មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាប្រតិកម្មថា សេចក្តីស្នើច្បាប់របស់ក្រុមសមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកដែលចង់ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីកម្ពុជានោះ គឺជាឧបករណ៍ភូមិសាស្ត្រនយោបាយ។ ការលើកឡើងបែបនេះ គឺបន្ទាប់ពីសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ៦រូប ទើបបានបញ្ជូនជាផ្លូវការនូវខ្លឹមសារនៃសេចក្ដីស្នើច្បាប់ស្ដីពីលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនិងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាឆ្នាំ២០២១ ឬ S.3052 ទៅឱ្យគណៈកម្មាធិការកិច្ចការបរទេសនៃព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក ដើម្បីពិនិត្យ។ អ្នកតាមដានស្ថានការណ៍នយោបាយយល់ថា ដើម្បីគេចផុតពីច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មនេះ រដ្ឋាភិបាលត្រូវតែស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្សឱ្យបានពេញលេញ។
តំណាងរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាចាត់ទុកសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា ថាជាឧបករណ៍ដាក់សម្ពាធ មិនមែនសម្រាប់ជួយកសាងលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជានោះទេ។
ប្រធានអង្គភាពអ្នកនាំពាក្យរដ្ឋាភិបាលលោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី៣១ ខែតុលាថា សេចក្ដីស្នើច្បាប់របស់ក្រុមសមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ មានទិសដៅដាក់ទណ្ឌកម្មលើកម្ពុជា មិនមែនដើម្បីពង្រឹងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការវាងប្រទេសទាំងពីរនោះឡើយ។ លោកបន្តថា សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះមានលក្ខណៈអយុត្តិធម៌ ប៉ុន្តែលោកយល់ថា វានឹងមិនមានប្រសិទ្ធភាពលើកម្ពុជានោះទេ៖ « បើច្បាប់ហ្នឹងជោគជ័យនៅក្នុងព្រឹទ្ធសភា គេផ្ញើរទៅនីតិប្រតិបត្តិ ប្រធានាធិបតីយកទៅអនុវត្តយ៉ាងដូចម្តេច អាហ្នឹង ? គឺថាទិសដៅដាក់សម្ពាធ មិនមែនជាទិសដៅក្នុងការកសាងមិត្តភាព កសាងកិច្ចសហប្រតិបត្តិការ កសាងនូវការងារបរទេសរួមគ្នារវាងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិកនោះទេ»។
លោក ផៃ ស៊ីផាន ថ្លែងទៀតថា ការស្នើច្បាប់នេះធ្វើឡើងដោយក្រុមសមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិក ដូច្នេះមិនប្រាកដថា លោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃឌិន (Joe Biden) នឹងយល់ព្រមចុះហត្ថលេខាប្រកាសឱ្យប្រើច្បាប់នេះនោះទេ។ លោកបញ្ជាក់ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានឹងព្យាយាមពន្យល់អ្នកនយោបាយសហរដ្ឋអាមេរិកបន្ថែមទៀតថា ច្បាប់នេះមិនបម្រើផលប្រយោជន៍សហរដ្ឋអាមេរិកឡើយ។
