ជនរងគ្រោះ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្សនៅតែដង្ហោយទាមទារយុត្តិធម៌ ចំពោះព្រឹត្តិការណ៍បង្ក្រាបដ៏ហិង្សាផ្លូវ វេង ស្រេង កាលពី ១១ឆ្នាំមុន
2025.01.02
លោក វន់ ពៅ ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យ នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) ដែលជាអ្នករងគ្រោះដោយការបង្ក្រាប និងចាប់ឃុំខ្លួនក្នុងពេលចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍តវ៉ា កាលពីឆ្នាំ២០១៤ និងខាងក្រោយ គឺរូបលោកពេលរបួសដោយសារទាហានកងទ័ពឆត្រយោង៩១១ ដឹកនាំដោយ លោក ចាប ភក្តី ប្រើហិង្សាវាយដំ នៅថ្ងៃទី២ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤។
រូប៖ ហ្វេសប៊ុក IDEA Cambodia
នៅក្នុងថ្ងៃទី២ និងថ្ងៃទី៣ ខែមករា កាលពី ១១ឆ្នាំមុន គឺមានព្រឹត្តិការណ៍ក៏គួរឱ្យរន្ធត់សោកសៅ និងមានសម្រែកទ្រហោយំ ចំពោះការបាត់បង់អាយុជីវិតកម្មករចំនួន ៥នាក់ ក្នុងនោះមាន កម្មករម្នាក់បាត់ខ្លួនរហូតមកដល់សព្វថ្ងៃ ដោយសារតែការបាញ់ប្រហារ និងបង្ក្រាបដ៏ហិង្សារបស់កងកម្លាំងចម្រុះរបស់រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន នៅមុខរោងចក្រ យ៉ាក ជីន (Yak Jin Cambodia) និងតាមផ្លូវ វេង ស្រេង។ អ្នកជំនាញសិទ្ធិមនុស្សចាត់ទុកព្រឹត្តិការណ៍នេះថា ជារឿងមិនអាចទទួលយកបាន ដោយសារតែជាការរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរប្រព្រឹត្តដោយអាជ្ញាធររដ្ឋ រីឯយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះ និងអ្នកបាត់បង់ជីវិតនោះ ក៏ហាក់នៅទីងងឹតនៅឡើយរហូតមកដល់ពេលនេះ។
ក្រុមអង្គការសង្គមស៊ីវិល ថ្នាក់ដឹកនាំសហជីព និងកម្មករនឹងធ្វើពិធីរម្លឹកខួប ១១ឆ្នាំ នៅផ្ទះសាមគ្គីនៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា ដើម្បីឧទ្ទិសដល់វីរភាពកម្មករដែលបាត់បង់ជីវិតក្នុងព្រឹត្តិការណ៍បាញ់ប្រហារ និងការបង្ក្រាបដ៏ហិង្សាដោយកម្លាំងអាជ្ញាធររដ្ឋាភិបាលក្នុងពេលដែលពួកគេចូលរួមតវ៉ាទាមទារសិទ្ធិ និងការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលកម្មករនៅខាងមុខរោងចក្រ យ៉ាក ជីន (Yak Jin Cambodia) និងតាមផ្លូវ វេង ស្រេង កាលពី ១១ឆ្នាំមុន។
ជនរងគ្រោះខ្លះក៏មិនមានក្ដីសង្ឃឹមក្នុងការទទួលបានពន្លឺយុត្តិធម៌ ដោយសារតែពួកគាត់មើលឃើញថា តុលាការសព្វថ្ងៃគ្មានភាពឯករាជ្យ ចំណែកឯអ្នកបញ្ជាឱ្យបាញ់ប្រហារ និងបង្ក្រាបកម្មករកាលពីឆ្នាំ២០១៤ នោះ កំពុងមានអំណាចពេញដៃនៅឡើយ។
