អ្នកជំនាញរំឭកពលរដ្ឋឱ្យតាមដានគោលនយោបាយ ជាជាងព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយ
2023.02.22
(ឆ្វេង) លោក ឯម សុវណ្ណារ៉ា អ្នកឯកទេសខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ និងស្ដាំ លោក កន សាវាង្ស អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតរបស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល (COMFREL)
រូប៖ ហ្វេសប៊ុក
មុនពេលបោះឆ្នោតចូលមកដល់គណបក្សកាន់អំណាចតែងតែបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយផ្សេងៗ ទាំងស្របច្បាប់ និងមិនស្របច្បាប់ ដើម្បីយកប្រៀបលើលទ្ធផលនៃការបោះឆ្នោត។ ជុំវិញបញ្ហានេះ អ្នកជំនាញអំពាវនាវដល់ប្រជាពលរដ្ឋត្រូវស្វែងយល់ពីគោលនយោបាយគណបក្សឱ្យបានច្បាស់លាស់ ជាជាងការសម្រេចចិត្តដោយសារការភ័យខ្លាច ដែលបណ្ដាលពីព្រឹត្តិការណ៍របស់អ្នកនយោបាយបង្កើតឡើងទាំងនេះ។
អ្នកជំនាញលើកិច្ចការបោះឆ្នោត និងនយោបាយ ក្រើនរំឭកឱ្យប្រជាពលរដ្ឋជាម្ចាស់ឆ្នោតយកចិត្តទុកដាក់តាមដានលើគោលនយោបាយរបស់គណបក្សនិមួយៗ មុនឈានដល់ការបោះឆ្នោតនៅខែកក្កដាខាងមុខនេះ ជាជាងការស្រលាញ់ ការស្អប់ ឬភ័យខ្លាចដោយផ្អែកតែលើព្រឹត្តិការណ៍មួយចំនួន ដែលអ្នកនយោបាយសម្ដែង ឬបង្កើតឡើង។
រាល់ពេលមុនការបោះឆ្នោតមកដល់ តែងតែមានការគំរាមកំហែង ការចាប់ខ្លួនមន្ត្រីបក្សប្រឆាំង បិទប្រព័ន្ធផ្សព្វផ្សាយឯករាជ្យ និងការបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍វាយប្រហារគ្នាកើតឡើងនាំឱ្យប្រជាពលរដ្ឋមានភាពច្របូកច្របល់ក្នុងការសម្រេចចិត្ត។
អ្នកសម្របសម្រួលផ្នែកអង្កេតរបស់អង្គការឃ្លាំមើលការបោះឆ្នោត ខុមហ្វ្រែល (COMFREL) លោក កន សាវាង្ស មានប្រសាសន៍ថា ដើម្បីឱ្យពលរដ្ឋមានគោលជំហរច្បាស់លាស់ក្នុងការសម្រេចចិត្តបោះឆ្នោត ដែលនាំឱ្យមានការរីកចម្រើនប្រសើរឡើងដល់សង្គមជាតិ គឺប្រជាពលរដ្ឋចាំបាច់ត្រូវសិក្សាពីគោលនយោបាយរបស់គណបក្សនិមួយៗ ឱ្យបានច្បាស់លាស់។ លោក កន សាវាង្ស ឱ្យដឹងទៀតថា នៅក្នុងប្រទេសរីកចម្រើនជឿនលឿន ប្រជាពលរដ្ឋរបស់គេយកចិត្តទុកដាក់ខ្ពស់ក្នុងការតាមដានគោលនយោបាយបក្ស ដែលប្រកួតប្រជែង។
លោក កន សាវាង្ស៖ «បើយើងនិយាយគោលការណ៍ជាទូទៅ ទាក់ទងគោលនយោបាយនេះជារឿងសំខាន់ណាស់របស់គណបក្សនយោបាយពីព្រោះគណបក្សនិមួយៗ ត្រូវមានគោលនយោបាយខ្លួនឯង។ ហើយប្រជាពលរដ្ឋនៅក្នុងប្រទេសជឿនលឿន ប្រទេសដែលគេមានគោលការណ៍លទ្ធិប្រជាធិបតេយ្យរឹងមាំហើយ គេផ្ដោតសំខាន់ទៅលើគោលនយោបាយរបស់គណបក្សអ៊ីចឹង»។
