Cuốn sách này được đánh giá sẽ gây nhiều tranh cãi vì chủ trương hướng dẫn các em học sinh tự học hỏi và nâng cao trình độ cho chính mình, khác hoàn toàn với sách của Bộ Giáo dục hiện nay.
Mặc Lâm phỏng vấn nhà giáo Phạm Toàn, đồng tác giả cuốn sách giáo khoa này để biết thêm chi tiết.
Đổi phương pháp dạy và học
Mặc Lâm: Được biết ông vừa cho ra mắt sách giáo khoa lớp 1, xin ông cho biết nguyên nhân dẫn đến sự ra đời của bộ sách giáo khoa này.
Phạm Toàn: Nguyên nhân là xã hội phản biện quá nhiều. Theo dõi những phản biện tôi thấy như thế này: xã hội không thống nhất, chính người phản biện không thống nhất. Mỗi người một quan niệm, mỗi người một cách hiểu. Quan niệm không thống nhất, ý tưởng không thống nhất, cách làm không thống nhất, thế là nó dẫn đến chỗ người được nghe họ lờ đi.
Tôi vẫn nghĩ mình phải làm một cái gì đó trực quan cho người ta nhìn thấy được. Nếu mình có tiền thì mở ra một nhà trường nhưng mình không tiền để mở được trường thì chỉ có cách viết sách. Thế là tôi làm bộ sách với nội dung khác, qua đó sẽ thấy hệ thống khác. Bộ sách của tôi hệ tiểu học nhưng lại tám năm.
Đặc biệt là nội dung phải làm thế nào cho dễ thực hiện. Nó khoa học nhưng phải dễ thực hiện. Lái một chiếc ô tô đời mới thì dễ lái hơn lái một chiếc ô tô đời cũ. Mặc dù cùng là nguyên lý ô tô, cùng hiện đại, cùng tốt. Sách phải làm sao cho giáo viên cầm đến là phải thực hiện được. Tôi phản đối nhất là cứ chê giáo viên là kém, chê giáo viên là không đủ chuẩn.
Toàn bộ sự việc nó diễn ra bằng sự thay đổi, không phải bằng cách giảng cho học sinh mà là sự thay đổi cho các em các phương pháp để các em tự học được. Đó là thay đổi lớn nhất.
Nhà giáo Phạm Toàn
Mặc Lâm: Trong bộ sách giáo khoa mới ông có nói là nỗ lực làm mới cách dạy, xin ông cho biết vài nét những điều mới ấy?
Phạm Toàn: Vâng, trước nhất là làm cách nào để trẻ em tự học được. Tức là từ mỗi quyển sách thể hiện ngay từ trang đầu, bài đầu, mục đầu là cách học.
Tôi xin thí dụ trong sách học tiếng Việt, bài đầu là "Phương pháp học ngữ âm tiếng Việt". Một, em phải phát âm; hai, em phải phân tích điều em vừa phát âm; ba, em tìm cách tự ghi lại và đọc lại. Tức là khi mình đưa ra ba điều luật cơ bản về việc học thì về sau từ trang hai, em cứ thực hiện mà người lớn hướng dẫn cho các em cũng dễ.
Toàn bộ sự việc nó diễn ra bằng sự thay đổi, không phải bằng cách giảng cho học sinh mà là sự thay đổi cho các em các phương pháp để các em tự học được. Đó là thay đổi lớn nhất.
Thứ hai, đó là anh muốn tự học được thì chuỗi công việc trong cuốn sách phải hợp lý. Việc nọ dẫn sang việc kia không được lộn xộn. Chúng tôi huấn luyện giáo viên rất dễ, vì chỉ cần huấn luyện một unit. Mỗi một bài có nhiều unit nhưng chỉ cần 1 unit là người ta có thể thực hiện được suốt 50 tiết không khó khăn gì cả.