ជនរងគ្រោះម្នាក់ ក្នុងចំណោមជនរងគ្រោះជាច្រើននាក់ទៀត ដែលត្រូវបានអាជ្ញាធរបង្ក្រាបដោយហិង្សា និងចាប់បញ្ជូនទៅពន្ធនាគារក្នុងពេល ដែលឃ្លាំមើលកូដកម្មមួយ នៅខាងមុខរោងចក្រ យ៉ាក ជី គឺលោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក្កិ ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរី នៅថ្ងៃទី២ ខែមករាថា លោកនៅតែអារម្មណ៍តក់ស្លុត និងមិន ដែលបំភ្លេចការឈឺចាប់ ចំពោះទង្វើដែលកម្លាំងសមត្ថកិច្ចចម្រុះវាយដំ និងចាប់បញ្ជូនរូបលោកទៅពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុង ដោយសារតែសកម្មភាពចូលរួមក្នុងបុព្វហេតុការពារសិទ្ធិ និងទាមទារការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលកម្មករ។ លោកបន្តថា មកដល់ពេលនេះពន្លឺយុត្តិធម៌សម្រាប់លោក និងជនរងគ្រោះផ្សេងទៀត ហាក់ស្ថិតនៅទីងងឹតនៅឡើយ ព្រោះលោកថា អ្នកបញ្ជាឱ្យកងកម្លាំងមកបង្ក្រាប និងបាញ់កម្មករកាលពីអំឡុងឆ្នាំ២០១៤ នោះ កំពុងមានអំណាចពេញដៃនៅឡើយ។
លោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក្កិ៖ «ខ្ញុំនៅតែមានអារម្មណ៍តក់ស្លុតមែនទែន ដោយសារតែរូបភាពបង្ក្រាបដ៏ឃោរឃៅដ៏ហិង្សា នៅដិតជាប់នឹងអារម្មណ៍ក្នុងកែវភ្នែក។ យើងឃើញការប្រើអំពើហិង្សា ការបាញ់ចម្ពាមកៅស៊ូ ការប្រើដំបងដែកវាយមកលើខ្ញុំ ក៏ដូចជាមកលើបាតុករផ្សេងៗ ការប្រើដុំថ្មគប់ គេលោតមកអុកពីលើយើងទាំងលើទាំងក្រោម គេវាយឱ្យយើងសន្លប់។ ភាពអយុត្តិធម៌ហ្នឹង វាកើតឱ្យយើងមានភាពឈឺចាប់មែនទែន យើងជាជនស្លូតត្រង់មិនបានប្រព្រឹត្តទោសកំហុសអ្វីបែរជាទៅរងនូវការបង្ក្រាបដោយប្រើហិង្សា មានមនុស្សស្លាប់រហូត ៤នាក់»។
កាលពីចុងឆ្នាំ២០១៣ និងដើមឆ្នាំ ២០១៤ កម្មករកម្មការិនីរាប់ម៉ឺននាក់ បានផ្ទុះការតវ៉ាទ្រង់ទ្រាយធំនៅខាងមុខរោងចក្រ យ៉ាក ជីន និងបណ្ដាផ្លូវ វេង ស្រេង ដើម្បីទាមទារឱ្យរដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន និងថៅកែដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលកម្មករ ១៦០ដុល្លារ ក្នុងមួយខែស្របពេលកំពុងមានវិបត្តិនយោបាយរវាងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា និងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ។ នៅថ្ងៃទី២ ខែមករា ឆ្នាំ២០១៤ កងទ័ពឆត្រយោង៩១១ ដឹកនាំដោយ លោក ចាប ភក្តី បានបើកប្រតិបត្តិការវាយបង្ក្រាបដ៏ហិង្សាទៅលើក្រុមកម្មករ រួមទាំងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស នៅមុខរោងចក្រ យ៉ាក ជីន និងបានចាប់ខ្លួនកម្មករ ៧នាក់ និងអ្នកការពារសិទ្ធិមនុស្ស ៣នាក់ ក្នុងនោះរួមមាន លោក ថេង សាវឿន