ពេលដែលមានការចោទថា តើតាមដានគោលនយោបាយបានប្រយោជន៍អ្វី បើបក្សដែលឈ្នះឆ្នោតមិនដែលយកចិត្តទុកដាក់ធ្វើតាមការសន្យា ឬការឃោសនាមុនពេលបោះឆ្នោតផងនោះ? លោក កន សាវាង្ស ពន្យល់ថា តួនាទីពលរដ្ឋ ដើម្បីឱ្យសង្គមមានការរីកចម្រើន ដើម្បីអនាគតកូនចៅជំនាន់ក្រោយមានភាពសុខសាន្តបាននោះ មិនមែនគ្រាន់តែទៅបោះឆ្នោតមួយថ្ងៃនោះទេ គឺត្រូវតាមដានសកម្មភាពរបស់គណបក្ស ដែលដឹកនាំក្រោយពេលឈ្នះឆ្នោតទៀត។
លោក កន សាវាង្ស៖ «គាត់មើលឃើញគោលនយោបាយគេល្អហើយ គាត់បោះឆ្នោតឱ្យគេហើយ គេធ្វើជាតំណាងរបស់យើងទៅអង្គុយក្នុងសភាហើយ ហើយយើងប្រលែងដៃចោល អាហ្នឹងវាអត់ត្រឹមត្រូវទេ បានន័យថា គាត់ចាំបាច់ណាស់ ត្រូវតាមដានអ្វីជាការសន្យា? អ្វីជាការលើកឡើងហ្នឹង តើវាឆ្លើយតបដែរ ឬទេ? អ៊ីចឹង រឿងនៅក្នុងចំណុចនេះ រឿងថា តើប្រជាពលរដ្ឋយើងមើលឃើញដែរ ឬអត់?»។
ដោយឡែកអ្នកឯកទេសខាងវិទ្យាសាស្ត្រនយោបាយ និងទំនាក់ទំនងអន្តរជាតិ លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញថា គណបក្សប្រជាជនកម្ពុជា ដែលកំពុងកាន់អំណាចកំពុងមានប្រៀបក្នុងការបង្កើតព្រឹត្តិការណ៍នយោបាយបង្វិលការគិតរបស់ប្រជាពលរដ្ឋដោយមិនផ្ដោតលើគោលនយោបាយនោះទេ។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា៖ «ដោយឡែកគណបក្សក្រៅរដ្ឋាភិបាលគាត់ខ្សោយគាត់ខ្វះការលើកឡើងមក Challenge មកប្រឈម អាហ្នឹងមានអ្នកដើរតួ ត្រង់ដើរតួមិនត្រង់ ហ្នឹងគាត់ខ្វះការនិយាយ ខ្វះការTrain បច្ចេកទេសក្នុងការបកស្រាយទាំងក្នុងការអ្នកផ្លូវច្បាប់ណា? ច្បាប់កម្រិតណា? អ្នកដែលចេញក្រៅឆាក ឬចេញស្រមោលហ្នឹង ក្របខ័ណ្ឌណា? គាត់អត់មានតួអង្គហ្នឹង ចាញ់បក្សកាន់អំណាចគេបង្វិលបាន»។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា បន្តទៀតថា ពលរដ្ឋនៅក្នុងសង្គមប្រជាធិបតេយ្យចាំបាច់ត្រូវដើរតួនាទីឱ្យសកម្មក្នុងការតាមដានសកម្មភាពរបស់អ្នកនយោបាយ។ លោកឆ្លុះបញ្ចាំងទៀតថា ពលរដ្ឋខ្មែរបច្ចុប្បន្នមិនសូវសកម្មក្នុងការតាមដានគោលនយោបាយ ឬសកម្មភាពរបស់អ្នកនយោបាយធ្វើឱ្យពលរដ្ឋមិនសូវទទួលបានប្រយោជន៍។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា៖ «បើសិនជាគាត់នៅស្ងៀមអ៊ីចឹងអត់បានទេ អត់បានផលប្រយោជន៍អីទេ អត់បានផលពីអ្នកនយោបាយឆ្លើយតប ឬបារម្ភទេ ហើយយើងមើលប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាយើងភាគច្រើនដេករង់ចាំព្រេងវាសនា ដេករង់ចាំការជួយអន្តរាគមន៍ពីខាងក្រៅពីអន្តរជាតិ ពីអ្នកនយោបាយអ៊ីចឹងហើយធ្វើឱ្យអត់ ដែលទទួលបានផលប្រយោជន៍អីទេ។ អ៊ីចឹងមធ្យោបាយសំខាន់ពួកគាត់យល់តួនាទីភារកិច្ចខ្លួនឯង ឈប់គិតបញ្ហានយោបាយជារឿងរបស់អ្នកនយោបាយ ជាបញ្ហារបស់ប្រទេស ជាបញ្ហារបស់គាត់អាហ្នឹងជាបញ្ហាសំខាន់»។
