần đồng đội. Chất lượng đào tạo phải đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của xã hội, theo kịp nhu cầu của thị trường, chứ không dạy tràn lan, dẫn đến dư thừa cục bộ, gây lãng phí xã hội.
Những năm gần đây, công tác dạy nghề ở một số địa phương đã có nhiều tiến triển, nhiều lao động đã ý thức được việc học nghề và số người tham gia các khoà đào tạo có tăng lên. Tuy nhiên mạng lưới dạy nghề vẫn chưa bao phủ được hết các địa phương cấp huyện và rất cần sự trợ giúp của các ngành, các cấp.
Do đó mọi người đều mong đề án đào tạo nghề cho hơn một triệu lao động nông thôn mỗi năm do cấp Bộ đưa ra với nguồn kinh phí đào tạo sẽ thúc đẩy cho công tác dạy nghề ở các địa phương.