ໃນກອງປະຊຸມດ້ານສິທທິມະນຸສ ລະຫວ່າງ ສະຫະພາບຢູໂຣບ ແລະ ເຈົ້າໜ້າທີ່ລາວ ໃນວັນທີ 13 ກໍຣະກະດາ ຢູ່ ນະຄອນ ບຣັສເຊລສ໌ ປະເທດ ເບລຢ້ຽມ, ສະຫະພາບຢູໂຣບ ໄດ້ເນັ້ນເນັ້ນໜັກການປົກປ້ອງສິທທິມະນຸສ ແລະ ສິທເສຣີພາບຂັ້ນພື້ນຖານໃນລາວ. ສະຫະພາບ ຢູໂຣບ ໄດ້ອອກບົດຖແລງຂ່າວ ໃນວັນທີ 13 ກໍຣະກະດາ 2022 ຕອນນຶ່ງວ່າ: “ສະຫະພາບຢູໂຣບ ຍັງຮຽກຮ້ອງໃຫ້ທາງການລາວ ອັບເດດຂໍ້ມູນ ກ່ຽວກັບມາຕການ ທີ່ຖືກຮອງເອົາ ເພື່ອປົກປ້ອງສິທທິຂອງປະຊາຊົນ ອີງຕາມຂໍ້ກຳນົດທີ່ລະບຸ ຢູ່ໃນ ສົນທິສັນຍາສາກົນ ທີ່ ສປປ ລາວ ໃຫ້ສັຕຍາບັນ.”
ບົດຖແລງຂ່າວ ຍັງລະບຸອີກວ່າ: “ສປປ ລາວ ກໍຕ້ອງສນອງ ຂໍ້ມູນ ກ່ຽວແຜນວຽກທາງດ້ານນະໂຍບາຍ ແລະ ກົດໝາຍຂອງຕົນ, ແລະ ມາຕການກ່ຽວກັບການປົກປ້ອງສິທທິມະນຸສ ແລະ ເສຣີພາບຂັ້ນພື້ນຖານ ໃຫ້ໝົດທຸກຄົນ ໂດຍບໍ່ມີການຈຳແນກໃດໆທັງໝົດ ຕາມທີ່ໄດ້ໃຫ້ສັຕຍາບັນເອົາໄວ້.”
ນອກຈາກນີ້ ສະຫະພາບ ຢູໂຣບສນັບສນູນ ຣັຖບານລາວ ໃຫ້ເພີ່ມທະວີການຮ່ວມມື ເຈົ້າໜ້າທີ່ສະຫະປະຊາຊາດ ໂດຍ ໃຫ້ທາງການລາວ ພິຈາຣະນາ ເຊີນເຈົ້າໜ້າທີ່ຂອງສະຫະປະຊາຊາຕ ໄປຢ້ຽມຢາມ ປະເທດລາວ ກ່ອນກອງປະຊຸມ ການທົບທວນການປະຕິບັດ ສິທດທິມະນຸສ ຮອບທີ 4.
ສ່ວນປະເດັນທົ່ວໄປ ກອງປະຊຸມ ໄດ້ປຶກສາຫາລື ກັນກ່ຽວກັບບັນຫາ ພາກປະຊາສັງຄົມ, ການເມືອງ, ເສຖກິຈ, ສິທທິທາງດ້ານວັທນາທັມ ແລະ ສັງຄົມ, ເສຣີພາບຂັ້ນພື້ນຖານ, ສິທທິແມ່ຍິງ, ເດັກນ້ອຍ, ສິທທິຂອງບຸກຄົນທີ່ດ້ອຍໂອກາດ, ເສຣີພາບການປາກເວົ້າ ແລະ ການໂຮມຊຸມນຸມ, ການເຂົ້າເຖິງຂບວນການຍຸຕິທັມ, ໂທດປະຫານຊີວິຕ.
ກອງປະຊຸມດັ່ງກ່າວ ໄດ້ເນັ້ນຢ້ຳ ການປະຕິບັດ ຂໍ້ແນະນຳຈາກກອງປະຊຸມ ການທົບທວນການປະຕິບັດດ້ານສິທທິມະນຸສ ຫຼື UPR ຮອບທີ 3 ແລະ ແຜນການວຽກ ຂອງການປະຕິບັດເຣື່ອງ ສິທທິມະນຸສທີ່ ສປປ ລາວ ຮັບຮອງເອົາ.