ប្រតិកម្មរបស់មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានេះ កើតមានឡើងក្រោយពេលក្រុមសមាជិកព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក បានបង្ហាញសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្ដីពី «លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជាឆ្នាំ ២០២១» (Cambodia Democracy and Human Rights Act of 2021) ទៅកាន់ព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក កាលពីពេលថ្មីៗនេះ។ សមាជិកព្រឹទ្ធសភាសហរដ្ឋអាមេរិក មានដូចជា លោក អ៊ែដ ម៉ារ៍ឃី (Ed Markey)លោក ម៉ាកូ រូប៊ីអូ (Marco Rubio) និងលោក ឌិក ឌើប៊ិន (Dick Durbin) ជាដើម បានពិនិត្យសេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះពីរលើករួចមកហើយ និងបានបញ្ជូនបន្តទៅគណៈកម្មាធិការទំនាក់ទំនងកិច្ចការបរទេសនៃព្រឹទ្ធសភាអាមេរិក។ សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះ មានគោលដៅលើកកម្ពស់ការបោះឆ្នោតដោយសេរី ត្រឹមត្រូវ និងយុត្តិធម៌ លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ សេរីភាពនយោបាយ និងសិទ្ធិមនុស្សនៅកម្ពុជា។ សេចក្តីស្នើច្បាប់នេះតម្រូវឱ្យរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាដោះលែងរាល់អ្នកទោសនយោបាយ ទម្លាក់រាល់បទចោទដែលមានចរិតនយោបាយប្រឆាំងនឹងគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ អ្នកកាសែត និងសកម្មជនសង្គមស៊ីវិល ជាពិសេសធ្វើឱ្យគណបក្សសង្គ្រោះជាតិរស់ឡើងវិញ ដើម្បីបញ្ចៀសពីការដាក់ទណ្ឌកម្ម។
សេចក្ដីស្នើច្បាប់នេះ ត្រូវឆ្លងកាត់នីតិវិធីជាច្រើនទៀត ដើម្បីអាចក្លាយជាច្បាប់ ជាពិសេសគឺការយល់ព្រមពីប្រធានាធិបតីអាមេរិក។ ប៉ុន្តែបើអាចចូលជាធរមានមែន ច្បាប់នេះនឹងបើកផ្លូវឱ្យរដ្ឋាភិបាលសហរដ្ឋអាមេរិកដាក់ទណ្ឌកម្មលើលោក ហ៊ុន សែន និងមន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ក្នុងជួររបបសព្វថ្ងៃ ព្រមទាំងមន្ត្រីយោធា ឬកងសន្តិសុខ ដែលបានចូលដៃក្នុងការរំលោភសិទ្ធិមនុស្ស និងបំផ្លាញប្រជាធិបតេយ្យធ្ងន់ធ្ងរនៅកម្ពុជា។ ទណ្ឌកម្មទាំងនោះរួមមាន ការបង្កកទ្រព្យសម្បត្តិដែលពួកគេលាក់ទុកនៅសហរដ្ឋអាមេរិក និងការហាមប្រាមមន្ត្រីទាំងនោះមិនឲ្យជាន់ទឹកដីអាមេរិក ជាដើម។
កន្លងទៅ ក្រៅពីសេចក្តីស្នើច្បាប់នេះ សមាជិកសភាសហរដ្ឋអាមេរិកជាច្រើនរូបមកពីគណបក្សប្រជាធិបតេយ្យ និងគណបក្សសាធារណរដ្ឋ ទាំងនៅរដ្ឋសភា និងព្រឹទ្ធសភា បានគាំទ្រជាខ្លាំងក្នុងការបង្កើតច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មមន្ត្រីកម្ពុជា។ ជាក់ស្តែងដូចជាសេចក្តីស្នើច្បាប់ស្តីពីប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជាឆ្នាំ២០២១ ឬHR.4686ដែលផ្តួចផ្តើមដោយតំណាងរាស្ត្រអាមេរិកជាដើម។ ការគាំទ្រឱ្យបង្កើតច្បាប់ដាក់ទណ្ឌកម្មពីសំណាក់ក្រុមសមាជិកសភាសហរដ្ឋអាមេរិកនេះ គឺព្រោះតែរបបលោក ហ៊ុន សែន បានគាស់រំលើងគ្រឹះប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជា និងបង្ក្រាបឥតស្រាកស្រាន្តលើសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ពលរដ្ឋ។ ជាពិសេសរបបនេះបានងាកទៅរកប្រទេសចិនខ្លាំងពេក រហូតដល់មានការសង្ស័យអំពីលទ្ធភាពនៃកងទ័ពចិននៅកម្ពុជា ដែលបង្កក្ដីបារម្ភដល់បញ្ហាសន្តិសុខនៅក្នុងតំបន់ទៀតផង។
