មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត (គ.ជ.ប) បញ្ជាក់ថាការគូសសន្លឹកឆ្នោតខូចនៅពេលបោះឆ្នោតមិនមែនជាទង្វើខុសនឹងច្បាប់ ព្រោះការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅដោយសម្ងាត់។ការលើកឡើងនេះបន្ទាប់ពីមានមតិមួយចំនួនថា ការគូសសន្លឹកឆ្នោតឱ្យខូចប្រឈមនឹងទោសទណ្ឌ ឬបែកធ្លាយការសម្ងាត់។ មន្រ្តីសង្គមស៊ីវិលថា ការគូសនៅលើសន្លឹកឆ្នោតជ្រើសគណបក្សនយោបាយណាមួយ ឬមិនគូសឱ្យគណបក្សទាំងអស់ក៏បាន ដោយសារនៅក្នុងបន្ទប់សម្ងាត់មិនត្រូវបាននរណាម្នាក់ដឹងបានឡើយ។
មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោត លើកឡើងថា ច្បាប់បោះឆ្នោតមិនបានចែងក្នុងការដាក់ទោសទណ្ឌចំពោះអ្នកបោះឆ្នោតដែលគូសខូចសន្លឹកឆ្នោត ឬគូសសន្លឹកឆ្នោតមិនបានការនោះទេ ពីព្រោះការបោះឆ្នោតជាការសម្ងាត់ ហើយសន្លឹកឆ្នោតដែលបានការ និងមិនបានការនោះគឺគ្មាននរណាម្នាក់ដឹងអំពីប្រភពរបស់អ្នកគូសនៅលើសន្លឹកឆ្នោតនោះបានទេ។
អ្នកនាំពាក្យ គ.ជ.ប លោក ហង្ស ពុទ្ធា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីនៅថ្ងៃទី០៨ ខែកក្កដាថា ការបោះឆ្នោតធានានូវភាពសម្ងាត់របស់អ្នកបោះឆ្នោត ដោយបន្ទប់បោះឆ្នោតគ្មានការដាក់ឧបករណ៍តាមដាន ឬនរណាម្នាក់មើលឃើញសកម្មភាពពលរដ្ឋគូសនៅលើសន្លឹកឆ្នោតនោះទេ។ ប៉ុន្តែលោក ហង្ស ពុទ្ធា ថាបើសិនមានអ្នកណាម្នាក់ណែនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគូសជ្រើសរើសគណបក្សណាមួយដោយបង្ខិតបង្ខំ និងបំផុសឱ្យពលរដ្ឋគូសខ្វែងសន្លឹកឆ្នោតចោលនោះ គឺជាអំពើល្មើសនឹងច្បាប់។
លោក ហង្ស ពុទ្ធា៖«សន្លឹកឆ្នោតអត់បានការក៏មិនដឹងអ្នកណាជាអ្នកធ្វើ ហើយបានការក៏អត់ដឹងថាជាសន្លឹកឆ្នោតរបស់អ្នកគូសរូបណាផងដែរ អ៊ីចឹងមិនមានការកត់សម្គាល់អំពីការដែលត្រូវផ្ទៀងផ្ទាត់ថា យ៉ាងណានោះទេ សំខាន់សន្លឹកឆ្នោតបានការគឺយកទៅរាប់ដើម្បីបំពេញសំឡេងប្រមូលផ្តុំឱ្យទៅគណបក្សណាដែលប្រជាពលរដ្ឋគូសគាំទ្រ បើគូសអត់បានការទាញចេញពីសន្លឹកឆ្នោតបានការយកទៅទុកផ្សេង។ បើពិនិត្យមើលទិដ្ឋភាពច្បាប់សន្លឹកឆ្នោតអត់បានការមិនដឹងចេញពីណាផង ហើយក៏មិនមានចែងថាជាបទល្មើសនោះទេ»។
ច្បាប់ស្ដីពីការបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រ មាត្រា១០៦ ចែងថា ការបោះឆ្នោតជាការសម្ងាត់របស់អ្នកបោះឆ្នោត។ ការចង់ដឹងអំពីការសម្ងាត់ ឬការបង្ហើបការសម្ងាត់តាមរូបភាពណាក៏ដោយត្រូវបានហាមឃាត់។
