Đó là nội dung của một bài viết đăng trên trang blog của một blogger nổi tiếng, hiện đang sống trong nước, là ông Osin, tức nhà báo Huy Đức, hôm 3 tháng 8-2009.
Tuy rằng, đây vẫn là một “thống kê chưa đầy đủ”. Một quan chức của Bộ, là Thiếu tướng Đặng Thái Giáp, cho biết: “Một số doanh nghiệp Trung Quốc đưa người lao động vào cả khu vực biên giới…” Và theo ông Giáp, tình trạng này “tiềm ẩn các phức tạp về an ninh trật tự”.
Hộ chiếu công vụ cho lao động phổ thông?
Tin tức về hiện tượng công nhân và lao động Trung Quốc tại nước ngoài gây hấn, tham gia vào các vụ đánh nhau với người địa phương bắt đầu xuất hiện nhiều nơi, trong đó có cả Việt Nam.
Mới đây, khoảng 100 dân địa phương và công nhân đến từ Trung Quốc tham gia cận chiến tại thủ đô Algeria, với vũ khí là dao và gậy sắt.
Tin tức của các hãng thông tấn quốc tế cho biết, mười người Trung Quốc bị thương, hai cửa tiệm của người Hoa bị cướp bóc trong trận hỗn chiến này.
Tin tức nói rằng, nguyên nhân khiến bạo lực bùng phát đến từ sự bực tức của người địa phương đối với lao động nhập cư. Và trận đụng độ đã diễn ra sau cuộc cãi vã giữa một chủ tiệm tạp hóa bản xứ với một khách hàng là lao động nhập cư từ Trung Quốc.
Blogger Osin phân tích trong bài viết “Lao Động ‘Chui’” đăng trên Internet ngày 3 tháng Tám, rằng:
"M ặc dù nh ững thông tin mà B ộ Công an công b ố là r ất đáng lo ng ại nh ưng, li ền sau đó, bà B ộ tr ưởng B ộ Lao đ ộng Th ương binh và Xã h ội Nguy ễn Th ị Kim Ngân nhanh chóng tr ấn an, là "ch ưa th ể đ ưa s ố lao đ ộng này v ề n ước trong ngày m ột, ngày hai... Ph ải làm vi ệc v ới các doanh nghi ệp… gi ải thích cho h ọ bi ết.""
Tác giả Osin nói thêm, quan chức của các Bộ có thẩm quyền của Việt Nam tiết lộ rằng chính quyền Trung Quốc đã cấp hộ chiếu công vụ cho dân họ đi ra nước ngoài làm lao động phổ thông:
“Trong năm 2008, Trung Quốc có đội quân thất nghiệp lên tới hơn 20 triệu người. Không có gì ngạc nhiên khi “đội quân” này được tạo điều kiện tối đa đi sang Việt Nam. Theo thiếu tướng Đặng Thái Giáp: “Nhiều người không đủ tiêu chuẩn lao động, có người chỉ là lao động phổ thông nhưng phía Trung Quốc vẫn cấp hộ chiếu công vụ”. Khi đã nhập cảnh Việt Nam bằng visa 3 tháng thì, đúng như lời bà Ngân, những người này có thể đi vào bất kỳ nơi đâu.”
Va chạm với cư dân địa phương
Báo chí trong nước gần đây loan tin, liên tiếp có nhiều va chạm giữa cư dân địa phương tại Việt Nam với công nhân Trung Quốc sang làm việc.
Trong hai ngày 22 và 23 tháng Sáu, báo điện tử VietNamNet cho đăng hai bài phóng sự liên quan đến những rắc rối mà lao động Trung Quốc gây ra tại Thanh Hóa và Đồng Nai.
Ở Nghi Sơn, Thanh Hóa, bài báo cho biết đã có nhiều vụ xô xát giữa cư dân địa phương và công nhân khách đến từ Trung Quốc.
Riêng ở xã Phước Khánh, huyện Nhơn Trạch, tỉnh Đồng Nai, thì 200 lao động Trung Quốc đã bị buộc hồi hương vì không có giấy phép lao động.
Vào thời điểm ấy, các cuộc phỏng vấn của chúng tôi với cư dân các ấp 1, 2 và 3, xã Phước Khánh, huyện Nhơn Trạch, Đồng Nai cho thấy, nguyên nhân chính là do bất đồng ngôn ngữ, công nhân Trung Quốc có thái độ thiếu văn hóa và có cách ứng xử “kỳ cục.”
Một phụ nữởẤp 1, xã Phước Khánh cho biết, khu vực chịở cách nơi công nhân Trung Quốc làm việc đến mười mấy cây số. Vẫn thấy có nhiều công nhân khách đến uống cà phê. Đôi khi có hiện tượng “chửi nhau,” “đánh lộn” với dân địa phương.
Một thanh niên sống tại Ấp 2 thì nói rằng “mấy ông công nhân Trung Quốc hay có cái kiểu mặc quần đùi, ở trần, lái xe không đội nón bảo hiểm.” Anh nói, “họ không được lịch sử cho lắm,” và có lời ra tiếng vào là họ “đến quán cà phê, quan hệ bồ bịch với một số phụ nữ địa phương.”
"H ọ hay m ặc qu ần đùi, ở tr ần, đ ầu không đ ội nón b ảo hi ểm trong khi lu ật pháp Vi ệt Nam đã có quy đ ịnh. Công an gi ữ l ại r ồi khóa c ổ xe nh ưng r ồi cũng cho đi vì ngôn ng ữ b ất đ ồng."
