Tại sao cả nông dân lẫn doanh nghiệp đều không mặn mòi với phương cách buôn bán được gọi là tân tiến?
Sàn giao dịch đầu tiên
Khó tưởng tượng một sàn giao dịch cà phê văn minh hiện đại, được tổ chức theo mô thức nước ngoài, lại chỉ giao dịch mỗi ngày có vài tấn cà phê.
Sự kiện này chứng tỏ rất ít người mua kẻ bán ở sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột, một tổ chức được kỳ vọng rất nhiều và cũng phải vận động nhiều năm mới hình thành được.
Ông Nguyễn Công Thịnh, người quản lý mạng thông tin Y 5 café, đồng thời cũng là doanh nhân cà phê nhận định rằng nông dân không đến với sàn giao dịch vì thủ tục rườm rà, điều kiện không hợp lý và không có lợi cho họ, họ vẫn thấy bán cho thương lái là nhanh gọn, không phải chở đi xa, không phải thực hiện nhiều thứ giấy tờ chưa kể lệ phí sàn:
Từ tháng 12/2008 đến giờ cái sàn đó mua bán chừng hai, ba ngàn tấn cà phê, một lượng tương đương như một đại lý nhỏở đây thôi.
Ô. Nguyễn Công Thịnh
"T ừ tháng 12 (2008) đ ến gi ờ cái sàn đó mua bán ch ừng hai, ba ngàn t ấn cà phê, m ột l ượng t ương đ ương nh ư m ột đ ại lý nh ỏ ở đây thôi. Bây gi ờ nông dân đem lên sàn bán 25 tri ệu 1 t ấn cà phê, ở đây ch ỉ A-lô m ột ti ếng đ ại lý h ọ đ ến mua cũng là 25 tri ệu, v ậy ôm lên đó ch ầu ch ực làm gì cho kh ổ. Ph ải cho nông dân th ấy đ ược cái ưu vi ệt khi có cái sàn!"
Qui định đòi hỏi nông dân phải canh tác 3 ha càphê mới được tham gia sàn giao dịch và mỗi lần đấu giá phải bán ít nhất 5 tấn cà phê, tương đương 1 lô. Gần đây ban điều hành đã điều chỉnh 1 lô chỉ còn 1 tấn, hy vọng có thêm nông dân vào sàn.
Mỗi năm Việt Nam xuất khẩu khoảng 1 triệu tấn cà phê robusta, nhiều nhất thế giới riêng về mặt hàng cà phê vối. Ý tưởng về việc lập sàn giao dịch cà phê có từ năm 2003, nhưng mãi đến cuối năm 2008 sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột mới chính thức khai trương rầm rộ.
Thời điểm đó, truyền thông báo chí Nhà nước mô tả đây là sàn giao dịch nông sản hiện đại nhất Việt Nam, cơ sở vật chất qui mô với vốn đầu tư xây dựng công trình là 100 tỷ đồng. Sàn có ba kho chứa cà phê cho nông dân đến giao dịch, sức chứa tổng cộng 35 ngàn tấn, có xưởng chế biến cà phê tươi thành nhân khô để giao dịch cho người có nhu cầu.
Các tổ chức hỗ trợ sàn giao dịch có ngân hàng thương mại cổ phần Kỹ Thương lo về tín dụng thanh toán hoặc ứng trước hàng ký gởi, đặc biệt có chi nhánh Công ty Giám định hàng hóa nông sản xuất khẩu Vina Control.
Sàn có phương tiện thông tin liên lạc hiện đại, nối mạng Internet cho mọi họat động giao dịch dù tại chỗ hay từ xa. Sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột được điều hành bởi 1 hội đồng 7 thành viên trong đó có đại diện tỉnh Đắc Lắc và Hiệp Hội Cà Phê Cacao Việt nam.
Vấn đề ngừơi dân ngừơi ta vào đó thì họ được cái gì? Người ta chưa nhìn thấy rõ nên chưa đồng tình.
Ô. Đỗ Hà Nam
Hoạt động buồn tẻ
Đến nay dù đã họat động liên tục gần một năm, nhưng số lượng doanh nghiệp đăng ký thành viên chỉ có 17 đơn vị trong khi ngay tại Đắc Lắc có đến hơn 140 doanh nghiệp kinh doanh xuất khẩu cà phê, hơn nữa các đại gia cà phê của Việt Nam không bén mãng tới sàn.
Các doanh nghiệp cà phê lớn đã có sẵn mạng đại lý thu mua tận vườn cây, họ không cần thong qua Trung Tâm Giao Dịch Cà Phê Buôn Ma Thuột.
Đáp câu hỏi tại sao cả nông dân lẫn doanh nghiệp đều ít chú ý tới sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột, doanh nhân Đỗ Hà Nam cũng là phó chủ tịch Hiệp Hội Cà Phê Cacao Việt Nam nhận định:
"V ấn đ ề ng ừơi dân ng ừơi ta vào đó thì h ọ đ ược cái gì (c ười) ng ười ta ch ưa nhìn th ấy rõ nên ch ưa đ ồng tình."
Những người ủng hộ việc thành lập sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột hy vọng làm một cuộc cách mạng, thay đổi tập quán mua bán nông sản của người nông dân, đặc biệt là hạt cà phê.
Nếu cà phê được giao dịch trên sàn, tất nhiên sẽ không phải là cà phê xô mà đã qua kiểm định chất lượng, thì sẽ nâng cao giá trị hạt cà phê Việt Nam, tránh tình trạng bán giá hạ mà thương nhân nước ngoài là người mua sẵn sàng chấp nhận việc thải loại.
Cuối năm 2008 tham dự buổi khai mạc sàn giao dịch cà phê Buôn Ma Thuột, ông Lương Lê Phương Thứ trưởng Bộ NN-PTNT từng bày tỏ hy vọng ‘xây dựng và vận hành một sàn giao dịch nông sản hiện đại nhằm tập dần cho nông dân từ bỏ thói quen mua bán truyền thống, chuyển sang mua bán theo phương thức hiện đại.’
Chắc hẳn Nhà nước cũng biết rằng nông dân sẽ sẵn sàng đổi mới nếu việc này làm lợi cho họ, tuy nhiên gần 1 năm sau ngày Phó Thủ Tướng Hoàng Trung Hải gõ chiêng mở đầu phiên giao dịch đầu tiên, nông dân trồng cà phê vẫn chưa thấy sàn giao dịch hiện đại mang lại lợi ích gì cho họ.