អ្នកវិភាគយល់ស្របថា មហាយក្សចិនមិនអាចមានលទ្ធភាពជួយរបបលោក ហ៊ុន សែន ទប់ទល់ក្នុងរឿងបាត់បង់ប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ «គ្រប់មុខទំនិញទាំងអស់លើកលែងតែអាវុធ» ឬ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុប ដូចដែលចិនធ្លាប់បានសន្យាពីមុនមកនោះទេ។ ពួកគេថា ដូច្នេះហើយ ទើបបានជារបបលោក ហ៊ុន សែន ងាកមកសម្រួល និងបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍នយោបាយនារយៈពេលចុងក្រោយនេះ ដើម្បីរក្សាប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នេះ។
អ្នកជំនាញវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា ថ្លែងក្នុងនាទីវេទិកាអាស៊ីសេរី កាលពីយប់ថ្ងៃទី១៥ វិច្ឆិកា ថា មូលហេតុដែលលោក ហ៊ុន សែន ងាកមកសម្រួលស្ថានការណ៍នយោបាយជាមួយនឹងគណបក្សប្រឆាំង អាចបញ្ជាក់បានថា ចិនពិតជាមិនអាចមានលទ្ធភាពជួយកម្ពុជាដើម្បីទប់ទល់នឹងរឿងបាត់បង់ការអនុគ្រោះពន្ធ EBA របស់សហភាពអឺរ៉ុបបាននោះឡើយ៖ «ចិនមិនអាចជួយកម្ពុជាបានទាំងស្រុងទេ ថ្វីត្បិតតែការរួចពន្ធ ៦៧៦លានដុល្លារអាមេរិកឆ្នាំ២០១៨ នេះ គាត់ថាអាចជួយបាន។ ក៏ប៉ុន្តែ តម្លៃទំនិញដែលកម្ពុជាលក់ទៅទីផ្សារអឺរ៉ុបមិនមែនប៉ុណ្ណឹងទេ គឺ ៥ពាន់ ៤រយលានជាង។ អ៊ីចឹង តម្លៃនេះ វាធំធេងណាស់។ ចិនពុំមានលទ្ធភាពទេ។ បើយើងគិតពីតម្លៃពាណិជ្ជកម្មកម្ពុជា ចិន កម្ពុជានាំទៅចិនតិចទេ ហើយចិននាំទៅកម្ពុជាវិញច្រើន ចូលខ្ទង់ជាង ៥ពាន់លានអីហើយ»។
ផ្ទុយទៅវិញ លោកថា ដោយសារតែចិនខ្លួនក៏ជាអ្នករងផលប៉ះពាល់ខ្លាំងជាងគេ ប្រសិនបើសហភាពអឺរ៉ុប ដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជានោះ លោកថា ចិនគួរតែលើកទឹកចិត្តកម្ពុជារបស់លោក ហ៊ុន សែន ឲ្យងាកមកពិចារណាបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍នយោបាយឡើងវិញ។
អ្នកសិក្សាបញ្ហាសង្គម និងនយោបាយ បណ្ឌិត មាស នី ក៏យល់ឃើញស្រដៀងគ្នានេះដែរ។ លោកថា បើទោះជាកម្ពុជា និងចិន មួយរយៈកាលចុងក្រោយនេះ ព្យាយាមចុះកិច្ចព្រមព្រៀងធ្វើពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយគ្នា ដើម្បីទប់ទល់ករណីបាត់បង់ EBA ពីសហភាពអឺរ៉ុបនោះ ក៏ប៉ុន្តែលោកថា ការណ៍នេះ នឹងធ្វើឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជាត្រូវចិនក្តោបក្តាប់តែម្តង៖ «អ្វីដែលយើងមើលឃើញ ឃើញថានៅពេលនោះ វាអាចនឹងជំរុញឲ្យសេដ្ឋកិច្ចកម្ពុជា នឹងធ្លាក់ចូលកណ្តាប់ដៃចិនកាន់តែច្រើនតទៅទៀត គឺដោយសារតែយើងមិនមានគ្រឹះសេដ្ឋកិច្ចអីរឹងមាំនោះទេ។ ហើយចិនគេមានសេដ្ឋកិច្ចរបស់គេរឹងមាំទាំជាងយើង។ អ៊ីចឹង បើសិនជាមានពាណិជ្ជកម្មសេរីជាមួយចិនមែននោះ សំណួរសួរថាតើទំនិញពីខាងណាម៉ោវានឹងហូរចូលមក។ តើយើងហូរចូលទៅគេច្រើនជាង ឬក៏គេហូរចូលទៅគេច្រើនជាង ?»។
ក្នុងដំណើរទស្សនកិច្ចទៅកាន់ប្រទេសចិនកាលពីចុងខែមេសាកន្លងទៅលោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់អះអាងថា ភាគីចិនបានសិក្សាពីផលប៉ះពាល់នៃការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA រួចហើយ ហើយបានរកឃើញថា រឿងនេះមិនមានផលប៉ះពាល់អ្វីធ្ងន់ធ្ងរនោះទេ។ លោក ហ៊ុន សែន អះអាងបន្តថា ភាគីចិនដែលជាមិត្តដែកថែបរបស់លោក សន្យាថា នឹងរិះរកវិធីជួយដល់កម្ពុជាប្រសិនបើបាត់បង់ EBA នេះ។ ស្របពេលជាមួយគ្នានោះ លោក ហ៊ុន សែន កាលណោះ ក៏បានបង្ហាញជំហររឹងប៉ឹងមិនព្រមងាកមកស្តារប្រជាធិបតេយ្យ និងគោរពសិទ្ធិមនុស្ស ដូចតាមការចង់បានរបស់សហភាពអឺរ៉ុបឡើយ។