Một người đàn ông khác, làm việc tại khu du lịch sinh thái Bò Cạp Vàng tại xã Phước Khánh cũng có nhận định tương tự, là người Trung Quốc đang làm việc tại địa phương này “thiếu văn hóa và bướng bỉnh.”
"H ọ có làm trong đó, và có l ộn x ộn do ngôn ng ữ b ất đ ồng. Ti ếng Vi ệt không bi ết, ti ếng Anh cũng không bi ết, t ừ đó có đi ều không hay x ảy ra. Ngay trong khu du l ịch chúng tôi có quy đ ịnh là t ất c ả khách du l ịch ph ải m ặc áo phao 100%.
Khi nói chúng tôi th ấy h ọ không hi ểu, đôi khi h ọ cũng b ướng n ữa. D ường nh ư h ọ không có văn hóa. Chúng tôi ph ải t ập h ọp nhân viên, b ắt h ọ ph ải lên vì s ợ có s ự c ố."
Đóng góp lớn cho VN?
Trở lại với bài viết “Lao Động ‘Chui’” của tác giả Osin. Blogger này nói, ông thấy “thật ngạc nhiên” khi Bộ Trưởng Bộ Lao Động Thương Binh và Xã Hội của Việt Nam phát biểu, rằng “Tuy bất hợp pháp nhưng họ [tức công nhân Trung Quốc] cũng đã có đóng góp lớn vào tiến độ công trình, đặc biệt, khi nhiều nhà thầu không tuyển được lao động Việt Nam.”
Tác giả viết:
"Là ng ười ho ạch đ ịnh chính sách lao đ ộng cho n ước nhà, n ếu bà B ộ tr ưởng nh ận th ấy, vi ệc các nhà th ầu n ước ngoài ph ải đ ưa lao đ ộng ph ổ thông t ừ n ước h ọ sang là c ần cho "ti ến đ ộ công trình" thì bà hoàn toàn có th ể báo cáo ra Qu ốc H ội xin s ửa lu ật.
V ề m ọi ph ương di ện, tr ước m ột hi ện t ượng đã đ ược coi là "b ất h ợp pháp" thì không ai có quy ền du di, m ột b ộ tr ưởng l ại càng không th ể ng ập ng ừng cho dù ch ỉ trong nh ững l ời tuyên b ố."
“Thái độ của Bộ Lao động Thương binh và Xã hội là vô cùng quan trọng và sẽ là chuẩn mực cho dù việc thực thi pháp luật chỉ cần bắt đầu từ các địa phương. Sở dĩ số người Trung Quốc ở Tân Rai ban đầu chỉ có khoảng 100, về sau lên tới 570 “lao động phổ thông”, theo ông Lê Thanh Phong, Phó Bí thư Tỉnh ủy Lâm Đồng, vì Tỉnh ít quan tâm và khi quan tâm thì “chính quyền muốn trục xuất cũng không dễ vì quan hệ hữu nghị, và vì Tỉnh cũng không có quyền làm việc trực tiếp với nhà thầu”.”
Tác giả Osin nhận định, có thể, quan niệm về “tình hữu nghị” như ông Lê Thanh Phong phát biểu là khá phổ biến, khiến nhiều vụ va chạm giữa công nhân khách và dân địa phương vẫn tiếp diễn, không xử lý được.
Nhưng “Việt Nam là một quốc gia có chủ quyền, dù các nhà thầu là Mỹ, Trung Quốc hay Hàn Quốc… đã hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam thì phải tuân thủ luật pháp Việt Nam. Chỉ cần một cảnh sát khu vực cũng có quyền kiểm tra giấy tờ khi trên địa bàn xuất hiện một vài lao động lạ.”
Tác giả Osin, tức nhà báo Huy Đức thừa nhận, rằng lao động Trung Quốc “đôi khi tỏ ra có kỷ luật hơn,” nhưng cần nhìn nhận là “hầu như những lao động đến “bất hợp pháp” thường bị các nhà thầu giữ trong các trại “kín cổng cao tường” và phải lao động nhiều giờ mỗi ngày.
Việt Nam không nên là nơi cho các ông chủ nước ngoài lựa chọn như một địa bàn quá dễ dàng để bóc lột người lao động.”
Tác giả nhận định, khó có quốc gia nào có thể “trục xuất hết lượng lao động nước ngoài nhập cư bất hợp pháp” vì lực lượng này thường lén lút làm việc rải rác khắp nơi. Riêng tại Việt Nam, một hiện tượng không thể phủ nhận, là “lao động bất hợp pháp Trung Quốc lại tập trung công khai thành từng trại.”
"Không có th ống kê chính xác đ ể bi ết con s ố lao đ ộng Vi ệt Nam m ất vi ệc t ừ các công trình trong thành ph ố, tay tr ắng tr ở v ề quê. Nh ưng, càng ngày càng có nhi ều thêm các công trình r ơi vào tay các nhà th ầu Trung Qu ốc.
Đi ều đó ch ỉ nên đ ược coi là bình th ường n ếu nh ư "s ử d ụng lao đ ộng b ất h ợp pháp" không tr ở thành m ột y ếu t ố đ ể các nhà th ầu "l ạ" h ạ giá và tr ở thành m ột th ế c ạnh tranh."