លោក វន់ ពៅ និងលោក ចាន់ ពុទ្ធិស័ក្កិ ទៅធ្វើទារុណកម្ម និងដាក់គុកត្រពាំងផ្លុងជិត ៥ខែ។ រហូតដល់នៅថ្ងៃទី៣ ខែមករា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន ក៏ប្រើប្រាស់កងកម្លាំងចម្រុះបន្តបើកការបង្ក្រាបដោយបាញ់គ្រាប់កាំភ្លើងពិតទៅលើកម្មករនៅលើផ្លូវ វេង ស្រេង ដែលបណ្ដាលឱ្យកម្មករ ៤នាក់ស្លាប់ រីឯយុវជនឈ្មោះ ខឹម សុផាត បាត់ខ្លួនដល់សព្វថ្ងៃ។ ក្រៅពីនេះ មនុស្សជាង ៣០នាក់ផ្សេងទៀតត្រូវរងរបួសធ្ងន់ និងស្រាល រហូតអ្នកខ្លះក្នុងចំណោមអ្នកទាំងនោះ ត្រូវពិការអស់មួយជីវិត។ លើសពីនេះ អង្គការសង្គមស៊ីវិល កម្មករ និងអ្នកនៅអមសងខាងផ្លូវចំនួន ២៣នាក់បន្ថែមទៀតត្រូវចាប់ខ្លួនក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កាលនោះដែរ។
អ្នកនាំពាក្យបក្សកាន់អំណាច លោក សុខ ឥសាន ថ្លែងការពារទង្វើបង្ក្រាបដោយហិង្សានេះថា គឺជាការបំពេញតួនាទីរបស់កម្លាំងសមត្ថកិច្ច និងស្ដីបន្ទោសក្រុមកម្មករដែលចេញតវ៉ាថា មានបំណងផ្ដួលរំលំរដ្ឋាភិបាល និងស្ថិតក្រោមការបញ្ជារបស់មេបក្សប្រឆាំងលោក សម រង្ស៊ី។ លោក សុខ ឥសាន អះអាងថា មូលហេតុដែលសមត្ថកិច្ចបាញ់ និងបង្ក្រាបក្រុមកម្មករក្នុងព្រឹត្តិការណ៍តវ៉ាផ្លូវវេងស្រេងនោះគឺដោយសារតែកម្មករបង្កហិង្សាលើក្រុមសមត្ថកិច្ចមុន។
លោក សុខ ឥសាន៖ «ខ្ញុំយល់ថា ប្រហែលតុលាការគេបិទបញ្ចប់រឿងហ្នឹងហើយ ព្រោះរឿងហ្នឹង វាជាទោសកំហុសរបស់ក្រុមឧទ្ទាមក្រៅច្បាប់ ដែលដឹកនាំដោយទណ្ឌិត សម រង្ស៊ី។ ១០ឆ្នាំហ្នឹង វាចប់ហើយ។ វាគ្មានរឿងអីត្រូវរកទៀតទេ គ្មានអ្នកណាទៅរកឱ្យទេ។ ពួកប្រឆាំងនិយាយតែការធ្វើបាតុកម្មអហិង្សា។ អហិង្សាអីប្រើសុទ្ធតែដំបង បំពង់ទីបដាក់ស្នូលដែក ដាក់លាយស៊ីម៉ងត៍។ សមត្ថកិច្ចទៅរារាំងទៅទប់ស្កាត់ ទៅជាបង្ករបួសស្នាមដល់សមត្ថកិច្ច។ តែត្រូវម៉ាំងហើយ គឺដាក់ទៅវិញហើយ»។
ទោះជាយ៉ាងណា ប្រធានអង្គការប្រជាធិបតេយ្យខ្មែរ (KDO) លោក ស៊ឹង សែនករុណា ដែលចុះឃ្លាំមើលក្នុងព្រឹត្តិការណ៍នោះបញ្ជាក់ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា ក្នុងថ្ងៃកើតហេតុ ដែលកងកម្លាំងសមត្ថកិច្ចបាញ់ប្រហារបណ្ដាលឱ្យកម្មករស្លាប់នោះ គឺក្រុមកម្មករប្រមូលផ្ដុំគ្នាតវ៉ាដោយសន្តិវិធី ប៉ុន្តែកងកម្លាំងចម្រុះបានគប់គ្រាប់បែកផ្សែង និងផ្ទុះហិង្សាដោយប្រើដំបងដែកវាយបង្ក្រាបកម្មកររហូតប្រើប្រាស់កាំភ្លើងបាញ់ទប់ស្កាត់កម្មករ និងបណ្ដាលឱ្យកម្មករ ៤នាក់បានស្លាប់បាត់បង់ជីវិត។ លោកចាត់ទុកការបង្ក្រាបកម្មករក្នុងព្រឹត្តិការណ៍កាលនោះថា គឺជាទង្វើអមនុស្សធម៌ រំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ និងនៅតែជំរុញដល់អ្នក ដែលរងគ្រោះបន្តទាមទារយុត្តិធម៌សម្រាប់ខ្លួនឯង និងសង្គម។