ກອງປະຊຸມດ້ານສິທທິມະນຸສ ຄັ້ງນີ້ ເປັນຄັ້ງທີ 11 ສ່ວນວ່າ ກອງປະຊຸມຄັ້ງທີ 12 ຈະຈັດຂຶ້ນຢູ່ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ໃນປີ 2023.
ແຕ່ວ່າ ນັກເຄື່ອນໄຫວ ດ້ານສິທທິມະນຸສ ກໍເຫັນວ່າ ທາງການລາວ ຍັງບໍ່ມີຄວາມຈິງໃຈໃນການແກ້ໄຂບັນຫາສິທທິມະນຸສ ຢ່າງຈິງຈັງ. ດຣ. ບຸນທອນ ຈັນທະລາວົງ-ວີເຊີ, ປະທານ ອົງການ ພັນທະມິຕ ເພື່ອປະຊາທິປະໄຕ ໃນລາວໄດ້ໃຫ້ສັມພາດຕໍ່ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ວ່າ:
ນັກຂ່າວ: ກອງປະຊຸມ ລະຫວ່າງ ສະຫະພາບຢູໂຣບ ແລະ ທາງການລາວ ທີ່ມີຂຶ້ນຢູ່ປະເທດເບລຢ້ຽມ ກ່ຽວກັບສິທທິມະນຸສ ດຣ. ບຸນທອນ ເຫັນວ່າ ຈັ່ງໃດໂຕນີ້ນະ?
ດຣ ບຸນທອນ: “ຄັ້ງນີ້ ປະກົດວ່າ ເພິ່ນໄດ້ກ່າວເຣື່ອງບັນຫາສິທທິມະນຸສ ເລິກຫຼາຍກວ່າຊຸດກ່ອນ ໂດຍສະເພາະ ແມ່ນເພິ່ນເນັ້ນໜັກໃສ່ເຣື່ອງການ ອັນໜ້າສິທເສຣີພາບ ເຣື່ອງການສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ ແລະ ເພິ່ນຢ້ຳໄປເຖິງອົງການຈັດຕັ້ງ ທີ່ບໍ່ຂຶ້ນກັບຣັຖບານ ແລະ ໂດຍສະເພາະເພິ່ນກະໄດ້ຢ້ຳອີກ ອາຄັ້ງໃໝ່ວ່າ ສະຫະພາບຢູໂຣບ ຮຽກຮ້ອງໃຫ້ທາງການ ສປປ ລາວ ໃຫ້ກັບຮ່ວມມືກັບ ກັມມະການພິເສດ ຂອງສະຫະປະຊາຊາຕ ເພື່ອກຽມໃສ່ ກອງປະຊຸມ UPR ຄັ້ງທີ 4 ແລະ ຊຸດຕໍ່ໄປ. ສິ່ງສຳຄັນທີ່ສຸດແມ່ນວ່າ ທາງ ສະຫະພາບຢູໂຣບນີ້ ເພິ່ນພະຍາຍາມ ຣຽກຮ້ອງໃຫ້ທາງການ ສປປ ລາວ ເອົາໃຈໃສ່ບັນຫາເຣື່ອງການລຣະເມີດ ສິທທິມະນຸສນີ້ ອັນນ້າ ໃຫ້ຫຼາຍຂຶ້ນກວ່າເກົ່າ.”
ນັກຂ່າວ: ແຕ່ວ່າ ໃນແງ່ການປະຕິບັດເດ້ ເຫັນວ່າ ເປັນຈັ່ງໃດ ຕາມທີ່ວ່າເຮົາໄດ້ຕິດຕາມ ໃກ້ຊິດເຣື່ອງການປະຕິບັດ ສິທທິມະນຸສນີ້?