ពលរដ្ឋនៅក្នុងខេត្តកណ្ដាលលោកស្រី ពេជ្រ មេត្តា ឱ្យដឹងថា លោកស្រីតែងតែតាមដានព័ត៌មានជាប្រចាំ ប៉ុន្តែមិនសូវយកចិត្តទុកដាក់លើគោលនយោបាយបក្សនិមួយៗ នោះទេ ដោយសារតែបក្ស ដែលឈ្នះឆ្នោតមិនធ្វើតាមការសន្យា ឬធ្វើតាមគោលនយោបាយនៅពេលកន្លងមក។លោកស្រីបន្តថា ក្រោយពេលមានព្រឹត្តិការណ៍ចាប់ខ្លួនអនុប្រធានគណបក្សភ្លើងទៀន លោក ថាច់ សេដ្ឋា វិធានការរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិបន្តបន្ទាប់ និងការបិទវិទ្យុវីអូឌីថ្មីៗ នេះ បានធ្វើឱ្យលោកស្រីមានការប្រុងប្រយ័ត្នជាងមុន ហើយអ្នកជិតខាងរបស់គាត់កាន់តែមានការភ័យខ្លាច។
លោកស្រី ពេជ្រ មេត្តា៖ «អ្នកភូមិគេញញើតដែរ ដោយគេថា រឿងនយោបាយ រឿងច្បាប់ទម្លាប់គេមិនរវីរវល់ទេ។ គេថា គេធ្វើមិនដឹងមិនឮ គេសុំតែមួយសុខអ៊ីចឹងទៅ»។
នៅកម្ពុជាមានរដ្ឋធម្មនុញ្ញ និងច្បាប់ពាក់ព័ន្ធជាច្រើនទៀត ដែលចែងពីការធានាសិទ្ធិចូលរួមរបស់ពលរដ្ឋដោយសេរីក្នុងកិច្ចការនយោបាយដោយមិនមានការភ័យខ្លាច និងមិនមានការគំរាមកំហែង។ លើសពីច្បាប់ដែលមានស្រាប់ គឺរាល់ពេលមុនបោះឆ្នោត ទាំងបោះឆ្នោតសកល និងអសកល គឺព្រះមហាក្សត្រតែងតែចេញព្រះរាជសារអំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសរើសមេដឹកនាំដោយមិនមានការភ័យខ្លាច។
កាលពីថ្ងៃទី៨ ខែកុម្ភៈ ព្រះមហាក្សត្រសម្ដេច នរោត្តម សីហមុនី បានចេញព្រះរាជសារអំពាវនាវឱ្យពលរដ្ឋទៅចូលរួមបោះឆ្នោតជ្រើសតាំងតំណាងរាស្ត្រនីតិកាលទី៧ ដែលប្រព្រឹត្តទៅនៅថ្ងៃទី២៣ ខែកក្កដាខាងមុខនេះ ដោយកុំមានការភ័យខ្លាច។ ព្រះអង្គបញ្ជាក់បន្ថែមថា ការបោះឆ្នោតនោះ មិនមានការគាបសង្កាត់ ការគំរាមកំហែង ឬ សម្លុតពីជនណាម្នាក់ ឬគណបក្សនយោបាយណាមួយឡើយ។
បើទោះជាមានច្បាប់នានា និងព្រះរាជសារពីព្រះមហាក្សត្រក្រក៏ដោយ ក៏លោក ហ៊ុន សែន ដែលតាំងខ្លួនឯងជាច្បាប់នោះ បានបន្តគំរាមកំហែងឥតឈប់ឈរទេ។ ក្នុងពិធីចែកសញ្ញាប័ត្រ ដល់និស្សិត កាលពីថ្ងៃទី២០ ខែកុម្ភៈ លោក ហ៊ុន សែន បានបញ្ជាក់ឡើងវិញ ពីអំណាចរបស់ខ្លួន ចំពោះការរំលាយបក្សសង្គ្រោះជាតិ និងការបិទសារព័ត៌មានវីអូឌីថា គ្មានអ្នកណាប្រឆាំងការសម្រេចចិត្តរបស់លោកបានទេ។លោក ហ៊ុន សែន ក៏បានផ្ដាំឱ្យកូនចៅលោកមិនឱ្យលើកលែងដល់អ្នក ដែលរិះគន់គ្រួសារ និងគណបក្សប្រជាជនកម្ពុជារបស់លោកនោះទេ។
លោក ហ៊ុន សែន៖ «ពួកអ្នកឯងបានបំពានលើខ្ញុំម្ដងហើយម្ដងទៀត រហូតទៅដល់មិនទុកឱកាសឱ្យពេលកំពុងកាន់ទុក្ខប្អូនស្រី ក្រុមពួកអ្នកឯងចេញមកវាយប្រហារ រួមទាំងមេរបស់ពួកអ្នកឯង។ តើឱ្យខ្ញុំអត់ឱនឱ្យបានទេ? ខ្ញុំផ្ដាំកូនផ្ដាំចៅខ្ញុំ កុំអត់ឱនឱ្យពួកអាក្រុមនេះ!»។