Cái mới thứ ba, với cách học sách của bọn tôi thì sẽ bỏ thi, bỏ kiểm tra, bỏ hết, không cho điểm nữa. Chúng tôi sẽ có điểm chuẩn. Chúng tôi yêu cầu 99% giáo viên làm đúng thì chúng tôi gọi là giáo viên dạy đúng. Thế bây giờ những người dạy đúng ấy học dần, nâng cao trình độ dần. Nâng cao cái gì? Nâng cao về lý luận để biết tại sao mình đúng. Điều ấy chúng tôi gọi là giáo viên giỏi. Học sinh thì chúng tôi không chấm điểm theo cái lối 10 điểm; 9,50 hay 9,25... những cái ấy đánh giá không chính xác.
Chúng tôi đào tạo cho học sinh làm đúng. Em có kỹ năng làm đúng thì đạt yêu cầu. 99% học sinh đạt yêu cầu thế còn lại 1% không đạt yêu cầu thì giáo viên phải đẩy nó lên thành đạt yêu cầu, giáo viên phải giúp nó, nghĩa là 100% học sinh sẽ đạt yêu cầu. Sau khi đạt yêu cầu rồi thì học sinh phải thạo, sau cái thạo thì lúc ấy trình độ nó đã tự động hóa, tự nó bật ra không phải tìm tòi, không phải nghĩ vì đã thành phản ứng tự nhiên của con người.
Giáo viên hay trẻ em chúng tôi đều đánh giá như thế, tất nhiên nó có cái chuẩn và đỡ không biết bao nhiêu cái việc thi cử lủng củng. Thậm chí chúng tôi còn đề nghị bỏ tất cả các cuộc thi, không còn một cuộc thi nào nữa.
Mặc Lâm: Vâng, thưa ông, ông vừa nói trong bộ sách giáo khoa này có khuynh hướng bỏ thi, bỏ kiểm tra. Như vậy rõ ràng là nó đã đi ngược lại với chủ trương hiện nay của Bộ Giáo dục và Đào tạo, vậy thì làm sao...
Phạm Toàn: Tất cả bộ sách của tôi đều đi ngược lại với họ. Họ đang bắn tin chúng tôi là ngoài luồng. Tức là nếu họ ra lệnh thì họ nghiền thành giấy tất cả các cuốn sách thành bột hết! Họ bắn tin rồi đấy...nhưng hôm nay tôi công bố, nếu là ngoài luồng mà tạo ra hạnh phúc đi học cho trẻ em thì chúng tôi là trong luồng, còn nếu theo luồng tiêu tiền thì chúng tôi ở ngoài luồng, vì chúng tôi không có xu nào cả!
Khó khăn và thuận lợi
Mặc Lâm: Vâng, tuy nhiên mục đích bộ sách này là phải phổ biến rộng rãi cho học sinh nhưng nếu gặp sự chống đối của bộ Giáo dục thì có thể họ sẽ cấm lưu hành cuốn sách này?
Phạm Toàn: Không cấm được vì chúng tôi đi bằng con đường đến với phụ huynh, đến với giáo viên có tấm lòng, có tâm huyết. Cấm làm sao được? mỗi người mua một quyển để dùng ở nhà thì cấm thế nào được? nó giống như bây giờ trên Internet. Người ta mở Internet ra người ta đọc đủ thứ, cấm sao nổi? Chả có gì cấm được trong thời buổi này. Trong cái thế giới hiện đại này chữ cấm là chữ ngu xuẩn nhất.
Mặc Lâm: Chúng tôi được biết nhóm Cánh Buồn đã có sự cộng tác chặt chẽ với ông để viết bộ sách này, xin ông cho biết đôi điều về họ.
Phạm Toàn: Cách đây ba năm, Giáo sư Hồ Ngọc Đại có nhờ tôi huấn luyện hai chục bạn xin tuyển về đấy để làm việc cho viện Công nghệ Giáo dục, GS Hồ Ngọc Đại nhờ tôi huấn luyện trong hai tuần. Trong hai tuần đó tôi làm suốt từ sáng tới chiều và các em nó bảo sau hai tuần thì thầy phá hết những điều chúng em học trong mấy năm. Rất tiếc là sau đó Giáo sư Đại không tuyển được, vì thiếu tiền hay sao đó....thế tôi mới rủ những em giỏi nhất: thôi đi về làm sách với nhau chứ đừng ngồi mà kêu ca buồn phiền nữa! Bây giờ các cô các cậu đi kiếm một việc làm để kiếm tiền, xong rồi ban đêm và ngày nghỉ chúng mình làm sách với nhau.
