គ្រួសារខកចិត្តដែលអាជ្ញាធរស្នើលើកលែង ឬបន្ធូរបន្ថយទោសក្នុងបុណ្យអុំទូក គ្មានអ្នកជាប់ឃុំនយោបាយ
2022.11.09
ក្រុមគ្រួសារសកម្មជនបក្សប្រឆាំងខកចិត្តចំពោះ គណៈកម្មការជំនាញដែលបានបញ្ជូនទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពិនិត្យនិងសម្រេចស្នើសុំទៅព្រះមហាក្សត្រ ដើម្បីផ្ដល់ការអនុគ្រោះទោសដល់ទណ្ឌិត ក្នុងឱកាសព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូកនៅឆ្នាំនេះដោយគ្មានឈ្មោះសមាជិកគ្រួសារពួកគេ។ ពួកគាត់ចាត់ទុកសំណើលើកលែង ឬបន្ធូរបន្ថយទោសដល់ទណ្ឌិតនោះធ្វើឡើងគ្មានតម្លាភាព និងរើសអើងផ្នែកនយោបាយ។ ប៉ុន្តែមន្រ្តីជាន់ខ្ពស់ពន្ធនាគារអះអាងថា អាជ្ញាធរបានអនុវត្តត្រឹមត្រូវតាមលក្ខខណ្ឌនៃច្បាប់ដោយមិនបានគិតរឿងនយោបាយនោះទេ។
ប្រពន្ធ និងកូនៗរបស់សកម្មជនបក្សប្រឆាំងដែលសកម្មចេញតវ៉ា និងដាក់ញត្តិទៅរដ្ឋាភិបាល ក្រសួងស្ថាប័ននានាដើម្បីស្នើសុំអន្តរាគមន៍លែងគ្រួសារពួកគេដែលរងភាពអយុត្តិធម៌មកលើកឡើងថា សកម្មជនដែលជាប់ពន្ធនាគារក្រោមហេតុផលនយោបាយគ្មានឱកាសទទួលបានការលើកលែងទោសឱ្យជួបជុំគ្រួសារនោះទេ។
តំណាងស្រ្តីថ្ងៃសុក្រ និងជាប្រពន្ធសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិនៅខេត្តស្វាយរៀងដែលកំពុងជាប់ពន្ធនាគារត្រពាំងផ្លុងលោក យឹម សារ៉េត គឺលោកស្រី អ៊ុក ចន្ធី រៀបរាប់ថា ប្តីលោកស្រី និងសកម្មជននយោបាយមួយចំនួនទៀតកំពុងជាប់គុករងទុក្ខវេទនាម្នាក់ៗជិត៣ឆ្នាំ បន្ទាប់ពីតុលាការចោទប្រកាន់ និងកាត់ទោសដាក់គុកប្រាំឆ្នាំ ហើយតម្រូវអនុវត្តទោស៣ឆ្នាំ៨ខែទាំងអយុត្តិធម៌។ លោកស្រីសោកស្តាយចំពោះរដ្ឋាភិបាលមិនបានយកចិត្តទុកដាក់ចំពោះគ្រួសារសកម្មជនបក្សប្រឆាំង និងគ្មានឱកាសទទួលបានការលើកលែង និងបន្ធូរបន្ថយទោសឱកាសបុណ្យជាតិ ហើយលោកស្រីយល់ថា ការសម្រេចរបស់អាជ្ញាធររើសអើងនិន្នាការនយោបាយ៖
«ឥឡូវគាត់អនុវត្តទោសដល់២ឆ្នាំ៨ខែហើយហ្នឹង ហេតុអ្វីមិនព្រមដោះលែងគាត់ ហេតុអ្វីមិនព្យួរទោសឱ្យគាត់ចេញមក។ ហ្នឹងហើយការលម្អៀង និងមិនយុត្តិធម៌ទាំងមន្រ្តីពន្ធនាគារ និងក្រសួងយុត្តិធម៌ហ្នឹង គឺគ្មានទេយុត្តិធម៌ មានតែអយុត្តិធម៌សម្រាប់អ្នកជាប់ឃុំផ្នែកនយោបាយ»។
