ការលេងតុងទីននៅប្រទេសកម្ពុជា ជាវិធីសន្សំប្រាក់មួយបែបដោយមានការស្ម័គ្រចិត្តរវាងមនុស្សម្នាក់ ជាមួយមនុស្សច្រើននាក់ ហើយមានការធ្វើលិខិតបញ្ជាក់ព្រមព្រៀងជាមួយគ្នា។ ការលេងតុងទីនខ្លះ គឺបានទទួលជោគជ័យ ដោយភាគីចូលរួមទាំងអស់មានការគោរពលក្ខន្តិកៈ កុងត្រា កិច្ចសន្យាជាមួយគ្នាច្បាស់លាស់ ហើយបានដំណើរការប្រកបដោយសុវត្ថិភាព។
ប៉ុន្តែ ការលេងតុងទីនខ្លះ មិនបានទទួលជោគជ័យ ដំណើរការទៅចប់ចុងចប់ដើមទេ គឺមានពេលខ្លះមេតុងទីន ឬអ្នកទទួលខុសត្រូវប្រមូលលុយនោះ បានរត់ចោលសមាជិកមិនបំពេញការងារតាមពាក្យសន្យារហូតដល់ចប់ចុងខែដូចបានសន្យាជាមួយគ្នា។
តើការរត់ចោលរបស់មេតុងទីននោះ ត្រូវមានទោសឬទេ? បើមានទោស តើពីបទអ្វី?
លោក កែវ និមល សុំលើកយកមតិអ្នកច្បាប់ និងខ្លឹមសារមាត្រាច្បាប់ទាក់ទងមេតុងទីនប្រមូលលុយ ហើយរត់ចោលកូនមកជូនលោកអ្នកស្តាប់ដូចខាងក្រោម។
ការលេងតុងទីន គឺជាការស្ម័គ្រចិត្តដាក់លុយរួមគ្នាឲ្យមនុស្សម្នាក់ទទួលខុសត្រូវ ដែលហៅថាមេតុងទីន ហើយអ្នកលេងផ្សេងទៀតត្រូវបង់លុយទៅតាមចំនួនព្រមព្រៀងកំណត់ជាមួយគ្នា និងចំនួនអ្នកលេងតុងទីននោះ ត្រូវមានការកំណត់ច្បាស់លាស់ និងមានកំណត់ថ្ងៃដេញ ឬប្រមូលប្រាក់ច្បាស់លាស់។
ជាធម្មតា មេតុងទីនមានកាតព្វកិច្ចជាអ្នកប្រមូលលុយពីកូនតុងទីនទាំងអស់ ហើយមេតុងទីនមានភារកិច្ចកំណត់ថ្ងៃដេញប្រមូលលុយលើកក្រោយ និងទីកន្លែងដេញ។ មេតុងទីនមានភារកិច្ចមួយទៀត គឺត្រូវមានការធានារ៉ាប់រងថា បើសិនជាកូនណាមួយរត់ចោល គឺមេតុងទីនត្រូវចេញសងជំនួសទៀតផង។
មានមេតុងទីន និងកូនតុងទីនខ្លះ បានបំពេញការងារបានល្អ ត្រឹមត្រូវ ក៏តុងទីននោះបានដំណើរចប់ទៅដោយសុវត្ថិភាព។ ប៉ុន្តែ មានពេលខ្លះមេតុងទីនប្រមូលលុយបាន ហើយក៏រត់ចោលកូនទៅ។ មានករណីខ្លះទៀត កូនតុងទីនខ្លះដែលបានដេញហើយ (ដែលហៅថាងាប់នោះ) ក៏រត់ចោលលែងបង់ប្រាក់ឲ្យ បណ្ដាលឲ្យមេតុងទីននោះ មិនអាចចេញសងបាន ហើយតុងទីននោះក៏រលំដែរ។
ប្រជាពលរដ្ឋមួយរូបឈ្មោះ សាន រស់នៅខេត្តសៀមរាប ដែលបានលេងតុងទីន ហើយមេតុងទីនបានប្រមូលលុយរត់ចោល គាត់មានចម្ងល់ថា តើគាត់អាចប្ដឹងមេតុងទីននោះអាចមានទោសព្រហ្មទណ្ឌឬទេ?
ប្រជាពលរដ្ឋឈ្មោះ សាន បានសួរទៀតថា ក្រៅពីផ្ដន្ទាទោស តើច្បាប់អាចចាប់បង្ខំឲ្យមេតុងទីននោះសងប្រាក់លេងតុងទីននោះមកវិញបានឬទេ? តើចៅក្រមតុលាការអាចចេញសាលក្រមរឹបអូសទ្រព្យសម្បត្តិមេតុងទីន យកមកលក់ឡាយឡុងទៅជាប្រាក់ដើម្បីសងបំណុលប្រាក់ទៅកូនតុងទីនវិញបានឬទេ?
