បឹងតាមោក ឬបឹងកប់ស្រូវដែលមានទំហំជាង ៣ពាន់ហិកតារក្នុងឆ្នាំ២០១៦ នៅសល់ត្រឹមតែ៨៧០ ហិកតារក្នុងឆ្នាំ២០២៣នេះ ក្រោយរដ្ឋាភិបាលបានកាត់ផ្ទៃដីបឹងនេះចំនួន៧០ដងទៅឱ្យក្រសួង ស្ថាប័នរដ្ឋ ឧកញ៉ា និងវិស័យឯកជន។ ពលរដ្ឋ និងសកម្មជនការពារធនធានធម្មជាតិព្រួយបារម្ភថារដ្ឋាភិបាលបន្តវេននឹងបន្តកាត់ផ្ទៃបឹងទាំងស្រុងទៅឱ្យអ្នកមានលុយ មានអំណាច ព្រោះកន្លងមករដ្ឋាភិបាលមិនដែលទទួលយកការស្នើបញ្ឈប់ការកាត់បឹងតាមោក របស់ពលរដ្ឋ និងសកម្មជននោះទេ។
បឹងកប់ស្រូវ គឺជាបឹងមួយ ដែលនៅសល់ចុងក្រោយក្នុងចំណោមបឹងស្តុកទឹកធំៗ ដើម្បីទុកជាអាងស្ដុកទឹកកខ្វក់ និងរំដោះទឹកចេញពីរាជធានីភ្នំពេញ។ នៅថ្ងៃទី៣ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០១៦ រដ្ឋាភិបាល ចេញអនុក្រឹត្យស្តីពីការកំណត់ផ្ទៃបឹង ចំនួន ៣២៣៩ ហិកតារ ដែលគ្របដណ្ដប់បឹងតាមោក ឬ បឹងកប់ស្រូវ និងដីជុំវិញ ទុកជាទ្រព្យសម្បត្តិសាធារណៈរបស់រដ្ឋ។
អង្គការសមាគមធាងត្នោត នៅថ្ងៃទី១០ ខែកុម្ភៈ ឆ្នាំ២០២២ បានចេញរបាយការណ៍មួយដោយបង្ហាញថា គិតត្រឹមខែធ្នូ ឆ្នាំ២០២១ ផ្ទៃបឹងតាមោក ឬបឹងកប់ស្រូវ ប្រមាណជាង២ពាន់ហិកតារ ឬស្មើជិត ៦៥% ត្រូវបានរដ្ឋាភិបាលកាត់ឱ្យឧកញ៉ា ក្រុមហ៊ុនឯកជន និងស្ថាប័នសាធារណៈ ដែលសរុបនៃការកាត់ទាំងអស់មានចំនួន៤៣ដង។
រដ្ឋាភិបាលពុករលួយ និងបក្ខពួកនិយមរបស់លោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន មិនបានបញ្ឈប់ការលុបបឹងទៅឱ្យឧកញ៉ា មន្ត្រី និងក្រុមហ៊ុនឯកជនត្រឹមនេះនោះទេ។ ក្នុងឆ្នាំ២០២២ រដ្ឋាភិបាលបានសម្រេចកាត់ផ្ទៃដីនៃបឹងតាមោក ជាង ៧ (៧,០៥) ហិកតារ ទៅឱ្យអគ្គិសនីកម្ពុជា (EDC) និងចំនួន៣ហិកតារទៅឱ្យ តារាចម្រៀង និងជាសមាជិកបក្សកាន់អំណាច លោក ព្រាប សុវត្ថិ។
ក្នុងឆ្នាំ២០២២ លោក ហ៊ុន សែន កាត់ផ្ទៃដីបឹងតាមោក មានទំហំសរុបជាង៦ហិកតារ ទៅឱ្យលោក សេង យូអ៊ាន់ អគ្គនាយកនៃអគ្គនាយកដ្ឋានភស្តុភារ និងហិរញ្ញវត្ថុ ក្រសួងមហាផ្ទៃ និងកាត់ដីបឹងតាមោកទំហំ៦៧ ហិកតារ ទៅឱ្យលោក នុត តុន ដែលគេស្គាល់ថា ជានាយកក្រុមហ៊ុន អ័រគីដេ វីឡា (Orkide Villa)។