លោកស្រី អ៊ុក ចន្ធី បញ្ជាក់ថា ទោះបីពួកលោកស្រីរងភាពអយុត្តិធម៌ក្នុងសង្គម យ៉ាងណាក៏ដោយ ក៏ពួកគាត់រក្សាជំហររឹងមាំដើម្បីទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំទាំងអស់ ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ។
ស្រដៀងគ្នានេះដែរ កូនស្រីមន្រ្តីគណបក្សសង្គ្រោះជាតិដែលកំពុងជាប់ឃុំម្នាក់ទៀតលោក គង់ សំអាន គឺកញ្ញា គង់ មុយលី និយាយថា កាលពីពេលថ្មីៗនេះតុលាការបានផ្តន្ទាទោសឪពុកកញ្ញាដែលមានវ័យ៧០ឆ្នាំ និងមានសុខភាពទ្រុឌទ្រោមឱ្យជាប់គុក៧ឆ្នាំ ប៉ុន្តែបច្ចុប្បន្នឪពុករបស់កញ្ញាបានអនុវត្តទោសជាប់ពន្ធនាគារជាង២ឆ្នាំហើយ ដូច្នេះឪពុកកញ្ញាគួរទទួលបានការលើកលែងទោស។ លោកស្រីយល់ថា ការបន្តឃុំខ្លួនឪពុកពុំបានប្រព្រឹត្តទោសកំហុស គឺជារឿងឈឺចាប់ចំពោះក្រុមគ្រួសាររបស់សកម្មជននយោបាយ៖
«ខ្ញុំសោកស្តាយដែលអត់មានឈ្មោះលើកលែងទោសគាត់ ព្រោះគាត់ជាអ្នកតស៊ូ មនុស្សស្លូតបូតមិនសមណាទុកគាត់ (ឃុំខ្លួន)។ វាអយុត្តិធម៌ណាស់រកអ្វីប្រៀបមិនបានទេ ព្រោះគាត់ (អាជ្ញាធរ) ប្រកាន់បក្សពួក គាត់គិតថា អ្នកនយោបាយឱ្យតែចេញក្រៅឃុំនឹងបាក់មុខមាត់គាត់ ដល់ពេលអ៊ីចឹងរឹតបណ្តឹងឱ្យខ្លាំងកុំឱ្យអ្នកនយោបាយចេញមុខ»។
ប្រតិកម្មនេះ បន្ទាប់ពីគណៈកម្មការជាតិត្រួតពិនិត្យការបន្ធូរបន្ថយទោស និងលើកលែងទោសទណ្ឌិតបានបញ្ជូនសំណើសុំបន្ធូរបន្ថយ និងលើកលែងទោសដល់ទណ្ឌិតជិត ៤រយនាក់ (៣៨១) ក្នុងឱកាសព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូកនៅឆ្នាំនេះទៅលោកនាយករដ្ឋមន្ត្រី ហ៊ុន សែន ពិនិត្យ និងសម្រេចស្នើសុំទៅព្រះមហាក្សត្រ។ ក្នុងចំណោមនោះ គឺមានអ្នកទោសចំនួន២៦៨នាក់ស្នើសុំបន្ធូរបន្ថយទោស៣ខែ ក្នុងនោះមានស្រ្តី២១នាក់ និងអ្នកទោសចំនួន៨១នាក់ ស្នើបន្ធូរបន្ថយទោស៦ខែ ក្នុងនោះមានស្រ្តី៨នាក់។ ចំណែកអ្នកទោស២៦នាក់ ស្នើបន្ធូរបន្ថយទោស៩ខែ និងអ្នកទោសចំនួន៥នាក់ទៀត ស្នើបន្ធូរបន្ថយទោស១ឆ្នាំ ហើយអ្នកទោសស្រ្តីម្នាក់ស្នើលើកលែងទោសតែម្តង។
