ປະເທດລາວ ໄດ້ລົງທຶນໃສ່ໂຄງການ ທາງຣົຖໄຟລາວ-ຈີນ ໃນອັດຕຣາສ່ວນ 30% ຂອງມູນຄ່າ ໂຄງການທັງໝົດ ປະມານ 6 ຕື້ ໂດລ້າຣ໌ສະຫະຣັຖ ໃນຂະນະທີ່ ຈີນ ຖືກຮຸ້ນ 70% ຕາມສັດສ່ວນ.
ເງິນທີ່ຣັຖບານລາວ ເອົາມາລົງທຶນ ໃສ່ໂຄງການທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ໃນອັດຕຣາສ່ວນ 30%, ສ່ວນຫຼາຍເປັນເງິນກູ້ຢືມ ຈາກຈີນ ຊຶ່ງຄິດເປັນມູນຄ່າປະມານ 1.5 ຕື້ໂດລ້າຣ໌ ບວກໃສ່ກັບເງິນ ງົບປະມານຈຳປີຂອງຣັຖບານລາວ 250 ລ້ານໂດລ້າຣ໌.
ໜີ້ສິນ 1.5 ຕື້ ໂດລ້າຣ໌ ທີ່ຣັຖບານລາວ ກູ້ຢືມມາສ້າງທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ດັ່ງກ່າວນັ້ນ ຣັຖບານບໍ່ສາມາດ ທີ່ຈະໃຊ້ແທນໄດ້ ຍ້ອນວ່າ ໂຄງການຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ບໍ່ສາມາດທີ່ສ້າງຜົລກຳໄລ ໂດຍຕຣົງ ເພື່ອມາໃຊ້ໜີ້ໄດ້.
ເຈົ້າໜ້າທີ່ ທ່າງການລາວ ທ່ານນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“ບໍ່ໄດ້ລະ ຕາມກຳນົດທີ່ເວົ້ານີ້ ບໍ່ໄດ້ລະ. ເອີ! ປີນີ້ເດີ ຊິໃຊ້ວ່າ ຕື້ໂດລ້າຣ໌ ນີ້ ຊິໃຊ້ໂອຍາກໆ ໄດ້ເຄິ່ງນຶ່ງກໍຍັງບຸນລະ.”
ໃນສາຍຕາ ຂອງນັກວິຊາການ ຕ່າງປະເທດແລ້ວ, ມັນເປັນໄປໄດ້ຍາກ ທີ່ໂຄງການທາງຣົຖໄຟ ຈະສ້າງຜົລກຳໄລມາ ໃຊ້ໜີ້ແທນຄືນໄດ້.
ດຣ. Keith Barney ນັກປະຖະກາຖາ ອາວຸໂສ ຈາກມະຫາວິທຍາໄລ ແຫ່ງຊາຕ ອອສເຕຣເລັຍ ຜູ້ທີ່ຕິດຕາມເຣື່ອງ ສະພາບການໃນລາວ ມາຫຼາຍປີ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“ບໍ່ມີຄວາມໂປ່ງໄສ ຢູ່ໃນບໍຣິສັດ ຮ່ວມທຶນຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ມາເຖິງປັດຈຸບັນ ສະນັ້ນ ຈຶ່ງເວົ້າໄດ້ຍາກ ວ່າ ບໍຣິສັດ ດັ່ງກ່າວ ຈະເອົາຜົລກໍາໄລ ມາຈາກໃສ.”
ຣັຖບານລາວ ແລະ ຈີນ ໄດ້ສ້າງຕັ້ງ ບໍຣິສັດ ຮ່ວມທຶນຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ໂດຍມີມູນຄ່າປະມານ 1 ຕື້ໂດລ້າຣ໌ ປາຍ ໃນນັ້ນ ປະເທດລາວ ໄດ້ຢືມເງິນ 480 ລ້ານໂດລ້າຣ໌ ມາຮ່ວມທຶນ ໃນບໍຣິສັດດັ່ງກ່າວ ໂດຍມີໄລຍະເວລພັກໜີ້ 5 ປີ.
ດຣ. Keith Barney ນັກປະຖະກາຖາອາວຸໂສ ຍັງກ່າວຕື່ມວ່າ:
" ມີ ຜລິຕະພັນທາງເສຖກິຈ ທີ່ກວ້າງຂວາງ ຈາກໂຄງການຣົຖດັ່ງກ່າວ ໃນຮູບແບບການ ສນັບສນູນກິຈກັມທາງເສຖກິຈ ແລະ ການເຕີບໂຕ ທາງເສຖກິຈ ທີ່ກວ້າງຂວາງ ເຊິ່ງມັນບໍ່ໃຫ້ຜົລກຳໄລຫຍັງ ໂດຍກົງໃຫ້ແກ່ ບໍຣິສັດຮ່ວມທຶນຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ, ແຕ່ ມັນພຽງສາມາດຊ່ວຍ ຣັຖບານລາວ ຜ່ານການເກັບພາສີ ແລະ ລາຍຮັບເທົ່ານັ້ນ."