ជុំវិញរឿងនេះ អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវនៃវិទ្យាស្ថានខ្មែរសម្រាប់សហប្រតិបត្តិការ និងសន្តិភាព (CICP) លោក វណ្ណ ប៊ុនណា វាយតម្លៃថា សហរដ្ឋអាមេរិកទំនងជាមិនរារែកក្នុងការបង្កើតច្បាប់ ឬដាក់ទណ្ឌកម្មដោយផ្ទាល់លើរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជានោះទេ ពីព្រោះរដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាមានទំនោរខ្លាំងទៅរកប្រទេសចិន។ ម្យ៉ាងវិញទៀត សហរដ្ឋអាមេរិក ក្រោមអាណត្តិដឹកនាំរបស់លោកប្រធានាធិបតី ចូ បៃឌិន(Joe Biden) ផ្ដល់តម្លៃខ្ពស់ដល់លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យ និងការគោរពសិទ្ធិមនុស្សនៅតំបន់ឥណ្ឌូ-ប៉ាស៊ីហ្វិក ប៉ុន្តែលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យនៅកម្ពុជាបែរជាកំពុងដើរថយក្រោយ។ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា យល់ថា ច្បាប់ប្រជាធិបតេយ្យកម្ពុជានេះអាចនឹងធ្វើឱ្យមេដឹកនាំកម្ពុជាគិតគូរចំពោះការស្ដារលទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យឡើងវិញ៖ «ច្បាប់ហ្នឹងចេញមក គឺវាអាចធ្វើឱ្យទំនាក់ទំនងកម្ពុជា និងសហរដ្ឋអាមេរិកល្អក់កករ ដោយសារមេដឹកនាំកម្ពុជាបច្ចុប្បន្នគាត់ផ្ដល់តម្លៃទៅដល់ការដឹកនាំនយោបាយទៅរកបក្សតែមួយ។ អ៊ីចឹងហើយវាធ្វើឱ្យប៉ះពាល់ទៅដល់ពួកគាត់ដែរ ដោយសារច្បាប់ហ្នឹងភាគច្រើនគេសំដៅដាក់ទណ្ឌកម្មទៅលើជាបុគ្គល ជាជាងមកលើប្រទេសកម្ពុជាផ្ទាល់តែម្ដង»។
ទោះបីជាសេចក្ដីស្នើច្បាប់ស្ដីពីប្រជាធិបតេយ្យ និងសិទ្ធិមនុស្សកម្ពុជា កំពុងស្ថិតក្នុងនីតិវិធីក៏ដោយ ក៏មន្ត្រីគ្រាក់ៗ ឈ្មួញទុច្ចរិត និងក្រុមហ៊ុនមួយចំនួនដែលមានរឿងអាស្រូវពុករលួយ និងរំលោភសិទ្ធិមនុស្សធ្ងន់ធ្ងរ បានទទួលរងទណ្ឌកម្មពីសហរដ្ឋអាមេរិករួចទៅហើយ ក្រោមច្បាប់សាកលគ្លូបល មែគនីតស្គី អ៊ែក (Global Magnitsky Act)។ អ្នកទាំងនោះ រួមមានមេកងអង្គរក្សលោក ហ៊ុន សែន គឺលោក ហ៊ីង ប៊ុនហៀង អនុប្រធានទី១ គណៈកម្មាធិការជាតិគ្រប់គ្រងគ្រោះមហន្តរាយ លោក គន់ គីម និងសមាជិកគ្រួសារ៣ នាក់ទៀត មេឈ្មួញឈើដ៏ធំនៅស្រុកខ្មែរ គឺលោក ទ្រី ភាព និងក្រុមហ៊ុនរបស់លោក ព្រមទាំងក្រុមហ៊ុនរដ្ឋចិន យូឌីជី (UDG) ដែលកំពុងវិនិយោគនៅខេត្តកោះកុង។
អ្នកសិក្សាស្រាវជ្រាវផ្នែកភូមិសាស្ត្រនយោបាយ លោក វណ្ណ ប៊ុនណា មានប្រសាសន៍ថា រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជាអាចចៀសផុតពីទណ្ឌកម្ម ឬសម្ពាធដទៃទៀតពីសហគមន៍អន្តរជាតិ បើរដ្ឋាភិបាលព្រមដោះស្រាយបញ្ហាមួយចំនួន។ ចំណុចទាំងនោះ មានជាអាទិ៍ ការដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំក្រោមហេតុផលនយោបាយ ការបើកលំហសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋឱ្យបានទូលំទូលាយ ការចរចា និងស្រុះស្រួលគ្នាជាមួយគណបក្សប្រឆាំង ព្រមទាំងរក្សាគោលនយោបាយការបរទេសអព្យាក្រឹត្យស្របតាមរដ្ឋធម្មនុញ្ញ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។