ດຣ ບຸນທອນ: “ຂ້າພະເຈົ້າເຫັນວ່າ ທາງການ ສປປ ລາວ ຍັງບໍ່ປະຕິບັດຫຍັງເລີຍ ເຖິງວ່າ ທາງສາກົນຈະຜັກດັນມາ ຫຼາຍຄັ້ງຫຼາຍຫົນ ຕັ້ງແຕ່ກອງປະຊຸມ ສະຫະປະຊາຊາຕ ຫຼືວ່າ ການພົບປະ ໄກ່ເກັ່ຽບັນຫາສິທທິມະນຸສ ສະຫະພາບຢູໂຣບ ຈັດກັນມາຫຼາຍຄັ້ງ. ແຕ່ວ່າ ທາງການ ສປປລາວ ບໍ່ໄດ້ເອົາໃຈໃສ່ໃນການແກ້ໄຂ ຍ້ອນຈັ່ງຊັ້ນ ພວກເຮົາຈຶ່ງ ມີການຮຽກຮ້ອງທາງສາກົນ ໂດຍສະເພາະທາງ ສະຫະພາບຢູໂຣບ ກໍຄືສະຫະປະຊາຊາດ ເພິ່ນຈະຕ້ອງມີມາຕການກັບ ສປປລາວ ຫາກບໍ່ປະຕິບັດ ກໍຕ້ອງມີການ ໃຊ້ຂໍ້ຜັກດັນເຊັ່ນວ່າ ຢຸຕິການຊ່ວຍເຫຼືອ ຫຼືວ່າ ມີຂໍ້ຜັກດັນອັນໃດທີ່ ຈະຕ້ອງໃຫ້ທາງການ ສປປລາວ ແກ້ໄຂບັນຫາ ການລະເມີດສິທທິ ມະນຸສໃນລາວ.”
ນັກຂ່າວ: ຕ້ອງຂໍອະນຸຍາດເນາະ ດຣ. ບຸນທອນ ຈະມີຄຳແຍ້ງ ອັນນີ້ບໍ່ ແມ່ນເຫັນດີກັບທາງການລາວເນາະ ທາງການລາວ ອາຈມີທາງແຍ້ງໄປວ່າ ພວກເຮົາກະໄດ້ມີການປະຕິບັດ ສິທທິມະນຸສ ໄປແລ້ວຫຼາຍໆ ຂໍ້ ເຊັ່ນໂຕຢ່າງ ການໃຫ້ສິທແມ່ຍິງ ແລະ ເດັກນ້ອຍ ທຳນອງນີ້ ເດ້ ເຮົາຈະວ່າຈັ່ງໃດນີ້?
ດຣ ບຸນທອນ: “ຂ້າພະເຈົ້າຄຶດວ່າ ເພິ່ນກ່າວເຣື່ອງສິທທິແມ່ຍິງ ແລະ ເດັກນ້ອຍ ແມ່ນການມາກ່າວແບບແກ້ໜ້າ ເພາະວ່າ ສິທທິຂອງແມ່ຍິງຢູ່ໃນລາວ ມັນມີຫຼາຍຢ່າງ ແຕ່ວ່າ ບັນຫາທີ່ອັນຕຣາຍ ກໍຄື ບັນຫາສິທທິແມ່ຍິ່ງທີ່ຖືກ ມີການຄ້າມະນຸສ ຢ່າງຮ້າຍແຮງ ເພິ່ນບໍ່ໄດ້ມີການແກ້ໄຂ ແຕ່ກົງກັນຂ້າມເນາະ ແຮ່ງຮ້າຍແຮງກວ່າເກົ່າ.”
ນັກຂ່າວ: ຍົກໂຕຢ່າງ ມີຢູ່ໃສ?