ចំណែកនៅដើមឆ្នាំ២០២៣ លោក ហ៊ុន សែន បានកាត់ដីទំហំជាង១៣ ហិកតារឱ្យទៅទឹប្រឹក្សាផ្ទាល់លោក ហ៊ុន សែន គឺលោកឧកញ៉ា ឡាញ់ ភារ៉ា ផងដែរ។ គិតមកដល់កក្កដា ឆ្នាំ២០២៣នេះ អង្គការសមាគមធាងត្នោត (STT) បានចេញរបាយការណ៍ថា រដ្ឋាភិបាលបានធ្វើអនុបយោគ ផ្ទៃដីបឹងតាមោក មកជាទ្រព្យសម្បត្តិឯកជនរបស់រដ្ឋ និងប្រគល់ឱ្យបុគ្គល ឯកជននិងស្ថាប័ននានាជាបន្តបន្ទាប់ សរុបចំនួន៧០លើកស្មើ ២ ៣៦៩,៨ ហិកតារ។
ពលរដ្ឋរស់នៅក្បែរបឹងតាមោក អ្នកស្រី សឿន ស្រីសុត លើកឡើងថា គ្រឿងចក្រកំពុងតែចាក់បំពេញដីក្នុងបឹងតាមោករាល់ថ្ងៃ ហើយអ្នកស្រីបារម្ភថាបឹងដែលពលរដ្ឋអាស្រ័យផលនឹងបាត់បង់នាពេលខាងមុខក្នុងករណីដែលរដ្ឋាភិបាលនៅបន្តកាត់ដីទៅឱ្យឯកជន និងក្រុមបក្ខពួកដែលស្និទ្ធជាមួយរដ្ឋាភិបាល។
អ្នកស្រី សឿន ស្រីសុត បន្តថា រដ្ឋាភិបាលដែលអះអាងថា ការលុបបឹងតាមោកដើម្បីអភិវឌ្ឍនោះគ្រាន់តែជាពាក្យដោះសារប៉ុណ្ណោះ តែជាក់ស្ដែងមានតែក្រុមបក្ខពួកដែលស្និទ្ធនឹងរដ្ឋាភិបាលនោះទេ ដែលទទួលបានផលប្រយោជន៍។ ចំណែកពលរដ្ឋដែលអាស្រ័យផលពីបឹងតាមោកវិញ បែរជាត្រូវរដ្ឋាភិបាលប្រើប្រព័ន្ធតុលាការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញ និងបណ្ដេញចេញដោយបង្ខំ។
អ្នកស្រី សឿន ស្រីសុត៖ «ប្រជាពលរដ្ឋដែលរស់នៅដូចជាពួកខ្ញុំផ្ទាល់អត់បានទទួលផលពីផ្ទៃបឹង ហើយ គេលុបអស់ហើយ បែរជាចង់បណ្ដេញចេញពួកយើងជាពលរដ្ឋដែលពួកខ្ញុំធ្លាប់អាស្រ័យផលស្រែប្រាំងពីមុនមក និយាយរួមទៅ គាត់ធ្វើអ៊ីចឹងវាអត់ត្រូវ ដោយសារផ្ទៃបឹងទៅថ្ងៃមុខ ពលរដ្ឋមិនអាចទទួលផលបានទៀតទេ ព្រោះអីគ្រឿងចក្រគេនៅតែបន្តលុប ពួកយើងជាពលរដ្ឋទប់ស្កាត់ក៏អត់ឈ្នះទេ គ្រាន់តែរាល់ថ្ងៃនេះពួកខ្ញុំភ័យខ្លាចបំផុតគឺការបណ្ដេញពួកខ្ញុំចេញពីលំនៅឋានរបស់ពួកខ្ញុំផ្ទាល់»។