Thế rồi các em nó đi tìm việc. Nó dạy học, nó làm cái nọ cái kia và chúng tôi soạn sách chung với nhau. Nguồn thứ hai là có những người họ biết tiếng họ tìm đến, thí dụ như anh Nguyễn Thành Nam. Anh Nam học tiến sĩ vật lý trường Grenoble 1 của Pháp về, hai năm nay anh ấy làm việc cùng tôi và anh ấy thường nói sau này em sẽ làm về giáo dục.
Thuận lợi là bây giờ người ta bắt đầu có cái so sánh và những người thuộc cái hệ cũ muốn làm gì thì phải vượt được chúng tôi vì chúng tôi tạo ra cái mặt bằng chuẩn cao hơn.
Nhà giáo Phạm Toàn
Anh ấy tâm huyết lắm. Hôm vừa rồi trong cuộc hội thảo người ta hỏi tôi là trong những ngày tháng vừa qua, điều làm tôi thích thú nhất là gì? tôi trả lời điều tôi thích thú nhất là đào tạo được một ông tiến sĩ thành một ông giáo dạy lớp Một!
Trẻ con nó rất yêu anh ấy. Có hôm mình đến trường, trẻ con nó ôm mình, mình cứ tưởng nó yêu mình nhưng nó lại hỏi, thầy ơi, thầy Nam đâu? Thế mới đau lòng con quốc quốc!
Mặc Lâm: Xin được hỏi ông câu cuối cùng, sau khi quyển sách đầu tiên ra mắt thì ông đã gặp những thuận lợi như thế nào cũng như những khó khăn trước mắt là gì?
Phạm Toàn: Vâng, thuận lợi là bây giờ xã hội bắt đầu để ý đến nó, các giáo viên bắt đầu để ý đến nó và người ta muốn thực hiện. Thuận lợi là bây giờ người ta bắt đầu có cái so sánh và những người thuộc cái hệ cũ muốn làm gì thì phải vượt được chúng tôi vì chúng tôi tạo ra cái mặt bằng chuẩn cao hơn. Anh phải vượt chứ không thể làm như cũ được. Tôi chỉ cần mỗi cái chuẩn đấy thôi. Tôi dốt anh cứ bảo tôi dốt, tôi sai thì anh bảo tôi sai, nhưng anh phải làm đúng hơn tôi, anh làm giỏi hơn tôi chứ đừng làm dốt như tôi!
Thế còn cái khó thì xã hội muốn khen mà cũng không khen đúng vì người ta khen theo cái thước đo của người ta. Đo thế giới bằng thước đo của bản thân mình, cái thước đo này không chuẩn.
Tôi lấy thí dụ, hôm nọ có một ông khen chúng tôi mà lại thành ra chê! Ông ấy khen rằng chúng tôi đã lập lại được, phục hồi được sách Quốc văn giáo khoa thư!
Đây là quyền sách rất xoàng! Cái khó bây giờ là khó trong sự trưởng thành, không phải cái khó như khi bắt tay vào làm việc. Lúc mới bắt tay vào thì không có gì cả, nhưng bây giờ nó hình thành rồi. Vì vậy khó khăn bây giờ là khó khăn của người đã có chứ không phải cái khó khăn của người không có gì.
Mặc Lâm: Xin cám ơn nhà giáo Phạm Toàn đã dành thời gian cho chúng tôi thực hiện cuộc phỏng vấn này.
Theo dòng thời sự:
- Có nên cho phép tư nhân xuất bản sách giáo khoa?
- Nạn tham nhũng trong lĩnh vực giáo dục VN
- Sự thật của việc dạy thêm, học thêm của cấp tiểu học
- Vấn đề giáo dục dưới mắt sinh viên Việt Nam
- Nhà giáo, nghề giáo trong xã hội ngày nay
- Giáo dục Việt Nam dưới thời Bộ trưởng Nguyễn Thiện Nhân?
- Học sinh được dạy CNTT trong năm học mới