ດຣ. ບຸນທອນ: “ບັນຫາການຄ້າມະນຸສ ຢູ່ສາມຫລ່ຽມທອງຄຳ ເນາະ ກະຢູ່ໃນບ້ານເຮົາເອງ ຢູ່ລາວເອງເນາະ ແຕ່ຜູ້ນຳພັກ-ຣັຖ ເພິ່ນກະບໍ່ສາມາດແກ້ໄຂໄດ້ ຢ່າງຈິງຈັງ ເພາະວ່າ ເພິ່ນເປີດໂອກາດໃຫ້ນາຍທຶນຈີນ ມາໃຊ້ແຜ່ນດິນລາວ ເປັນເຂດພັທນາ ຫຼືວ່າ ເປັນເຂດຂອງຈີນ ເຂົາເຈົ້າບໍຣິຫານກັນເອງ ເຈົ້າໜ້າທີ່ຂອງຈີນຄວບຄຸມເອງ. ເຈົ້າໜ້າທີ່ຂອງ ສປປ ລາວ ເອງເຈົ້າໄປໄກ່ເກັ່ຽ ຫຼືວ່າ ເຂົ້າໄປແກ້ໄຂຫຍັງບໍ່ໄດ້. ມັນກະເປັນບັນຫາໃຫຍ່ ອັນນີ້ ໂຕຢ່າງອັນນ້ອຍໆ ທີ່ວ່າ ບັນຫາລະເມີດສິທທິມະນຸສ ຢູ່ລາວ ຊ່ຳນີ້ ກະຍັງແກ້ໄຂບໍ່ໄດ້ ຍັງບໍ່ທັນ ນັບບັນຫາອື່ນໆ ເນາະ. ຫຼືວ່າ ສິທທິຂອງເດັກນ້ອຍ ຈັ່ງຊີ້ເນາະ ເດັກນ້ອຍນະ ບໍ່ໄດ້ຮັບການຮໍ່າຮຽນ ຖືກຖິ້ມປ່ອຍປະລະເລີຍ ບໍ່ໄດ້ຮ່ຳ ບໍ່ໄດ້ຮຽນ. ລະຮຽນມາ ກະບໍ່ໄດ້ມີວຽກເຮັດງານທຳ ບັນຫາຕິດຢາເສບຕິດບໍ່ ຫຼືວ່າ ມຶນເມົາຕ່າງໆ ລະແມ່ນບັນຫາ ເດັກນ້ອຍບໍ່ໄດ້ຮັບການດູແລ. ເວລາເດັກນ້ອຍ ຫຼືວ່າ ຊາວໜຸ່ມຢາກສະແດງຄວາມຄິດເຫັນຕ່າງໆ ຢູ່ໃນສື່ສັງຄົມອອນລາຍນ໌ ຫຼືວ່າ ອື່ນໆ ເພິ່ນກະຜັກດັນເຂົາເຈົ້າ ປາບປາມເຂົາເຈົ້າ ເຂົາເຈົ້າບໍ່ມີທາງອອກ.”
ນັກຂ່າວ: ອັນນີ້ ຂະພະເຈົ້າ ກະໄດ້ຍິນທາງເຈົ້າໜ້າທີ່ ທາງການລາວ ບາງທ່ານ ທີ່ເພິ່ນກະເວົ້າວ່າ ໂອບັນຫາສິທທິມະນຸສນີ້ ປະເທດລາວ ໄດ້ມີມາຫຼາຍ 100 ແລ້ວ ເພິ່ນວ່າ ຈັ່ງຊີ້ ຜູ້ທີ່ກ່າວໂຈມຕີຫັ້ນ ກະແມ່ນພວກກຸ່ມຄົນບໍ່ຫວັງດີ ເພິ່ນລະວ່າຈັ່ງຊີ້ ແລະ ເຮົາເປັນກຸ່ມຄົນທີ່ບໍ່ຫວັງດີຄືເພິ່ນເວົ້າຫັ້ນບໍ່?