សកម្មជនចលនាមាតាធម្មជាតិ ដែលធ្លាប់ជាប់ពន្ធនាគារដោយសារ ស្នើឱ្យលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន បញ្ឈប់ការលុបបឹងតាមោក គឺកញ្ញា ឡុង គន្ធា លើកឡើងថា ទណ្ឌកម្មធម្មជាតិដែលធ្លាក់មកលើពលរដ្ឋក្នុងរាជធានីភ្នំពេញនោះ កើតឡើងដោយមានទឹកជំនន់រាល់ពេលមានភ្លៀងធ្លាក់។ កញ្ញា ឡុង គន្ធា ថា ទណ្ឌកម្មធម្មជាតិទាំងនេះបណ្ដាលមកពីរដ្ឋាភិបាលនៅតែបន្តលុបបឹងឥតឈប់ឈររហូតបឹងតាមោកដែលនៅសល់ចុងក្រោយត្រូវបានចាក់បំពេញស្ទើរតែទាំងស្រុង។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា មិនរំពឹងថា រដ្ឋាភិបាលបន្តវេនដែលដឹកនាំដោយលោក ហ៊ុន ម៉ាណែត ក្នុងពេលខាងមុខនេះ អាចរក្សាបាននូវបឹងធម្មជាតិបាននោះទេ ព្រោះកន្លងមកនៅពេលដែលសកម្មជន និងពលរដ្ឋ បានស្នើដល់រដ្ឋាភិបាលការពារបឹងតាមោក ប៉ុន្តែអ្វីដែលទទួលបានគឺសកម្មជនជាប់ពន្ធនាគារប៉ុណ្ណោះ។
កញ្ញា ឡុង គន្ធា ថា៖ «វាពិតជារឿងដែលសោកស្ដាយដែលយើងបានលើកឡើងពីក្ដីកង្វល់ លើកឡើងអំពីការស្នើសុំ ហើយ នៅពេលដែលយើងធ្វើការដើម្បីការពារទៅលើបឹងធម្មជាតិដែលជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់រដ្ឋ ជាទ្រព្យសម្បត្តិរួមរបស់យើងទាំងអស់គ្នា តែបែរជាយើងត្រូវបានចោទប្រកាន់ ត្រូវបានចាប់ដាក់ពន្ធនាគារ បន្ទាប់មកបឹងធម្មជាតិទាំងអស់ហ្នឹងដែលបម្រើប្រយោជន៍ទៅដល់សាធារណជនទាំងមូល ត្រូវបានកាត់ជាបន្តបន្ទាប់ទៅឱ្យបុគ្គលឯកជនដែលជាអ្នកមានអំណាច»។
ជុំវិញរឿងនេះ សកម្មជនសិទ្ធិមនុស្ស និងជាអ្នកការពារបរិស្ថានលោក សាន់ ម៉ាឡា យល់ឃើញថារដ្ឋាភិបាលតែងតែប្រកាសគោលនយោបាយស្ដីពីការការពារព្រៃឈើ ការពារបឹងធម្មជាតិ និងការពារសំណង់បុរាណជាដើម ប៉ុន្តែរដ្ឋាភិបាលខ្លួនឯងផ្ទាល់ជាអ្នកបំផ្លាញសម្បត្តិខ្មែរទៅវិញ។
លោក សាន់ ម៉ាឡា បន្ថែមថា បើទោះជារដ្ឋាភិបាលបច្ចុប្បន្ន ឬរដ្ឋាភិបាលនាពេលអនាគតក្ដី ឱ្យតែកាត់ដីបឹងតាមោកឱ្យទៅវិស័យឯកជន ឬអ្នកមានអំណាច នឹងត្រូវតែទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់ និងប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ក្នុងករណីមានការរកឃើញពីភាពមិនប្រក្រតី ឬប្រព្រឹត្តអំពើពុករលួយដែលចេញពីការកាត់ផ្ទៃបឹងតាមោកនេះ។