លោក ស៊ឹង សែនករុណា៖ «បច្ចុប្បន្នក៏ដូចពីមុនមក ដល់ពេលនេះខ្ញុំយល់ថា មិនអាចទទួលបានយុត្តិធម៌ទេ ពីព្រោះអ្នកប្រព្រឹត្ត និងអ្នកពាក់ព័ន្ធទាំងអស់ហ្នឹងសុទ្ធសឹងតែជាបក្ខពួកតែមួយ ទាំងក្រុមតុលាការ ក៏គ្មានឯករាជភាពដែរ ក្នុងការស្រាវជ្រាវ ការបើកស៊ើបអង្កេត ដើម្បីរកយុត្តិធម៌ទៅលើជនដៃដល់ និងជននៅពីក្រោយខ្នង យកមកផ្ដន្ទាទោសតាមច្បាប់។ គឺមិនអាចធ្វើទៅបាន វាទាល់តែមានការកែទម្រង់ប្រព័ន្ធយុត្តិធម៌ ឱ្យមានឯករាជភាព ហើយប្រទេសយើងជាប្រទេស ដែលមានប្រជាធិបតេយ្យមានការគោរពសិទ្ធិមនុស្សច្បាស់លាស់ទើបធ្វើឱ្យយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នកដែលរងគ្រោះនាពេលនោះអាចទទួលយកបាន»។
ចំណែក នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទទួលនៃអង្គការការពារសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូ (LICADHO) លោក អំ សំអាត លើកឡើងថា ការបង្ក្រាបក្រុមកម្មករដែលបណ្ដាលឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ និងមានអ្នករងរបួសធ្ងន់ស្រាលត្រូវតែមានការស៊ើបអង្កេត។ លោកបញ្ជាក់ថា ការរម្លឹកខួបរៀងរាល់ឆ្នាំ ចំពោះព្រឹត្តិការណ៍បង្ក្រាបដោយហិង្សាលើក្រុមបាតុករ ក៏ជាសារបង្ហាញទៅកាន់រដ្ឋាភិបាលថា រយៈពេល ១១ឆ្នាំកន្លងមកនេះ អ្នកដែលបានស្លាប់ និងជនរងគ្រោះ គឺនៅមិនទាន់ទទួលបានយុត្តិធម៌នៅឡើយ។
លោក អំ សំអាត៖ «ការណ៍ដែលរកយុត្តិធម៌នេះ គឺទី១ រកអ្នកទទួលខុសត្រូវអ្នក ដែលប្រព្រឹត្តយកទៅអនុវត្តទៅតាមផ្លូវច្បាប់ ដើម្បីទុកជាយុត្តិធម៌សម្រាប់ជនរងគ្រោះ ក៏ដូចជាយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម។ មួយទៀត គឺការទប់ស្កាត់វប្បធម៌និទណ្ឌភាព ដែលបង្កឱ្យមានមនុស្សស្លាប់ រងរបួស បាត់ខ្លួន ប៉ុន្តែគ្មានអ្នកទទួលខុសត្រូវ ហើយអ្នកដែលប្រព្រឹត្តមិនត្រូវបានទទួលទោសតាមផ្លូវច្បាប់ ហើយនេះជាភារកិច្ចការទទួលខុសត្រូវមួយរបស់រាជរដ្ឋាភិបាលដែលត្រូវធ្វើការស៊ើបអង្កេត»។
រីឯ ប្រធានសហព័ន្ធសហជីពកម្ពុជា អ្នកស្រី យ៉ាង សោភ័ណ្ឌ មានប្រសាសន៍ថា ការលះបង់ជីវិតកម្មករ និងសាច់ស្រស់ឈាមស្រស់អ្នកដែលបានចូលរួមទាមទារសិទ្ធិ និងការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលកម្មករ គឺជាគុណតម្លៃធំធេង និងជានិមិត្តរូបសម្រាប់កម្មករបច្ចុប្បន្នឱ្យហ៊ានងើបតវ៉ាទាមទារសិទ្ធិ និងការដំឡើងប្រាក់ឈ្នួលឱ្យសមនឹងការបញ្ចេញកម្លាំងពលកម្ម។ អ្នកស្រីបញ្ជាក់ថា អ្នកស្រីក៏មិនដែលបំភ្លេចព្រឹត្តិការណ៍តវ៉ារបស់កម្មករនៅបណ្ដោយផ្លូវ វេង ស្រេង ម្ដងណាឡើយ ដោយសារតែការបង្ក្រាបរបស់កម្លាំងសមត្ថកិច្ចកាលពីឆ្នាំ២០១៤ គឺជាទង្វើឃោរឃៅ និងទាមទារឱ្យស្ថាប័នពាក់ព័ន្ធស៊ើបអង្កេតជនដៃដល់ និងអ្នកពាក់ព័ន្ធយកមកអនុវត្តទោសតាមផ្លូវច្បាប់។