ດຣ. ບຸນທອນ: “ໂຕນີ້ ຂ້າພະເຈົ້າຂໍຕອບທ່ານເລີຍວ່າ ພວກເຮົາເນາະ ທີ່ເຄື່ອນໄຫວເຣື່ອງສິທທິມະນຸສ ລ້ວນແລ້ວແຕ່ ພວກທີ່ຫວັງດີຕໍ່ມະນຸສ ຕໍ່ຄົນລາວ ຕໍ່ສິທທິຂອງຄົນລາວ ນັບທັງອົງການຈັດຕັ້ງ ຂອງສະຫະປະຊາຊາຕ ສະພາທິທມິມະນຸສ ເນາະລ້ວນແລ້ວແຕ່ມີການຕໍ່ສູ້ ເພື່ອໃຫ້ນັບຖືສິທທິມະນຸສ ຢູ່ໃນໂລກ ຢູ່ໃນປະເທດຕ່າງໆ ແລະພວກເຮົາກະເຄື່ອນໄຫວ ກັບພວກເພິ່ນຢ່າງໃກ້ຊິດ ສະນັ້ນການທີ່ເພິ່ນມາໂຍນຄວາມຜິດ ໃຫ້ພວກເຮົາວ່າ ເປັນຄົນທີ່ບໍ່ຫວັງດີນີ້ ສະນັ້ນ ເພິ່ນໂຍນຄວາມຜິດ ອັນຜິດພາດແລ້ວ ບໍ່ຖືກຕ້ອງເນາະ ແລະ ບັນຫາທີ່ເພິ່ນອ້າງວ່າ ເພິ່ນນັບຖືສິທທິມະນຸສ ມາຫຼາຍປີນັ້ນ ມັນເປັນການແກ້ໂຕຫຼາຍກວ່າເນາະ ເພາະວ່າ ຫຼັກການສິທທິມະນຸສ ທີ່ຈະແຈ້ງ ເພິ່ນກະໄດ້ບົ່ງໄວ້ຢູ່ ສົນທິສັນຍາ ສະຫະປະຊາຊາຕ 30 ມາຕຣາເນາະ ມັນກະແຈ້ງຢູ່ແລ້ວ ໂດຍສະເພາະ ສິທເສຣີພາບ ໃນການສະແດງອອກ ໃນການສະແດງຄວາມຄິດເຫັນ ໃນການຊຸມນຸມຄົນ. ພວກທີ່ເຂື່ອນໄຫວ ຮຽກຮ້ອງເອົາຄວາມເປັນທັມ ສັນຕິວິທີ ບໍ່ໄດ້ໃຊ້ອາວຸດ ປາບປາມຂ້າຟັນລັນແທງຜູ້ໃດ ຄວນຖືກອະນຸຍາດໃຫ້ເຄື່ອນໄຫວ ໄດ້ຢ່າງແທ້ຈິງ ແຕ່ກົງກັນຂ້າມຢູ່ລາວ ຄັນຜູ້ໃດມາຮ້ອງຂໍຄວາມເປັນທັມ ຖືກຈັບ-ຖືກກຸມ ແຕ່ວ່າ ຜູ້ທີ່ສ້າງບັນຫາໃກ້ ຢູ່ໃນປະເທດຊາດຕເນາະ ພວກສໍ້ໂກງ ໃຊ້ອຳນາດກົດຂີປະຊາຊົນ ພັດບໍ່ຖືກລົງໂທດ.”
ນັກຂ່າວ: ຄາດຫວັງແນວໃດ ຕໍ່ກອງປະຊຸມຄັ້ງນີ້ ແລະ ມັນຈະສາມາດນຳໄປຕິບັດໄດ້ຂນາດໃດ?
ດຣ. ບຸນທອນ: “ຂ້າພະເຈົ້າຕີລາຄາວ່າ ຜ່ານມານີ້ ທາງການ ສປປ ລາວ ພະຍາຍາມ ປົກປິດຄວາມເປັນຈິງ ແລະ ພະຍາຍາມແກ້ໂຕ ໃນເວທີ່ສາກົນມາຕລອດ ແຕ່ວ່າ ໃນຂັ້ນຕໍ່ໄປ ເຣື່ອງທີ່ເພິ່ນຈະແກ້ໂຕ ຫຼາຍ ນີ້ກະເປັນໄປບໍ່ໄດ້ແລ້ວ ເພາະວ່າ ທາງສາກົນ ນີ້ກໍຄື ທາງສະຫະພາບຢູໂຣບ ນັບມື້ນັບເຫັນ ບັນຫາທີ່ທາງການ ສປປ ລາວ ບໍ່ຈິງໃຈ ໃນການແກ້ໄຂບັນຫາ ສິທທິມະນຸສ.”