ទោះយ៉ាងណា ការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាដែលនឹងប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ខាងមុខនេះ ត្រូវបានសហគមន៍ជាតិ និងអន្តរជាតិចាត់ទុកថា ជាការបោះឆ្នោត«ក្លែងក្លាយ» រួចទៅហើយ ពីព្រោះរបបដឹកនាំរបស់លោក ហ៊ុន សែន បានផាត់ចោលគណបក្សប្រឆាំងធំជាងគេ គឺគណបក្សភ្លើងទៀនដែលមានសំឡេងពលរដ្ឋគាំទ្រជិត២លាននាក់កាលពីការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ឆ្នាំ២០២២កន្លងទៅ។ លើសពីនេះទៀត រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន បានប្រញាប់ប្រញាល់កែប្រែច្បាប់បោះឆ្នោតដកហូតសិទ្ធិមិនឱ្យឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតចំពោះអ្នកមិនទៅបោះឆ្នោតដែលត្រូវបានគេមើលឃើញថាជាចេតនារារាំងមិនឱ្យអ្នកនយោបាយបក្សប្រឆាំងអាចឈរឈ្មោះបោះឆ្នោតនាពេលខាងមុខបាន ប្រសិនបើពួកគេមិនទៅបោះឆ្នោតនៅក្នុងអាណត្តិទី៧នេះ។
បញ្ហាដ៏ចម្រូងចម្រាសទាំងនេះ គឺជាដើមហេតុដែលនាំឱ្យអ្នកគាំទ្រគណបក្សប្រឆាំងនៅក្រៅប្រទេសកើតទុក្ខមិនសុខចិត្តចំពោះការបោះឆ្នោត ហើយពួកគេងាកមកតស៊ូមតិតាមរយៈការធ្វើយុទ្ធនាការដើម្បីប្រឆាំងនឹងការបោះឆ្នោតដែលពួកគេចាត់ទុកថា ជាការបោះឆ្នោតក្លែងក្លាយ។ យុទ្ធនាការនេះធ្វើនៅលើបណ្ដាញសង្គមដោយពួកគេអំពាវនាវដល់ប្រជាពលរដ្ឋចេញទៅបោះឆ្នោតតែស្នើឱ្យម្ចាស់ឆ្នោតគូសខ្វែងលើសន្លឹកឆ្នោតចោល រួមទាំងសកម្មភាពប្រមូលផ្តុំធ្វើបាតុកម្មនៅតាមបណ្តាប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗជាដើម។
ចំណែកលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន វិញ ទំនងជាលោកចង់ទប់ស្កាត់យុទ្ធនាការគណបក្សប្រឆាំងផង និងព្រួយបារម្ភពីចរន្តរបស់ពលរដ្ឋចេញទៅគូសសន្លឹកឆ្នោតឱ្យខូចច្រើនដែលនាំឱ្យសហគមន៍អន្តរជាតិមិនទទួលស្គាល់រដ្ឋាភិបាលរបស់លោកនៅក្រោយការបោះឆ្នោតនោះផង លោកបានអំពាវនាវដល់សមាជិកគណបក្សកាន់អំណាចចុះទៅបង្រៀនពលរដ្ឋឱ្យគូសសន្លឹកឆ្នោតឱ្យបានត្រឹមត្រូវ ដោយលោកចោទថា មានបុគ្គលដែលបន្លំខ្លួនជាសមាជិកគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជាបានឃោសនាឱ្យប្រជាពលរដ្ឋគូសសន្លឹកឆ្នោតឱ្យខូច។ សមាជិកគណបក្សនេះបាននាំគ្នាចុះជួបពលរដ្ឋដល់ផ្ទះ ដោយណែនាំឱ្យពលរដ្ឋគូសសន្លឹកឆ្នោតដើម្បីបោះឆ្នោតឱ្យគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា។
ជុំវិញរឿងនេះ ប្រជាពលរដ្ឋរស់នៅខេត្តសៀមរាបលោក យិន តារា ថ្លែងថា បច្ចុប្បន្នពលរដ្ឋបានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតជាច្រើនអាណត្តិមកហើយ ដូច្នេះពួកគាត់ចេះគូសនៅលើសន្លឹកឆ្នោត ឬជ្រើសរើសគណបក្សណាមួយដោយពុំចាំបាច់មានអ្នកបង្រៀន ឬណែនាំអំពីវិធីគូសសន្លឹកឆ្នោតនោះទេ។ លោកយល់ថា ការបោះឆ្នោតនៅក្នុងបន្ទប់បាំងជិត គឺគ្មានអ្នកណាដឹងថាលោកគូសលើសន្លឹកឆ្នោត ឬក៏អត់នោះទេ ប៉ុន្តែលោកថាពលរដ្ឋខ្លះដែលទទួលព័ត៌មានមិនគ្រប់គ្រាន់ពួកគាត់នៅតែបារម្ភពីភាពសម្ងាត់របស់សន្លឹកឆ្នោត។