ສະພາບການຣະບາດ ຂອງໂຄວິດ-19 ແລະ ບັນຫາສົງຄາມ ກາຍເປັນປັດໄຈ ທີ່ເຮັດໃຫ້ລາວ ບໍ່ສາມາດໃຊ້ໜີ້ໄດ້ຕາມກຳນົດເວລາ.
ນັກທຸຣະກິຈ ທ່ານ ນຶ່ງ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“ຕາມເບິ່ງນີ້ ກະຄືຊິບໍ່ເປັນໄປຕາມແຜນ ບໍ່ເປັນຕາມແຜນ ເພາະວ່າ ພິດໂຄວິດລະຍັງບໍ່ແລ້ວ ແລະ ພິດສົງຄາມ ກໍ່ມັນຊິບໍ່ເປັນໄປຕາມແຜນ ເພາະສະນັ້ນ ຄົນສ່ວນໃຫຍ່ທົ່ວໂລກ ຕ້ອງເຊບໂຕເອງ ນັ້ນກະຄືເງິນຫາຍາກ ທົ່ວໂລກເກີດສະພາວະເງິນເຟີ້, ເງິນຝືດ.”
ສະນັ້ນ ຍັງບໍ່ທັນມີການປະເມີນຜົລໄດ້ຮັບ ທາງເສຖກິຈຂອງທາງຣົຖໄຟ. ມີຂ່າວທາງບວກ ກ່ຽວກັບຄວາມຕ້ອງການ ໃຊ້ບໍຣິການທາງຣົຖໄຟ ແຕ່ນັກວິຊາການເຫັນວ່າ ຕ້ອງລໍຖ້າຂໍ້ມູນ ອອກມາເພີ່ມເຕີມ ກ່ອນທີ່ຈະສາມາດ ປະເມີນຜົລໄດ້ຮັບ ຢ່າງເຕັມທີ່.
ດຣ. Keith Barney ນັກປະຖະກາຖາອາວຸໂສ ກ່າວວ່າ:
" ເຖິງ ຢ່າງໃດກໍຕາມ, ພວກເຮົາສາມາດເຫັນໄດ້ວ່າ ປະເທດລາວຕົກຢູ່ໃນສະພາບ ຄວາມຫຍຸ້ງຍາກທາງການເງິນ ຈາກບັນຫາໜີ້ສິນໃນຫຼາຍປີຜ່ານມາ. ຄືດັ່ງທີ່ທ່ານຮູ້ ປະເທດລາວ ຈະຕ້ອງໃຊ້ໜີ້ ມູນຄ່າປະມານ 1 ຕື້ ໂດລ້າຣ໌ ຕໍ່ປີ ບັບແຕ່ນີ້ ຈົນຮອດປີ 2025."
ແຕ່ ເດືອນມິຖຸນາ ຫາ ເດືອນ ສິງຫາ, ທະນາຄານແຫ່ງ ສປປ ລາວ ໄດ້ອອກພັນທະບັດ ຢູ່ຕລາດພາຍໃນ ມູນຄ່າ 4,000 ຕື້ກີບ, ປະມານ 260 ລ້ານໂດລ້າຣ໌ ຈາກມູນຄ່າທີ່ຣັຖຕັ້ງເປົ້າໄວ້ 5,000 ຕື້ກີບໂດຍ ໃຫ້ດອກເບັ້ຽ 20% ຕໍ່ປີ ໃນເວລາດຽວກັນ ອັດຕຣາເງິນເຟີ້ ໃນເດືອນສິງຫາ ສູງເຖິງ 30%, ແລະ ອັດຕຣາແລກປ່ຽນກີບ ກັບເງິນໂດລ້າຣ໌ ໃນຫຼາຍອາທິດຜ່ານມາ ຢູ່ທີ່ປະມານ 16,000 ກີບ ຕໍ່ໂດລ້າຣ໌ ອີງຕາມຂໍ້ມູນ ຈາກທາງການລາວ.