មន្ត្រីសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ លោក វិទិត មុនតាប៊ន (Vitit Muntarbhorn) ថ្លែងនៅចំពោះមុខស្ថាប័នសិទ្ធិមនុស្សរបស់អង្គការសហប្រជាជាតិ នៅទីក្រុងហ្សឺណែវ (Geneva) នៅប្រទេសស្វ៊ីស (Switzerland) កាលពីខែមីនា ឆ្នាំ២០២២ ថា លំហសិទ្ធិមនុស្ស និងសិទ្ធិនយោបាយនៅកម្ពុជា កាន់តែរួមតូច និងដើរថយក្រោយ ដោយសារតែការគ្រប់គ្រងប្រទេសបែបឯកបក្ស។ លោក វិទិត មុនតាប៊ន អំពាវនាវឲ្យអាជ្ញាធរទាំងអស់នៅកម្ពុជា គោរពសិទ្ធិមនុស្សជាមូលដ្ឋាន និងច្បាប់សិទ្ធិមនុស្សអន្តរជាតិ ដែលកម្ពុជាជារដ្ឋភាគី រួមទាំងសេរីភាពជាមូលដ្ឋានក្នុងការបញ្ចេញមតិ និងការជួបប្រជុំ។
ទាំងលោក កន សាវាង្ស និងលោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា មើលឃើញដូចគ្នាថា ពលរដ្ឋខ្មែរភាគច្រើនមិនសូវសកម្មភាពក្នុងការតាមដាន ឬចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយទេនោះ ជាហេតុធ្វើឱ្យពួកគាត់នៅតែរងគ្រោះដោយសារអ្នកនយោបាយ។
លោក ឯម សុវណ្ណរ៉ា បញ្ជាក់ថា បើសិនជាពលរដ្ឋខ្មែរទាំងពលរដ្ឋសាមញ្ញ និងអ្នករៀនសូត្របានចេះដឹងនៅតែមិនចូលរួមសកម្មភាពនយោបាយឱ្យបានសកម្មទេនោះ ប្រទេសជាតិអាចប្រឈមវិបត្តិកាន់តែខ្លាំង ឬរលាយបាត់នៅថ្ងៃអនាគត៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។
អត្ថបទពេញនិយម
RFA
- ពលរដ្ឋរិះគន់ថា ភ្លើងឆេះព្រះឆាយាល័ក្ខណ៍ព្រះមហាក្សត្រ ជាការធ្វេសប្រហែសរបស់អាជ្ញាធរក្រុងភ្នំពេញ
- ប៉ូលិសថៃស៊ើបអង្កេតឃើញថា ករណីធ្វើឃាតលើលោក លិម គិមយ៉ា មានការរៀបចំជាប្រព័ន្ធ ដោយមានមេខ្លោងនៅកម្ពុជា
- អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិលោក លិម គិមយ៉ា ត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់នៅប្រទេសថៃ
- អតីតតំណាងរាស្ត្រគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ លោក លិម គិមយ៉ា ដែលរិះគន់រដ្ឋាភិបាលត្រកូល ហ៊ុន ត្រូវឃាតកបាញ់សម្លាប់នៅប្រទេសថៃ
- ជនសង្ស័យ ដែលបាញ់សម្លាប់លោក លិម គិមយ៉ា នៅបាងកក អាជ្ញាធរចាប់បាននៅក្នុងទឹកដីខ្មែរ
អត្ថបទពេញនិយម
នយោបាយ
- ខ្មាន់កាំភ្លើងមិនទាន់ហ៊ានលាតត្រដាងមេខ្លោងនៅពីក្រោយ ព្រោះបារម្ភពីសុវត្ថិភាពគ្រួសារ
- កម្ពុជាបានប្រគល់ខ្លួនខ្មាន់កាំភ្លើងបាញ់សម្លាប់លោក លិម គិមយ៉ា ឱ្យភាគីថៃហើយ និងប្រកាសបទចោទភ្លាមៗ
- អាជ្ញាធរកម្ពុជានឹងបញ្ជូនខ្មាន់កាំភ្លើងប្រគល់ឱ្យសមត្ថកិច្ចថៃ នៅថ្ងៃទី១១ មករា
- អ្នកជំនាញច្បាប់ និងអ្នកតាមដាននយោបាយថា ឃាតកម្មលោក លិម គិមយ៉ា ជាប់ពាក់ព័ន្ធរដ្ឋាភិបាល ដែលរៀបចំជាប្រព័ន្ធ
- លោក ហ៊ុន សែន យកថ្ងៃ ៧មករា បន្តជំរុញកូនឱ្យធ្វើច្បាប់ដាក់អ្នករិះគន់ជា «ក្រុមភេរវករ»