លោក យិន តារា៖«(ការគូស)សន្លឹកឆ្នោតមិនមែនជាបញ្ហានោះទេ ព្រោះប្រជាពលរដ្ឋបានឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតតំណាងរាស្រ្ត៧ដងហើយ ហើយឆ្លងកាត់ការបោះឆ្នោតឃុំសង្កាត់ក៏៥ដងដែរ ប្រជាពលរដ្ឋដូចជាមិនល្ងង់ទេ គាត់ចេះដឹងច្រើន គេដើរបង្រៀនគូសប្រជាពលរដ្ឋក៏គូសទៅយើងមិនទៅប្រឆាំងទេ តែនៅពេលនៅក្នុងបន្ទប់ឆ្នោតយើងចង់គូសយ៉ាងមិចជាការសម្រេចចិត្តរបស់យើង»។
ទាក់ទងរឿងនេះ អ្នកជំនាញកិច្ចការបោះឆ្នោតពន្យល់ថា ការគូសនៅលើសន្លឹកឆ្នោតជ្រើសរើសគណបក្សនយោបាយណាមួយ ឬមិនគូសឱ្យគណបក្សទាំងអស់ក៏បាន ព្រោះការបោះឆ្នោតជាការសម្ងាត់ និងគ្មានទោសទណ្ឌអ្វីនោះទេ។
នាយកប្រតិបត្តិអង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោតនៅកម្ពុជាហៅកាត់ថា និចហ្វិច(Nicfec) លោក សំ គន្ធាមី មានប្រសាសន៍ថា គណៈកម្មាធិការជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតមានតួនាទីធានាការបោះឆ្នោតប្រព្រឹត្តទៅសេរី ត្រឹមត្រូវ យុត្តិធម៌ និងដោយសម្ងាត់ជូនម្ចាស់ឆ្នោត ដើម្បីឱ្យអ្នកបោះឆ្នោតជឿជាក់បានថា ការប្រើប្រាស់សិទ្ធិសម្រេចចិត្តណាមួយនៅក្នុងបន្ទប់សម្ងាត់មិនត្រូវបាននរណាម្នាក់ដឹងបានឡើយ បើសិនជាអ្នកបោះឆ្នោតមិនបានបង្ហាញទៅឱ្យគេដឹង។
លោក សំ គន្ធាមី៖«បើគ្រាន់តែមានការអប់រំអ្នកបោះឆ្នោតគូសសន្លឹកឆ្នោតបានតែកុំឱ្យមានការបង្ខំ ការគំរាមកំហែង ទិញសន្លឹកឆ្នោត អាហ្នឹងគឺខុសច្បាប់។ ជាសិទ្ធិរបស់ម្ចាស់ឆ្នោតចង់គូស ឬមិនចង់គូស អាហ្នឹងជាសិទ្ធិ ជាសេរីភាពរបស់គាត់(អ្នកបោះឆ្នោត)គឺអត់មានអ្នកណាទៅបង្ខំគាត់បានទេ»។
អង្គការបណ្ដាញអាស៊ីដើម្បីការបោះឆ្នោតដោយសេរី (ហៅកាត់ថា ANFREL) បានវាយតម្លៃជាបឋមថា ការបោះឆ្នោតជាតិនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដា ខាងមុខនេះ នៅតែខ្វះភាពសេរី និងយុត្តិធម៌ ដោយសារស្ថាប័នជាតិរៀបចំការបោះឆ្នោតលម្អៀងទៅរកគណបក្សកាន់អំណាច ការផាត់ចោលគណបក្សភ្លើងទៀនមិនឱ្យចូលរួមបោះឆ្នោត រួមទាំងការរឹតត្បិតលំហនយោបាយយ៉ាងខ្លាំងនៅកម្ពុជាជាដើម។ អង្គការអាន់ហ្វ្រែលព្រមានថា ការបរាជ័យមិនដោះស្រាយរាល់ចំណុចខ្វះខាតទាំងនេះ នឹងបន្តធ្វើឱ្យមាននូវដំណើរការបោះឆ្នោតមួយផ្ទុយពីប្រជាធិបតេយ្យ និងខុសពីការពិត ដែលមិនអាចឆ្លុះបញ្ចាំងពីឆន្ទៈ និងបំណងប្រាថ្នាពិតប្រាកដរបស់ប្រជាជនកម្ពុជាបានឡើយ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។