ເມື່ອບໍ່ດົນມານີ້ ນັກວິຈານໃຫ້ຂໍ້ຄິດເຫັນວ່າ ປະເທດຈີນຈະບໍ່ປ່ອຍໃຫ້ ປະເທດລາວ ປະສົບບັນຫາການຜິດນັດການຈ່າຍໜີ້, ແລະ ການຈ່າຍໜີ້ໃຫ້ຈີນ ຈະຖືກເລື່ອນອອກໄປ.
ຕໍ່ບັນຫາດັ່ງກ່າວ, ດຣ. Keith Barney ນັກປະຖະກາຖາອາວຸໂສ ໃຫ້ຄຳເຫັນວ່າ:
" ນີ້ ອາຈເປັນຄວາມຈິງ ແຕ່ວ່າ ບໍ່ແມ່ນຈະເປັນການເລື່ອນ ຊຳລະໜີ້ສິນກັບເຈົ້າໜີ້ທັງໝົດ. ນີ້ ຈະອາຈຊ່ວຍແບ່ງເປົາບັນຫາ ທາງດ້ານເສຖກິຈ ແລະ ການເງິນໃຫ້ແກ່ລາວ."
ທີ່ຜ່ານມາ, ຣັຖບານລາວ ໄດ້ການຂາຍຮຸ້ນ 90 ເປີເຊັນ ບໍຣິສັດສາຍສົ່ງໄຟຟ້າ ທີ່ເປັນຂອງ ບໍຣິສັດ ຣັຖວິສາຫະກິຈ ໄຟຟ້າລາວ ໃຫ້ບໍຣິສັດຈີນ, ມີການຂາຍ ຮຸ້ນທະນາຄານພັທນາລາວ 70% ໃຫ້ບໍຣິສັດຈະເລີນເຊກອງ, ຂາຍຮຸ້ນຂອງບໍຣິສັດ ຜລິຕ-ໄຟຟ້າລາວ ມະຫາຊົນ 25% ໃຫ້ ບໍຣິສັດ ພົງຊັບທະວີ, ແລະ ຫັນປ່ຽນເຂື່ອນນ້ຳງື່ມ 3 ທີ່ເປັນຂອງ ບໍຣິສັດຣັຖວິສາຫະກິຈ ໄຟຟ້າລາວ ໄປເປັນຂອງເອກຊົນ ນັກລົງທຶນໄທຍ, ປັດຈຸບັນ ກໍມີຣາຍງານວ່າ ເຂື່ອນໄຟຟ້ານ້ຳງື່ມ 4 ໃກ້ຈະສ້າງສຳເຣັດແລ້ວ ແລະ ຈະໂອນໃຫ້ເປັນຂອງເອກຊົນ ອີງຕາມຂໍ້ມູນຈາກ ດຣ. Keith Barney.
ດຣ. Keith Barney ນັກປະຖະກາຖາອາວຸໂສ ກ່າວຕື່ມວ່າ:
“ເງິນກີບອ່ອນຄ່າ, ເງິນໂດລ້າຣ໌ແຂງຄ່າ, ແລະ ອັດຕຣາດອກເບັ້ຽໃນທົ່ວໂລກສູງຂຶ້ນ ນັ້ນຍັງຄົງຈະສືບຕໍ່ກົດດັນສະພາບໜີ້ສິນ ຂອງປະເທດລາວ. ໃນຂະນະທີ່ ບັນຫາໂຄວິດ ຫາກໍ່ຜ່ານໄປ ແລະ ການກັບມາຂອງນັກທ່ອງທ່ຽວ ຈະຊ່ວຍໄດ້ຫຼາຍ ໃນການຟື້ນຟູເສຖກິຈ, ແຕ່ຂ້າພະເຈົ້າບໍ່ແນ່ໃຈວ່າ ປະເທດລາວຈະສາມາດ ແກ້ໄຂບັນຫາ ທາງດ້ານການເງິນ ໂດຍບໍ່ມີ ການສນັບສນູນ ຫັນປ່ຽນຮູບແບບການໃຊ້ໜີ້.”
ເຈົ້າໜ້າທີ່ ທາງການລາວ ໄດ້ເອົາບໍ່ແຮ່ ຄ້ຳປະກັນ ໃນການຢືມເງິນ ມາເຮັດໂຄງການ ທາງຣົຖໄຟລາວ-ຈີນ.