ក៏ប៉ុន្តែ អ្វីៗបានប្រែប្រួលយ៉ាងឆាប់រហ័សខណៈសហភាពអឺរ៉ុបដាក់របាយការណ៍វាយតម្លៃបឋមផ្លូវការឈានទៅរកការព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះរបស់ខ្លួនដល់អាជ្ញាធរកម្ពុជាកាលពីថ្ងៃទី១២ វិច្ឆិកា ដោយព្រមានថារបបនេះ មិនបានចាត់វិធានការណ៍ជាក់លាក់គ្រប់គ្រាន់ដើម្បីកែសម្រួលស្ថានការណ៍នៃការរំលោភជាប្រព័ន្ធទៅលើសិទ្ធិនយោបាយ សិទ្ធិមនុស្ស សិទ្ធិការងារ និងសិទ្ធិសំខាន់ៗមួយចំនួនទៀតពាក់ព័ន្ធនឹងបញ្ហាដីធ្លី សង្គម និងវប្បធម៌ជាដើម។ របបនេះបានព្យាយាមកែសម្រួលស្ថានការណ៍ និងភាពតានតឹងនយោបាយ ដោយបន្ធូរបន្ថយករណីលោក កឹម សុខា ហើយកំពុងឈានទៅបិទបញ្ចប់សំណុំរឿងរបស់លោកទៀតផង។ ទន្ទឹមគ្នានេះ របបនេះក៏បានបញ្ជាឲ្យតុលាការដោះលែងអ្នកទោសនយោបាយ និងបញ្ឈប់ការធ្វើទុក្ខបុកម្នេញមកលើសកម្មជនបក្សប្រឆាំងតទៅទៀត។ ក៏ប៉ុន្តែ ហេតុការណ៍ទាំងនេះ ត្រូវក្រុមអ្នកជំនាញអំពាវនាវដល់គណបក្សប្រឆាំង និងសហគមន៍អន្តរជាតិ ឱ្យរក្សាគោលជំហររឹងមាំ និងប្រយ័ត្នប្រយែងចំពោះល្បិចកលបន្ធូរបន្ថយស្ថានការណ៍តឹងតែងនយោបាយ ដែលរបបលោក ហ៊ុន សែន កំពុងប្រើប្រាស់ដើម្បីផ្គាប់ចិត្តសហភាពអឺរ៉ុប កុំឱ្យឈានទៅសម្រេចព្យួរប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA ពីកម្ពុជា។
អាស៊ីសេរី មិនទាន់អាចទាក់ទងលោក ផៃ ស៊ីផាន ដើម្បីសុំប្រតិកម្មជុំវិញការយល់ឃើញរបស់អ្នកវិភាគនេះនៅឡើយទេ។ ក៏ប៉ុន្តែ កាលពីពេលអតីតកាល លោក ហ៊ុន សែន ធ្លាប់បានប្រើវោហាស័ព្ទនយោបាយមិនដាច់ពីមាត់ថា លោកមិនឱនក្បាលទៅនឹងសម្ពាធបរទេស ឬយកអធិបតេយ្យទៅដោះដូរនឹងជំនួយបរទេសនោះឡើយ។
ទាំងបណ្ឌិត មាស នី និងទាំងលោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា យល់ស្របថា ប្រសិនបើអ្នកនយោបាយខ្មែរមានសុឆន្ទៈនយោបាយពិតប្រាកដ តម្កល់ផលប្រយោជន៍ជាតិជាធំ ជាជាងផលប្រយោជន៍បុគ្គល និងបក្ខពួកនិយមនោះ នោះដំណោះស្រាយនយោបាយនៅកម្ពុជានាពេលខាងមុខ ដើម្បីបញ្ចៀសសហភាពអឺរ៉ុបពីការដកហូតប្រព័ន្ធអនុគ្រោះពន្ធ EBA នឹងអាចរួមចំណែកជួយកម្ពុជាឲ្យមានប្រជាធិបតេយ្យរឹងមាំ និងយូរអង្វែងបាន។ ពួកលោកទាំងពីរ ក៏យល់ស្របផងដែរថា កត្តាសង្គម និងកត្តាប្រជាពលរដ្ឋខ្មែរ ជាពិសេសក្នុងចំណោមស្រទាប់យុវជនជំនាន់ក្រោយមានការប្រែប្រួលលឿន ហើយប្រសិនបើអ្នកនយោបាយខ្មែរ ជាពិសេស គណបក្សកាន់អំណាចនៅតែមិនអាចដោះស្រាយ ឬឆ្លើយតបទៅនឹងសេចក្តីត្រូវការរបស់ពួកគេបាននោះទេ ហើយបន្តបណ្តែតបណ្តោយប្រើប្រាស់ប្រព័ន្ធតុលាការបង្កភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គមកាន់តែច្រើននោះ នោះគណបក្សកាន់អំណាចខ្លួនឯង នៅទីបំផុតទៅ ក៏នឹងទទួលរងភាពរង្គោះរង្គើរ ឬផលប៉ះពាល់ជាអវិជ្ជមានដល់ការគ្រប់គ្រងអំណាចរបស់ខ្លួនដោយសារបញ្ហានេះដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។