Mười năm công tác
Sau 10 năm triển khai thực hiện công tác tìm kiếm, quy tập hồi hương hài cốt bộ đội tình nguyện và chuyên gia Việt Nam tại Vương quốc Campuchia, Việt Nam đã nhận được kết quả khả quan do bốn đội quy tập thuộc các quân khu thực hiện, nay đã được khoảng 12 ngàn bộ hài cốt, phần lớn tử trận trên chiến trường Campuchia dưới chế độ Khmer Đỏ.
Phát ngôn viên Đại sứ Việt Nam tại Campuchia, ông Lê Minh Ngọc, cho biết số hài cốt quân tình nguyện Việt Nam còn bao gồm hài cốt của bộ đội tình nguyện và chuyên gia Việt Nam qua các thời kỳ kháng chiến chống Pháp và chống Mỹ. Theo số liệu thống kê, đã có khoảng 20 ngàn hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam tử trận trên đất Campuchia. Cho đến nay, chính phủ hai nước Campuchia – Việt Nam đã phối hợp tìm kiếm được khoảng 12 ngàn hài cốt của bộ đội Việt Nam và đã cất bốc đưa về nước.
Theo ông Ngọc, hàng năm các quân tình nguyện chuyên trách của Việt Nam tại Campuchia đã phối hợp với Ủy ban chuyên trách của Campuchia để tìm kiếm và cất bốc hài cốt quân tình nguyện Việt Nam. Công tác này được thực hiện trong cả hai mùa, mùa mưa và mùa khô. Mặc dù công tác gặp nhiều khó khăn nhưng mỗi năm hai bên cũng tìm được khoảng từ 800 đến 1.000 hài cốt. Ông nói thêm:
"Hiện nay mình chưa nắm được thông tin hỗ trợ nhưng hai bên đã phối hợp rất tốt vì có sự trợ giúp từ chính phủ tạo điều kiện, cũng như chính quyền địa phương các nơi có hài cốt quân tình nguyện, kể cả người dân giúp đỡ việc di dời và cất bốc này. Kế hoạch này thì theo chỉ đạo cao nhất của Thủ tướng chính phủ Campuchia cũng như là mong muốn của phía Việt Nam, cụ thể là thân nhân có con em mất tại Campuchia. Chính phủ Việt Nam cũng mong muốn tìm kiếm đến hài cốt cuối cùng."
Theo Hiệp định liên chính phủ ký ngày 28/8/2000, việc tìm kiếm, quy tập, hồi hương bộ đội tình nguyện và chuyên gia của Việt Nam sẽ được thực hiện trên 10 tỉnh thuộc Vương quốc Campuchia. Phía Việt Nam chủ động hợp tác và phối hợp với Ban chuyên trách của các Quân khu và tỉnh thành xứ này.
Phối hợp và nghi ngại
Ông Lê Minh Ngọc cũng cho hay trong công tác tìm kiếm, cất bốc hai bên đã hợp tác rất tốt,
"về phía Việt Nam những quân khu, đơn vị mà trong số liệu ghi chép trước đây đã có bộ đội tham gia công tác chiến đấu ở Campuchia thì họ cũng có ghi chép và bên phía Campuchia cũng vậy, những nơi quân đội Việt Nam đến thì họ đều phối hợp cả."
Phó tỉnh trưởng tỉnh Mondulkiri ông Heng Samnang cũng cho biết hôm 12/7 vừa qua tỉnh Đắk Lắk đã tổng kết tại tỉnh nhà 10 năm thực hiện công tác quy tập, hồi hương những nhân viên, bộ đội tử trận trên địa bàn tỉnh Mondulkiri . Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Đắk Lắk đã mời phó tỉnh trưởng và đại diện Ủy ban chuyên trách tới dự tổng kết. Theo ông Heng Samnang, qua 10 năm tìm kiếm, tỉnh Đắk Lắk đã quy tập hơn 600 hài cốt quân tình nguyện và chuyên gia Việt Nam hi sinh tại tỉnh nói trên.
Ông Heng Samnang còn cho biết, từ năm 2001 đến này, Đội K51 của Bộ chỉ huy quân sự tỉnh Đắk Lắk đã tổ chức hàng chục chuyến công tác đặc biệt sang đây để tìm kiếm. Trong số các hài cốt bộ đội được phát hiện, quy tập, có một số binh sĩ có họ tên, năm sinh và quê quán, trong khi nhiều hài cốt còn lại chưa được xác định đầy đủ danh tính.
Liên quan vấn đề này, lãnh tụ đảng Nhân quyền ông Kem Sokha nhận xét rằng những thông tin mà ông cập nhật được từ dân, trong quá trình tìm kiếm, quy tập, hồi hương hài cốt bộ đội của Việt Nam, phía Việt Nam và chính quyền địa phương không cung cấp thông tin cho người dân biết trước. Vẫn có nhiều người dân lo lắng về công tác tìm kiếm quy tập mộ binh sỹ Việt Nam vì lý do thiếu minh bạch, xác đáng, đồng thời không biết chính phủ Việt Nam có kế hoạch ra sao.
Bác bỏ cáo buộc
Vẫn theo ông Kem Sokha không người nào biết được nhóm công tác của quân đội Việt Nam làm gì trong rừng cho dù họ tuyên bố đến đây để tìm kiếm hài cốt binh sỹ của mình. Họ có thể cài đặt máy theo dõi, cho nên mối quan tâm nhiều nhất là vấn đề an ninh quốc gia. Ông nói rằng khi nào người dân và các đảng phái chính trị không nhận được thông tin cụ thể về công tác trên, họ có thể hoài nghi vì họ cho là Việt Nam đã có ý đồ xâm lăng Campuchia từ lâu.
Tuy nhiên chính phủ Campuchia và người phát ngôn Đại sứ Việt Nam bác bỏ cáo buộc này. Họ khẳng định tất cả mọi đợt đi tìm kiếm đều được báo cáo và được ghi nhận rằng người dân địa phương hỗ trợ và phối hợp rất nhiệt tình với các đoàn chuyên gia và Ủy ban chuyên trách tìm kiếm.
Theo tài liệu của Quân khu 9 và số liệu do Cục chính sách Tổng Cục chính trị Quân đội Nhân dân Việt Nam cung cấp, số lượng hài cốt liệt sỹ đã tử trận trong các thời kỳ chiến tranh còn sót lại trên địa bàn các tỉnh ở Campuchia do quân khu đảm trách là khoảng 8.500 người. Trong năm 2011, Quân khu 9 sẽ tiếp tục thực hiện công tác tìm kiếm, quy tập những mộ đã có thông tin, cũng như tìm kiếm thêm thông tin về mộ chí, đặc biệt là tại các tỉnh Kandal, Kampong Chhnang và Kampong Cham. Dự kiến từ năm 2012 đến 2015, các đội quy tập trên sẽ tiếp tục tìm kiếm và thực hiện quy tập mộ liệt sỹ trên 100% địa bàn đảm nhiệm.