ທ່ານ ສົມສະຫວາດ ເລັ່ງສະຫວັດ ອະດີຕ ຮອງນາຍົກຣັຖມົນຕຣີ ຂອງລາວ ເຄີຍກ່າວຢູ່ໃນກອງປະຊຸມສະພາແຫ່ງຊາຕ ກ່ອນທີ່ຈະເຣີ່ມໂຄງການ ທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ວ່າ:
“ຫຼັງຈາກຄິດໄລ່ແລ້ວ, ພວກເຮົາເຫັນວ່າ ພວກເຮົາຈະສາມາດ ຈ່າຍໜີ້ໄດ້ ຍ້ອນວ່າ ພວກເຮົາມີບໍ່ແຮ່ Potash 5 ແຫ່ງ ແລະ ຖ້າພວກເຮົາຂຸດຄົ້ນບໍ່ແຮ່ນັ້ນ ແລະ ເອົາລາຍຮັບຈາກມັນ ພວກເຮົາຈະບໍ່ມີບັນຫາໃນການໃຊ້ໜີ້ຄືນພາຍໃນ 5 ປີ ແທນທີ່ຈະໃຊ້ເວລາ 30 ປີ.”
ແຕ່ຣັຖບານລາວ ກໍປະຕິເສດເຣື່ອງທີ່ລາວຕົກເປັນໜີ້ຈີນ ໃນໂຄງການທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ.
ທ່ານ ພັນຄຳ ວິພາວັນ ນາຍົກຣັຖມົນຕຣີ ກ່າວ ໃນເດືອນທັນວາ 2021 ຕອນນຶ່ງ ວ່າ:
“ຂັ້ນມີຜູ້ມາໂຈມຕີ ເວົ້າລະວ່າ ລາວເຮົາເປັນໜີ້ສິນຂອງຈີນຫຼາຍ ຍ້ອນທາງຣົຖໄຟ ມັນບໍ່ແມ່ນ ຜູ້ທີ່ຕິດໜີ້ລະແມ່ນ ບໍຣິສັດ ທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ກະໝາຍຄວາມວ່າ ແມ່ນບໍຣິສັດ ເປັນຜູ່ຕິດໜີ້ ບໍຣິສັດ ຈະເປັນຜູ້ຫາເງິນມາເພື່ອໃຊ້ໜີ້ ໂດຍການອູ້ມຊູ ຍູ້ໜູນຂອງຣັຖບານ ລາວ-ຈີນ.”
ແຕ່ປະຊາຊົນ ບາງຄົນກໍມີຊີວິຕ ການເປັນຢູ່ ປ່ຽນແປງໄປ ຫຼັງຈາກທີ່ເຂົາເຈົ້າ ເສັຽທີ່ດິນໃຫ້ໂຄງ ການທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ.
ບາງຄົນ ຈາກທີ່ເຄີຍເຮັດນາໄດ້ເຂົ້າກິນ ປີລະ 90 ເປົ໋າປ່ານ ຄິດເປັນມູນຄ່າ ເກືອບ 30 ລ້ານ ກີບ ຕໍ່ປີ, ແຕ່ ຫຼັງຈາກເສັຽທີ່ດິນໄປແລ້ວ ເຂົາເຈົ້າກໍບໍ່ສາມາດຫາລາຍໄດ້ຫຍັງໄດ້ເລີຍ.
ຊາວນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ທ່ານນຶ່ງທີ່ເສັຽດິນ ໃຫ້ທາງຣົຖໄຟ ລາວ-ຈີນ ໄດ້ກ່າວຕໍ່ວິທຍຸ ເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
“ແຕ່ກີ້ ດິນເຮົາກະລ້ຽງປູ ລ້ຽງປາ ເຮັດໄຮ່ເຮັດນາກິນ ດຳໄຮ່ ດຳນາກິນ ຄືວ່າເຮັດນາສອງຣະດູ ນາປີ ນາແຊງຈັ່ງຊີ້ນ່າ. ນາປີ ນາແຊງ ເຮົາໄດ້ຂາຍເຂົ້າ ຂາຍນ້ຳ ເສຖກິຈ ພໍພຽງເຮົາກະມີພໍຢູ່ ພໍກິນເນາະ. ນາແຊງເຮົາກະເຮັດ ນາປີ ເຮົາກະເຮັດ ດິນດຳນ້ຳຊຸ່ມ ດິນທີ່ວ່າ ໂຕເຮົາຖືກໂຄງການຫັ້ນນ່າ ນາປີເຮົາກະໄດ້ 50 ເປົ໋າປ່ານ ນາແຊງເຮົາກະໄດ້ຢູ່ 40 ເປົ໋າປ່ານ ເຮົາກະໄດ້ພໍຢູ່ພໍກິນ ເຮົາບໍ່ໄດ້ເຮັດນາກິນ ເຮົາກະໄປຊື້ເຂົ້າກະໂລມາກິນດຽວນີ້.”