ນອກຈາກນີ້ ທ່ານ Phil Robertson ຮອງຜູ້ອໍານວຍການອົງການ ຊິ່ງຊອມສິທທິມະນຸສ Human Rights Watch ປະຈໍາຂົງເຂດເອເຊັຽ ໄດ້ຖແລງວ່າ:
“ຄອບຄົວ ແລະ ຄົນທີ່ຮັກຂອງຜູ້ທີ່ຖືກລະເມີດ ສິທທິມະນຸສ ຍັງລໍຖ້າຄຳຕອບ ເຊິ່ງບໍ່ພຽງແຕ່ເປັນຄວາມທໍຣະມານ ຂອງຜູ້ທີ່ຖືກເຈົ້າໜ້າທີ່ຣັຖ ບັງຄັບໃຫ້ຫາຍສາບສູນເທົ່ານັ້ນ. ສິທທິຂັ້ນພື້ນຖານ ແລະ ສິທທິທາງການເມືອງ ຄື ເສຣີພາບການປາກເວົ້າ, ສະມາຄົມ ແລະ ການໂຮມຊຸມທາງສາທາຣະນະ ແບບສັນຕິ ແລະ ການປະທ້ວງ ຍັງຖືກຫ້າມ ຢູ່ໃນປະເທດລາວ, ເຊິ່ງປະຊາຊົນ ທີ່ກະທຳການແບບນັ້ນ ຈະຖືກລົງໂທດຢ່າງໜັກ. ບັນຫາດັ່ງກ່າວ ຈະຕ້ອງຢຸດໄປ.”
ວິທຍຸເອເຊັຽເສຣີ ພະຍາຍາມຕິດຕໍ່ຫາເຈົ້າໜ້າທີ່ ການທູຕລາວ ປະຈຳນະຄອນ ບຣັສເຊລສ໌ ປະເທດເບລຢ້ຽມ ເພື່ອຖາມຄໍາເຫັນກ່ຽວກັບເຣື່ອງນີ້, ແຕ່ ເຈົ້າໜ້າທີ່ທ່ານນີ້ ບໍ່ໃຫ້ຄຳເຫັນ.
ກໍຣະນີເຫດການ ລະເມີດສິທທິມະນຸສ ໃນລາວ ທີ່ຜ່ານມາ ມີຄື:
- ເມື່ອວັນທີ 22 ພຶສຈິກາ 2019 ຜ່ານມາ, ສານຊັ້ນຕົ້ນແຂວງຈຳປາສັກ ຕັດສິນລົງໂທສ ຈຳຄຸກ ນາງຮວາຍເຮືອງ ໄຊຍະບູລີ ຫຼື ນາງໝວຍ ເປັນເວລາ 5 ປີ ພ້ອມທັງປັບໄໝເງິນ 20 ລ້ານກີບ ໃນຄວາມຜິດຖານຂໍ້ຫາຕໍ່ຕ້ານ ສປປ ລາວ ແລະ ການໂຄສະນາ ໃສ່ຮ້າຍປ້າຍສີ ຣັຖບານລາວ.
- ເມື່ອປີ 2017 ສານປະຊາຊົນ ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ ຕັດສິນຈຳຄຸກຊາວລາວ ສາມຄົນ ຄື ນາງ ຫລອດຄຳ ທັມມະວົງ, ທ້າວສຸການ ໃຈທັດ, ແລະ ທ້າວ ສົມພອນ ພິມມະສອນ ເປັນເວລາ 12 ປີ, 16 ປີ, ແລະ 20 ປີ ຕາມລຳດັບ.
- ປີ 2017, ຊາວບ້ານຢຶບ ເມືອງທ່າແຕງ ແຂວງເຊກອງ 15 ຄົນ ຖືກຈັບ ແລະ ສານແຂວງເຊກອງ ໄດ້ຕັດສິນຈຳຄຸກເຂົາເຈົ້າແຕ່ 2-6 ປີ ຍ້ອນວ່າເຂົາເຈົ້າມີຂໍ້ຂັດແຍ່ງທີ່ດິນ ໂດຍທີ່ທາງການແຂວງ ເອົາທີ່ດິນເຂົາເຈົ້າໄປໃຫ້ບໍຣິສັດຢາງພາຣາ ວຽດນາມ ສຳປະທານ. ປັດຈຸຈັນ ຍັງເຫຼືອຊາວບ້ານອີກ ຈຳນວນນຶ່ງ ຍັງຖືກກັກຂັງຢູ່ໃນຄຸກ.
- ປີ 2012, ທ່ານ ສົມບັດ ສົມພອນ ນັກພັທນາອາວຸໂສ ດີເດັ່ນຂອງລາວ ຖືກ ລັກພາໂຕໄປ ຢູ່ຕໍ່ໜ້າປ້ອມຍາມຕໍາຣວດ ຢູ່ນະຄອນຫລວງວຽງຈັນ.