Nhiều quan ngại được nêu ra liên quan quỹ bảo hiểm xã hội của Việt Nam trong thời gian gần đây.
Bội chi
Theo thống kê của Bảo hiểm xã hội Việt Nam năm 2016 đã có 45 tỉnh, thành bội chi quỹ khám chữa bệnh với số tiền 5.500 tỷ đồng, trong đó có tới 9 tỉnh, thành phố có số tiền vượt quỹ lớn hơn 200 tỷ đồng.
Tiến sĩ - Bác sĩ trung tá quân đội Đinh Đức Long nhận định nguyên nhân dẫn đến tình trạng bội chi này:
Nguy cơ vỡ là do lạm dụng quỹ, sử dụng không đúng mục đích thôi. Người ta đem cho vay, làm sai mục đích. Trước nguy cơ sắp vỡ người ta kéo dài tuổi nghỉ hưu, vì người nghỉ hưu nhiều quá sẽ không có tiền để trả. Trong bệnh viện chúng tôi còn có trường hợp trục lợi bảo hiểm y tế. Một ngày người ta khám nhiều chỗ.
Nguy cơ vỡ là do lạm dụng quỹ, sử dụng không đúng mục đích thôi. Người ta đem cho vay, làm sai mục đích.<br/> - Tiến sĩ Đinh Đức Long
Nhưng hiện tại Internet đã tiến bộ hơn nên người ta có thể quản lý tốt hơn chuyện đó. Rồi cũng một căn bệnh chữa bằng thuốc ngoại hay thuốc nội đều khỏi nhưng người ta vẫn dùng thuốc ngoại vì sẽ được ăn hoa hồng cao hơn hoặc được mời đi nước ngoài hoặc tài trợ việc khác.
Tình trạng người dân và các cơ sở y tế trục lợi khi sử dụng thẻ bảo hiểm y tế đã được Nhà nước chỉ ra nhiều lần. Trước đó ông Nguyễn Đức Hòa - Phó Giám đốc BHXH TP Hà Nội từng cho biết rằng nhiều bệnh viện đã chỉ định sử dụng các dịch vụ một cách bất hợp lý. Chẳng hạn bệnh nhân chỉ bị cảm cúm nhưng lại được chỉ định chụp CT, nội soi tai mũi, họng. Một số cơ sở y tế còn trục lợi bằng cách nâng tầm quan trọng của bệnh, như điều trị răng sâu nhưng khi thu phí lại ghi điều trị tủy răng nhằm hưởng chi trả cao từ cơ quan BHXH.
Ngoài ra, hiện tại Nhà nước đang vay phần lớn ngân sách quỹ này để đầu tư vào các dự án kinh tế. Báo Kinh tế Việt Nam đầu tháng 2 năm nay cho biết hiện tại Chính phủ đang vay 324.000 tỷ đồng, chiếm 74,46% tổng quỹ. Trong khi đó nhiều dự án làm ăn thua lỗ, không có điều kiện để hoàn trả lại, tiền nợ gốc và lãi lên đến gần 16.000 tỷ đồng tính đến đầu năm 2017.
Tiến sĩ Nguyễn Quang A, từ Hà Nội, giải thích về tình trạng này:
Việc quỹ bảo hiểm của Việt Nam dùng tiền để cho chính phủ vay là một chuyện người ta đã công nhận. Cái chuyện chính phủ vay tiền đó để đi đầu tư vào những dự án thua lỗ hàng chục ngàn tỷ đồng là điều rất nguy hiểm. Lẽ ra, quỹ bảo hiểm xã hội phải là một nhà đầu tư định chế lớn nhưng đáng tiếc ở Việt Nam những nghiệp vụ như vậy còn quá mới và người ta không biết phải làm sao để quỹ đó có thể sinh lời nhưng vẫn đảm bảo an toàn. Người ta có thể lạm dụng qũy bảo hiểm để cho vay hoặc đơn thuần gửi vào các ngân hàng thương mại với lãi suất rất nhỏ gọi là không kỳ hạn và chia nhau phần chênh lệch. Thậm chí có thể có chuyện dùng tiền đó lén lút cho các tổ chức hoặc cá nhân vay.
Việc quỹ bảo hiểm của Việt Nam dùng tiền để cho chính phủ vay là một chuyện người ta đã công nhận. <br/> - Tiến sĩ Nguyễn Quang A
Một bài viết của tác giả Phạm Thanh Sơn từng được số đông bạn đọc quan tâm, đã phân tích rằng trên thế giới qũy BHXH được quản lý một cách nghiêm túc, hoàn toàn độc lập với các công ty và cả nhà nước, không được quyền chấp nhận những rủi ro trong kinh doanh mà chỉ được sử dụng đê mua công trái và trái phiếu có thời hạn nhất định của một số công ty có uy tín để tăng tiền lãi.
Một số các nguyên nhân khác được nêu ra là tỷ lệ già hóa dân số ở Việt Nam đang tăng lên dẫn đến số người hưởng BHXH tăng theo. Tuổi thọ trung bình của người Việt tăng lên đến 75,6 tuổi năm 2016 cũng là nguyên nhân kéo dài thời gian hưởng bảo hiểm của người dân. Chưa kể đến chuyện kinh tế khủng hoảng, hàng loạt các doanh nghiệp làm ăn thua lỗ tìm cách trốn bảo hiểm xã hội. Chỉ riêng từ năm 2010 đến 2013, cơ quan BHXH khởi kiện khoảng 4000 doanh nghiệp trốn BHXH.
Một nguyên nhân khác dẫn đến thâm thụt quỹ BHXH là do nhiều người dân đã từ bỏ tham gia bảo hiểm y tế do nhiều bất cập của dịch vụ này. Đó là tình trạng thủ tục thanh toán quá phức tạp, mất thời gian, bất hợp lý trong khi chất lượng dịch vụ quá kém. Trong khi đó Chính phủ và Bộ Y tế vừa đặt ra mục tiêu đến năm 2020 phấn đấu 90,7% dân số tham gia BHYT.