អ្នកស្រី យ៉ាង សោភ័ណ្ឌ៖ «មនុស្សខ្លះត្រូវបានស្លាប់ មនុស្សខ្លះត្រូវបានចាប់ខ្លួនដោយអយុត្តិធម៌មនុស្សខ្លះត្រូវបានជាប់ពន្ធនាគារជាដើម។ ពួកគាត់ទាំងអស់ហ្នឹងតែងរំពឹងថា ទទួលបានយុត្តិធម៌ពីសំណាក់តុលាការ ក៏ដូចជាពីរាជរដ្ឋាភិបាល។ ប៉ុន្តែ ផ្ទុយទៅវិញ ពួកគាត់មិនទទួលបានយុត្តិធម៌ទាំងអស់ហ្នឹងទេ។ ពួកយើងក្នុងកាលៈទេសៈបែបណាក៏ដោយ ប្រសិនណាយុត្តិធម៌ឆាប់ៗ យើងមិនបានទេ ទោះប្រើពេលយូរប៉ុណ្ណា ក៏យើងនៅតែរំពឹងចង់បានយុត្តិធម៌ដែរ ប្រសិនបើមានយុត្តិធម៌ ខ្ញុំគិតថា វាបង្ហាញពីប្រទេសយើងមានសន្តិភាពមានសេរីភាពពិតប្រាកដ»។
ទាក់ទងនឹងរឿងនេះដែរ ប្រធានសមាគមប្រជាធិបតេយ្យឯករាជ្យ នៃសេដ្ឋកិច្ចក្រៅប្រព័ន្ធ (IDEA) លោក វន់ ពៅ ដែលជាអ្នករងគ្រោះដោយការបង្ក្រាប និងចាប់ឃុំខ្លួនក្នុងពេលចូលរួមក្នុងព្រឹត្តិការណ៍តវ៉ា កាលពីឆ្នាំ២០១៤ បានសរសេរនៅលើទំព័រហេ្វកប៊ុកដោយភ្ជាប់នឹងរូបភាពរបស់លោកហូរឈាមស្រោចខ្លួន និងដៃជាប់ខ្នោះថា លោកនៅតែដក់ជាប់នៅក្នុងក្រសែភ្នែក ចំពោះព្រឹត្តិការណ៍បង្ក្រាបដោយហិង្សានៅផ្លូវ វេង ស្រេង។ ទោះបីជាកន្លងផុតទៅ ១១ឆ្នាំក្ដី ក៏លោកហាក់នៅតែឈឺចាប់មិនអាចបំភ្លេចបានឡើយ។ លោកសរសេរបន្តថា យុត្តិធម៌សម្រាប់លោក ដែលចូលរួមកិច្ចការបម្រើសង្គមក្នុងបុព្វហេតុសិទ្ធិកម្មករហាក់ស្ថិតនៅឯជើងមេឃ។ រីឯស្លាកស្នាមរបួសនៅលើក្បាលរបស់លោកនឹងមិនរលុបឡើយ និងចាត់ទុកថា នេះជាបទពិសោធន៍ពិសេសក្នុងជីវិតសម្រាប់អ្នក ដែលធ្វើកិច្ចការសង្គម៕
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- លោក ឃួង ស្រេង ពីមន្ត្រីខណ្ឌតូចតាចទៅជាអភិបាលក្រុងភ្នំពេញដោយសារស្នាដៃបម្រើគ្រួសារត្រកូលហ៊ុន
- លោក ហេង សិទ្ធី ត្រូវបានចាប់ខ្លួនដល់រុស្សីក្រោយស្នើឱ្យលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ចុះចេញពីតំណែង
- លោក ហ៊ុន ម៉ានី ស្នើឲ្យនាយករដ្ឋមន្ត្រី លោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ដកប្រធានមន្ទីរបរិស្ថានចំនួន៤ ខេត្ត នៅជុំវិញតំបន់ព្រៃឡង់
- មនុស្ស ៤នាក់ស្លាប់ និង ៥នាក់ទៀតរបួសធ្ងន់ ពេលប្រជ្រៀតគ្នាយកអាំងប៉ាវនៅភូមិគ្រឹះលោក សុខ គង់
- លោក សម រង្ស៊ី អំពាវនាវឱ្យកងកម្លាំងប្រដាប់អាវុធ និងអ្នកនយោបាយរួមគ្នាផ្លាស់ប្ដូររបបត្រកូល ហ៊ុន