វិទ្យុអាស៊ីសេរីមិនអាចទាក់ទងអ្នកនាំពាក្យក្រសួងយុត្តិធម៌លោក គឹម សន្តិភាព ដើម្បីបញ្ជាក់រឿងនេះបន្ថែមបានទេនៅថ្ងៃទី៨ ខែវិច្ឆិកា។
ការលើកលែងទោស និងបន្ធូរបន្ថយទោសដល់ទណ្ឌិតធ្វើឡើង ៥ដងក្នុងមួយឆ្នាំ។ ព្រឹត្តិការណ៍ទាំងនោះ រួមមាន ទិវាជ័យជម្នះលើរបបប្រល័យពូជសាសន៍ ពិធីបុណ្យចូលឆ្នាំថ្មី បុណ្យវិសាខបូជា បុណ្យឯករាជ្យ និងព្រះរាជពិធីបុណ្យអុំទូក។
អ្នកនាំពាក្យអគ្គនាយកដ្ឋានពន្ធនាគារនៃក្រសួងមហាផ្ទៃលោក នុត សវនា ប្រាប់វិទ្យុអាស៊ីសេរីថា គណៈកម្មាការជំនាញបានពិនិត្យ និងវាយតម្លៃលើការអនុវត្តទោស និងឥរិយាបថទណ្ឌិតក្នុងពេលជាប់ឃុំតាមផ្លូវច្បាប់មុនស្នើឈ្មោះបន្ធូរបន្ថយទោស និងលើកលែងទោស។ លោកអះអាងថា មន្រ្តីជំនាញមិនដែលរើសអើងទណ្ឌិតជាសកម្មជននយោបាយនោះទេ ប៉ុន្តែលោកថា មូលហេតុសកម្មជនបក្សប្រឆាំងពុំទទួលបានការបន្ធូរបន្ថយទោស និងលើកលែងទោសដោយសារពួកគេមិនបានបំពេញលក្ខខណ្ឌត្រឹមត្រូវ៖
«ការលើកឡើង (ចោទអាជ្ញាធរ) គាត់ពិនិត្យខ្លួនឯងដែរតើគាត់ (អ្នកជាប់ឃុំនយោបាយ) បានបំពេញលក្ខខណ្ឌហើយឬនៅ គាត់សួរខ្លួនឯងវិញ តើគាត់តើបំពេញលក្ខខណ្ឌហើយឬនៅ បើអត់គ្រប់លក្ខខណ្ឌហើយគាត់មកទាមទារឱ្យខ្ញុំធ្វើមិច»។
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌចែងថា ការបន្ធូរបន្ថយទោស និងការលើកលែងទោស ដល់ទណ្ឌិតគឺត្រូវបំពេញលក្ខខណ្ឌធំៗ ២គឺ ចាំបាច់ត្រូវមានការកែប្រែឥរិយាបថក្នុងពេលជាប់ឃុំ និងការអនុវត្តទោស ជាប់ពន្ធនាគារ ឱ្យបានចំនួនពីរភាគបី (២/៣)សិន សម្រាប់ការលើកលែងទោស និងការអនុវត្តទោស ឱ្យបានមួយភាគបី (១/៣)សិន។
ប៉ុន្តែ មាត្រា ៧៧ នៃច្បាប់ស្ដីពីពន្ធនាគារចែងថា ចំពោះទណ្ឌិត មិនទាន់អនុវត្តទោស បានពីរភាគបី (២/៣) ឬទោះមិនបានទាន់កែប្រែឥរិយាមារយាទ ក៏អាចទទួលបានការលើកលែងទោសបានដែរ។ តែត្រូវមានសំណើពីប្រមុខរាជរដ្ឋាភិបាល ថ្វាយព្រះមហាក្សត្រ នោះការដោះលែង នឹងអាចធ្វើទៅបាន គ្រប់ពេលវេលា ដោយមិនចាំបាច់រង់ចាំ ដល់ពេលមានបុណ្យជាតិធំៗ ក៏បាន។
ប៉ុន្តែមន្រ្តីគណបក្សប្រឆាំង និងមន្រ្តីសិទ្ធិមនុស្សមើលឃើញថា រដ្ឋាភិបាលលោក ហ៊ុន សែន មិនលើកលែងទោសដល់អ្នកទោសនយោបាយ និងអ្នកទោសសង្គមដែលមាននិន្នាការផ្ទុយពីរដ្ឋាភិបាលនោះទេ បើគ្មានការសម្របសម្រួលនយោបាយណាមួយនោះ។