ឆ្លើយតបចំពោះសំណួរមិត្តអ្នកស្តាប់នេះ លោក សុក សំអឿន ជាមេធាវី និងជានាយកអង្គការច្បាប់មួយឈ្មោះ ក្រុមអ្នកច្បាប់ការពារសិទ្ធិកម្ពុជា បានពន្យល់ឲ្យដឹងថា ការលេងតុងទីន គឺជាសកម្មភាពស្ម័គ្រចិត្តមួយដើម្បីសន្សំប្រាក់ ដោយមានមេទទួលខុសត្រូវ និងមានកិច្ចសន្យា និងលក្ខន្តិកៈ។ នៅប្រទេសកម្ពុជា បច្ចុប្បន្នគ្មានច្បាប់ស្ដីពីការលេងតុងទីនទេ ប៉ុន្តែនៅពេលណាមានជម្លោះទាក់ទងរឿងលេងតុងទីន គឺគេអាចប្ដឹង ដោយសម្អាងតាមច្បាប់ស្ដីពីកិច្ចសន្យា និងក្រមព្រហ្មទណ្ឌបាន។
ដូច្នេះ បើកាលណាមេតុងទីន ឬកូនតុងទីនបានក្បត់ ឬរត់ចោលមិនបំពេញការងារតាមពាក្យសន្យារហូតដល់ចប់ចុងចប់ដើមដូចបានព្រមព្រៀងជាមួយគ្នានោះ គឺអ្នកប្រព្រឹត្តត្រូវមានកំហុសពីបទក្បត់កិច្ចសន្យាហើយ។
លោកមេធាវី សុក សំអឿន បានពន្យល់ឲ្យដឹងថា ការប្ដឹងអំពីរឿងលេងតុងទីននេះ ចៅក្រមតុលាការនឹងពិនិត្យទៅតាមករណីនិមួយៗជាក់ស្តែង។ មានន័យថា ករណីជម្លោះតុងទីនខ្លះវាជាជម្លោះទាក់ទងបណ្ដឹងរដ្ឋប្បវេណី ជម្លោះខ្លះទាក់ទងជាមួយការក្បត់កិច្ចសន្យា និងជម្លោះខ្លះទាក់ទងជាមួយការរំលោភលើការទុកចិត្តដែលជាទោសព្រហ្មទណ្ឌ។
លោកមេធាវី សុក សំអឿន បានឲ្យដឹងថា ក្នុងករណីជម្លោះអ្នកលេងតុងទីនខ្លះ ក្រៅពីប្ដឹងទារសំណង គឺមានការប្ដឹងទារជំងឺចិត្តទៀតផង។
នៅក្នុងក្រមរដ្ឋប្បវេណីមាត្រា៣៨៥ បានចែងអំពីសិទ្ធិរបស់ម្ចាស់បំណុល ក្នុងការទាមទារឲ្យអនុវត្តកាតព្វកិច្ច។ ខ្លឹមសារមាត្រាច្បាប់បានសរសេរថា ទី១ ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារឲ្យកូនបំណុលអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមផ្លូវតុលាការ។ ទី២ ទោះបីជាមានបញ្ញត្តិនៃកថាខណ្ឌទី១ ខាងលើនេះក៏ដោយ ម្ចាស់បំណុលមិនអាចទាមទារឲ្យអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការបានឡើយ ក្នុងករណីដែលមានការព្រមព្រៀងគ្នារវាងភាគីនៃកិច្ចសន្យាថាមិនទាមទារឲ្យអនុវត្តតាមផ្លូវតុលាការ។ ទី៣ ទោះបីជាមានការកម្រិតនូវសិទ្ធិទាមទារឲ្យអនុវត្តកាតព្វកិច្ចតាមផ្លូវតុលាការ ដោយសារមានករណីត្រូវនឹងកថាខណ្ឌទី២ ខាងលើនេះក៏ដោយ ប្រសិនបើកូនបំណុលបានអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយស្ម័គ្រចិត្ត ហើយម្ចាស់បំណុលអាចទទួល និងរក្សាទុកនូវតាវកាលិក ឬវត្ថុ ឬសកម្មភាពដែលជាទីតាំងនៃកាតព្វកិច្ចនេះ ដោយចាត់ទុកថាជាការសងបាន។
មាត្រា៣៩៦ នៃក្រមរដ្ឋប្បវេណី បានចែងអំពីការឲ្យអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយបង្ខំថា ក្នុងករណីដែលកូនបំណុលមិនអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយស្ម័គ្រចិត្តទេ ម្ចាស់បំណុលអាចទាមទារឲ្យអនុវត្តកាតព្វកិច្ចដោយបង្ខំបាន លើកលែងតែករណីដែលកាតព្វកិច្ចមានលក្ខណៈមិនអាចអនុវត្តដោយបង្ខំបាន។ នីតិវិធីនៃការអនុវត្តដោយបង្ខំ ត្រូវអនុលោមតាមក្រមនីតិវិធីរដ្ឋប្បវេណី។
បើសិនជាមានការប្ដឹងពីកូនតុងទីនទាំងអស់ថា មេតុងទីនឆបោកលុយនោះ ហើយចៅក្រមរកឃើញថា ភាគីមេតុងទីនបានប្រព្រឹត្តការឆបោកមែននោះ គឺត្រូវមានទោសហើយ។
ក្រមព្រហ្មទណ្ឌមាត្រា៣៧៨ បានចែងអំពីការផ្ដន្ទាទោសពីបទឆបោកថា អំពើឆបោកត្រូវផ្ដន្ទាទោសដាក់ពន្ធនាគារពី ៦ខែ ទៅ ៣ឆ្នាំ និងពិន័យជាប្រាក់ពី ១លានរៀល ទៅ ៦លានរៀល។
បើលោកអ្នកនាងមានចម្ងល់ផ្សេងៗទាក់ទងបញ្ហាច្បាប់ លោកអ្នកអាចទូរស័ព្ទមកសាកសួរតាមលេខ ០១៦ ២៦១ ២៧៣៕
កំណត់ចំណាំចំពោះអ្នកបញ្ចូលមតិនៅក្នុងអត្ថបទនេះ៖ ដើម្បីរក្សាសេចក្ដីថ្លៃថ្នូរ យើងខ្ញុំនឹងផ្សាយតែមតិណា ដែលមិនជេរប្រមាថដល់អ្នកដទៃប៉ុណ្ណោះ។