Dấu hiệu hồi phục
Suy thoái kinh tếở các nước nhập khẩu lớn như Hoa Kỳ, Nhật Bản các nuớc Châu Âu khiến cho ngành dệt may Viêt Nam lao đao, trong quí 4/2008 và quí 1/2009 hàng lọat các doanh nghiệp gia công có vốn nước ngoài đóng cửa. Công nhân mất việc làm, trong nhiều trường hợp chủ nhân ngừơi nứơc ngoài bỏ trốn không làm thủ tục.
Tình hình khó khăn cũng đến với nhiều doanh nghiệp dệt may Việt Nam, tuy nhiên các công ty lớn vẫn giữ được một lượng đơn hàng nhất định, tuy thu hẹp sản xuất nhưng vẫn họat động.
Ngành may nơi tập trung đa số lao động di cư, chứng kiến lực lượng này bỏ về quê như một chọn lựa chẳng đặng đừng. Nhớ lại những đợt dịch chuyển của lao động di cư hồi đầu năm 200, một cán bộ nghỉ hưu ở Saigon mô tả:
"Có ng ười v ợ ch ồng con cái b ồng b ế nhau t ội nghi ệp l ắm. Có m ột cô nói thà v ề quê v ới m ẹ b ắt ốc hái rau, ch ứ không mong tr ở l ại thành ph ố tìm vi ệc n ữa. M ấy công ty h ọ đ ối x ử v ới công nhân n ặng tay l ắm."
Nếu như đơn hàng và công nhân sản xuất rành nghề là những yếu tố quan trọng nhất trong họat động xuất khẩu dệt may, thì trong tháng 5, tháng 6 các nhà nhập khẩu đã dần dần trở lại với ngành may Việt Nam.
Chúng tôi nghĩ rằng ngành dệt may Việt Nam có nhiều ưu thế hơn, vì thế một số khách hàng định vị rằng sẽ bớt ở các quốc gia khác và sẽ đặt hàng ở Việt Nam.
Ô. Diệp Thành Kiệt
Ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hội Dệt May Thêu Đan TPHCM nhận định là nhà nhập khẩu có những chọn lựa đầy thận trọng:
"Đ ến nay tình hình b ắt đ ầu, h ọ cân nh ắc đ ề ra chi ến l ược là ph ải c ấu trúc l ại các nhà cung c ấp. Chúng tôi nghĩ r ằng ngành d ệt may Vi ệt Nam có nhi ều ưu th ế h ơn, vì th ế m ột s ố khách hàng đ ịnh v ị r ằng s ẽ b ớt ở các qu ốc gia khác và s ẽ đ ặt hàng ở Vi ệt Nam. Chính vì v ậy đ ơn hàng ở Vi ệt Nam có ph ần ổn đ ịnh h ơn."
Theo các chuyên gia thị trường, sản phẩm dệt may Việt Nam đã tạo được sự tin cậy của khách hàng nhập khẩu. Nhiều quốc gia xuất khẩu dệt may, đối thủ cạnh tranh của Việt Nam nhưẤn Độ, Bangladesh, Pakistan thậm chí Trung Quốc đã bị giảm trị giá xuất khẩu từ 10% tới 20% thì Việt Nam bịảnh hưởng ít hơn hẳn.
Theo Bộ Công Thương và Hiệp Hội Dệt May Việt Nam, kim ngạch xuất khẩu tòan ngành đạt hơn 4 tỷ USD trong nửa đầu 2009, tuy là tăng trưởng âm nhưng chỉ giảm 1,3% so với cùng kỳ năm ngoái.
Thiếu nhân công
Khi nghiên cứu ảnh hưởng suy giảm kinh tế lên lao động việc làm và đời sống người nông dân nông thôn. Viện Chính Sách và Chiến Lược Phát Triển Nông Nghiệp Nông Thôn ghi nhận khỏang 22% lao động di cư mất việc làm phải trở về nông thôn, Như lời TS Vũ Trọng Bình, Giám Đốc Trung Tâm Phát Triển Nông Thôn mô tả:
"B ản thân m ột s ố ngành nh ư may m ặc, m ột s ố khu công nghi ệp b ị thu h ẹp. Chính vì th ế lao đ ộng khu công nghi ệp m ất vi ệc làm đ ổ d ồn v ề nông thôn."
Sự thiếu hụt lao động ngành may xuất khẩu trong lúc này, rõ ràng thể hiện mức 22% lao động di cư trở về nông thôn như bản báo cáo vừa nói. Công nhân một đi không trở lại, vì thu nhập trung bình của lao động dệt may không cao, chỉ từ 1,5 triệu tới 2 triệu.
Sự đối xử của chủ doanh nghiệp với công nhân, cũng là nguyên nhân khiến việc tuyển dụng lao động khi có đơn hàng trở lại, hòan tòan không dễ dàng.
Một số ngành như may mặc, một số khu công nghiệp bị thu hẹp. Chính vì thế lao động khu công nghiệp mất việc làm đổ dồn về nông thôn.
TS Vũ Trọng Bình
Trong tình hình khó khăn thì ở nông thôn giá sinh hoạt rẻ hơn, chưa kể hoàn cảnh khéo ăn thì no, khéo co thì ấm của bà con. Người dân nông thôn có thể ra vườn hái bó rau, xuống rạch kiếm con tép là đã có cái ăn dù không tươm tất nhưng vẫn tồn tại được.
Phát triển bền vững, giảm giá thành sản phẩm dệt may để cạnh tranh là một giải pháp được ông Diệp Thành Kiệt, Phó chủ tịch Hội Dệt May Thêu Đan TP.HCM đề xứơng:
"Chúng tôi khuy ến cáo trong Hi ệp H ội và chính b ản thân doanh nghi ệp tôi, hi ện nay chúng tôi có xu h ướng chuy ển v ề m ở r ộng ho ặc xây d ựng m ới m ột s ố nhà máy ở vùng nhi ều lao đ ộng nh ư đ ồng b ằng sông C ửu Long cũng nh ư đ ồng b ằng B ắc B ộ.
Trên c ơ s ở đó th ực hi ện chính sách, th ứ nh ất là ly nông không ly h ương ng ười ta v ẫn có th ể ở t ại ch ỗ và làm vi ệc công nghi ệp, th ứ hai là t ận d ụng đ ược l ực l ượng lao đ ộng t ại ch ỗ mà m ức thu nh ập không cao, nh ư v ậy có th ể c ạnh tranh b ằng phí lao đ ộng t ốt h ơn."
Theo ước tính ngành dệt may TPHCM cũng như các tỉnh khác, tỷ lệ thiếu hụt công nhân hiện nay từ 15% tới 20%, một số doanh nghiệp nhiều đơn hàng thiếu 30% công nhân.
Theo báo chí nhiều doanh nghiệp đã phải chiêu dụ ngừơi lao động hứa hẹn mức lương trên 2 triệu/tháng, cũng như thưởng Tết đầy đủ dù làm việc không đủ năm.
Năm 2008 gần cuối năm mới thấm ảnh hưởng suy thoái, nên xuất khẩu dệt may VN vẫn đạt kim ngạch 9,1 tỷ USD đạt 96% kế họach. Năm 2009 này nhiều chuyên gia hy vọng xuất khẩu dệt may có thể tăng chút ít tới mức 9,5 tỷ USD hoặc ít nhất cũng ngang bằng năm ngoái.