លោក សាន់ ម៉ាឡា៖ «សម្រាប់ខ្ញុំនៅថ្ងៃអនាគតបើសិនយើងមានប្រព័ន្ធតុលាការមួយដែលអាចជឿទុកចិត្តបានសម្រាប់មហាជនខ្មែរទូទៅ ជាពិសេសយើងមានតុលាការរដ្ឋបាលដែលខ្ញុំគិតថា អង្គការសង្គមស៊ីវិល ប្រជាពលរដ្ឋដែលរងគ្រោះពីការអភិវឌ្ឍន៍នេះ ប្រហែលជាមានឱកាស និងលទ្ធភាពក្នុងការរៀបចំជាបណ្ដឹង ដើម្បីប្ដឹងឱ្យអ្នកដែលគាត់ជាប់ពាក់ព័ន្ធនឹង មកទទួលខុសត្រូវចំពោះមុខច្បាប់»។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនទាន់អាចសុំការឆ្លើយតបរឿងនេះពីអ្នកនាំពាក្យក្រសួងបរិស្ថានលោក នេត្រ ភក្ត្រា និងអភិបាលរងរាជធានីភ្នំពេញ លោក កើត ឆែ បាននៅឡើយទេ នៅថ្ងៃទី២៩ កក្កដា។
ប្រធានគម្រោងសិទ្ធិលំនៅឋាន និងស្រាវជ្រាវនៃអង្គការសមាគមធាងត្នោត (STT) លោក ស៊ាង មួយឡៃ បានលើកឡើងថា តាមរយៈការចេញរបាយការណ៍ចុងក្រោយនេះបង្ហាញឱ្យឃើញថា ការលុបបឹងតាមោក បង្កផលប៉ះពាល់កាន់តែខ្លាំងដល់រាជធានីភ្នំពេញដូចជា ទឹកជំនន់ និងការបាត់បង់សោភ័ណភាពទីក្រុង។ ក្រៅពីនេះលោក ស៊ាង មួយឡៃ ថា ទៅលើពលរដ្ឋដែលអាស្រ័យផលនៅលើបឹងតាមោក មិនត្រឹមតែបាត់បង់ផលប្រយោជន៍ទទួលបានពីបឹងតាមោកប៉ុណ្ណោះទេ ប៉ុន្តែពួកគេថែមទាំងត្រូវបានអាជ្ញាធរ បណ្ដេញចេញពីលំនៅឋានផងដែរ។
លោក ស៊ាង មួយឡៃ៖ «ជាអ្វីដែលខ្លួនខ្ញុំផ្ទាល់សន្និដ្ឋានថា ការកាត់នេះវាមិនបានគោរពទៅតាមបទដ្ឋានក៏ដូចជាការសិក្សាឱ្យបានច្បាស់លាស់មុននឹងមានការកាត់នោះទេ ដែលវាអាចជះឥទ្ធិពលអាក្រក់ទៅដល់ស្ថានភាពទីក្រុងភ្នំពេញអាចមានដូចជាទឹកជំនន់ បាត់បង់នៅប្រព័ន្ធអេកូឡូស៊ី សម្រាប់ទីក្រុងដែលជាកន្លែងមួយសម្រាប់មនុស្សក្នុងទីក្រុងទៅកម្សាន្ត សម្រាកនៅថ្ងៃចុងសប្ដាហ៍»។
កន្លងទៅ អង្គការសមាគមធាងត្នោតរកឃើញថា ចាប់តាំងពីឆ្នាំ១៩៩០ មក ក្នុងចំណោមបឹងធម្មជាតិចំនួន២៦កន្លែង នៅរាជធានីភ្នំពេញមានបឹងចំនួន១៦កន្លែង ត្រូវបានលុបទាំងស្រុង និងមានបឹងធម្មជាតិចំនួន១០ទៀត ត្រូវបានលុបជាបន្តបន្ទាប់រួចហើយ ដើម្បីសាងសង់បុរី លំនៅឋាន និងទីក្រុងរណប៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។