នាយកទទួលបន្ទុកកិច្ចការទូទៅនៃអង្គការសិទ្ធិមនុស្សលីកាដូលោក អំ សំអាត មើលឃើញថា ប៉ុន្មានឆ្នាំចុងក្រោយមកនេះអាជ្ញាធរបានវាយតម្លៃ និងជ្រើសរើសដើម្បីអនុគ្រោះទោសដល់ទណ្ឌិតដោយតឹងរ៉ឹង។ ទោះយ៉ាងណាលោកថា បើសិនអ្នកជាប់ឃុំដែលជាសកម្មជនបក្សប្រឆាំងបានបំពេញ ឬគោរពតាមលក្ខខណ្ឌបន្ធូរបន្ថយ និងលើកលែងទោសត្រឹមត្រូវដូចអ្នកទោសផ្សេងទៀត ប៉ុន្តែអាជ្ញាធរមិនបានដាក់បញ្ចូលនោះ គឺជារើសអើងផ្នែកនយោបាយ។ លោក អំ សំអាត ទទូចដល់អាជ្ញាធរពាក់ព័ន្ធត្រូវអនុវត្តនីតិវិធីបន្ធូរបន្ថយ និងលើកលែងដោយតម្លាភាព យុត្តិធម៌ និងគ្មានការរើសរើង៖
«យើងមើលទៅបើគ្មានការចរចាផ្នែកនយោបាយណាមួយដែលត្រូវរូវគ្នាបញ្ចាប់ទេ យើងកម្រឃើញមានការបន្ធូរបន្ថយ ឬការលើកលែងទោស នេះបើតាមយើងពិនិត្យមើលតាំងពីដើមមក ហើយបើសិនមានការចរចា ការសន្ទនាគ្នាបន្ធូរបន្ថយស្ថានភាពនយោបាយនឹងបានឃើញមានការដោះលែងបាទ»។
មកទល់ពេលនេះ មានសកម្មជនគណបក្សសង្គ្រោះជាតិ គណបក្សភ្លើងទៀន និងអ្នករិះគន់រដ្ឋាភិបាលជាង ៦០នាក់ទៀត កំពុងជាប់ឃុំក្នុងពន្ធនាគារដោយសារតែការអនុវត្តសិទ្ធិសេរីភាពរបស់ខ្លួន។ ពួកគាត់ភាគច្រើន ត្រូវបានអាជ្ញាធរចាប់ខ្លួនជាបន្តបន្ទាប់កាលពីដើមឆ្នាំ២០២០ ដោយអ្នកខ្លះរងការចោទប្រកាន់ពីបទ «រួមគំនិតក្បត់» អ្នកខ្លះជាប់ចោទពីបទ «ញុះញង់» ហើយមានខ្លះទៀតជាប់ទាំងពីរបទចោទជាដើម។
ក្រុមអង្គការជាតិ និងអន្តរជាតិជាច្រើន រួមទាំងទីភ្នាក់ងារអង្គការសហប្រជាជាតិនិងក្រុមប្រទេសប្រជាធិបតេយ្យធំៗកន្លងមកបានថ្កោលទោសជាបន្តបន្ទាប់ចំពោះរដ្ឋាភិបាលដោយចាត់ទុកថា ការចាប់ខ្លួនសកម្មជនទាំងនេះ គឺជារឿងនយោបាយ និងគ្មានមូលដ្ឋានច្បាប់។ ជាមួយគ្នានេះ ពួកគេបន្តទាមទារឲ្យរដ្ឋាភិបាលដោះលែងអ្នកជាប់ឃុំទាំងនោះ ឱ្យមានសេរីភាពឡើងវិញ ដោយឥតលក្ខខណ្ឌ ព្រមទាំងអំពាវនាវដល់រដ្ឋាភិបាលកម្ពុជា បើកលំហរសេរីភាពសង្គមស៊ីវិល និងនយោបាយ ក្នុងនោះក៏រាប់បញ្ចូលទាំងការលុបចោល និងការកែទម្រង់ច្បាប់នានា ដែលរឹតត្បិតសិទ្ធិសេរីភាពពលរដ្ឋផងដែរ៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។